20426

Tokat’ı Ziyaret Eden Amerikan Board Misyonerlerinin Verdiği Bilgilerin Şehir Tarihi Açısından Önemi ve Değerlendirmesi

Şehir tarihi, kendine ait soru, konu, yöntem ve kaynakları olan bir disiplin veya bilim dalıdır ve her geçen gün bu alanla ilgili çalışmaların sayısı artmaktadır. Ülkemizde ve dünyada konuya verilen öneme binaen, yapılan araştırmalar temelde arşiv belgeleri, yapılar, yüzey araştırmaları, görsel kaynaklar, edebi eserler, el yazması eserler, mezarlıklar, mezar taşları, efsaneler, şehirlerin sahip olduğu arşivler, şehirlere yapılan ziyaretler sonrasında kaleme alınan seyyah yazıları vb. üzerine inşa edilmektedir. Çalışmamızda Tokat şehir tarihine katkı sunmak amacıyla, şehri ziyaret eden Amerikan Board misyonerlerinin kaleme aldıkları yazılar değerlendirilecektir. 1810’da kurulan Amerikan Board örgütü misyonerleri, Anadolu’nun birçok şehrinde görev yapmışlardır. Bu yerleşim yerlerinden biri de Tokat’tır. Önce Kuzey Ermeni Misyonu dahilinde bir istasyon olan, daha sonra Batı Türkiye Misyonu istasyonlarından Sivas’a bağlı bir dış istasyon haline gelen şehir, birçok defa misyonerler tarafından ziyaret edilmiş, hatta istasyon olduğu dönemlerde onların ikametgahı haline gelmiştir. Şehri ziyaret eden veya bir dönem burada yerleşen misyonerler, kaleme aldıkları yazılarında, şehrin tarihi açısından oldukça önemli bilgiler vermişlerdir. Bu bilgiler çerçevesinde çalışmada, Tokat’ta bir şekilde bulunmuş olan misyonerlerin kaleme aldığı yazılarından, şehir ve bölgeye bakış açıları hakkında bir tespit yapılacaktır

Anahtar Kelimeler:

Tokat, Amerikan Board, The Missionary Herald, misyoner

The Importance and Asssesment of the Information Provided by American Board Missionaries in Terms of the History of the Town.

The history of town is a discipline or scientific domain which has its own question, subject and the sources and the number of studies carried out regarding this domain has been increasing exponentially. As a result of the attention paid to this subject, the studies have generally been based on archive documents, the consructions, surface researches, visual materials, literary works, manuscripts, graveyards, legends, the archive documents that the town spossess, the travelogues written following the visit of a town and so on. In this study,the travelogues written by theAmerican Board missionaries who visited Tokat will be assessed in order to make some contributions to the history of Tokat town. The missionaries of the American Board having been founded in 1810 had served in several towns of Anatolia as a missionary and one of these towns has been Tokat. The town, formerly in the North Armenia Mission became an out-station under the charge of Sivas in Western Turkey Mission stations, have been visited several times by the missionaries and even became their place of residence. Therefore, the missonaries who visited the town or resided therefor some time provided a great deal of crucial information regarding the history of town in their travelogues. Thus, using the travelogues of the missionaries who came to Tokat, it is aimed to present their point of views about the town and the region.

Keywords:

The history of town, American Board, missionary, the Missionary Herald,

PDF

___

Papers of the American Board of Commissioners for Foreign Missions (PABCFM), Reel 522/27, 46.
Twenty-First Annual Report of the American Board of Commissioners for Foreign Missions. Boston: Printed for the Board By Crocker and Brewster, 1830.
Twenty-Eighth Annual Report of the American Board of Commissioners for Foreign Missions. Boston: Printed for the Board By Crocker and Brewster, 1837.
Annual Report of the American Board of Commissioners for Foreign Missions – (Fifty-Second Annual Report). Boston: Press of T. R. Marvin & Son, 1862.
The Missionary Herald XXVI (1830); XXVII (1831); XXIX (1833); XXX (1834); XXXIII (1837); XXXVI (1840); XXXIX (1843); XLI (1845); XLII (1846); XLIII (1847); XLIV (1848); XLV (1849); XLVII (1851); XLVIII (1852); XLIX (1853); XLX (1854); LXXXIX (1893).
Alan, Gülbadi ve Ayşegül Kuş, Amerikan Board Kaynaklarında Trabzon (1830-1923). İstanbul: Serander Yayınları, 2021.
Smith, Eli. Researches of the Rev. E. Smith and Rev. H. G. O. Dwight in Armenia: Including a Journey Through Asia Minor, and into Georgia and Persia, with a Visit to the Nestorian and Chaldean Christians of OOrmiah and Salmas I. Boston: Published by Crocker and Brewster, 1833.
Tracy, Joseph. History of the American Board of Commissioners for Foreign Missions. Worcester: Published by Spooner and Howland, 1840.
Alan, Gülbadi. “Amerikan Board Misyonerlerinin Yozgat’taki Çalışmaları ve Bölge Halkı Üzerindeki Etkileri.” I. Uluslararası Bozok Sempozyumu Bildiri Kitabı II ( 2016): 57-82.
Hanilçe, Murat. “Tokat’ta Medfun Meşhur bir Misyoner Henry Mrtyn.” Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tokat Sempozyumu Bildirileri I (2012): 151-182.
Hanilçe, Murat. “Henry Martyn’s Personal Effects and His Grave in Tokat (Henry Martyn’in Maddi Mirası ve Tokat’taki Mezarı).” CEDRUS – The Journal of MCRI 5 (2017): 543-566.
İpek, Nedim. “Canik Sancağı’nın Nüfusuna Dair Bir Değerlendirme.” Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 12/1 (1999): 29-45.
Kuş, Ayşegül. “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Amerikalı I Misyoner H. J. Van Lennep’in Tokat İzlenimleri.” Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 52 (2014): 125-140.
Kuş, Ayşegül. “Protestan Mezhebini Yayma Yönünde Misyoner Lennep’in Tokat’ta Yürüttüğü Faaliyetler.” Osmanlı’dan Cumhuriyete Türkiye’de Misyonerler ve Faaliyetleri, Ed., Yunus Emre Tekinsoy- Murat Hanilçe (İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2018): 263-288.
Suter, Henry. “Notes on a Journey from Erz-Rum to Trebizond, by Way of Shebb-Khaneh, Kara Hisar, Sivas, Tokat, and Samsun, in October, 1838.” Journal of the Royal Geographical Society of London 10 (1840): 434-444.
Yetkiner, Cemal. “İstanbul’da Bir Cemaatin Doğuşu: William Goodell ve Amerikan Protestan Misyonu.” Akademik Orta Doğu 3/1 (2008): 133-164.
http://www.dlir.org. (erişim 05.01.2022)