Bu makale bir seçme yazılar koleksiyonu, vakıf kütüphanesi ve tereke defterlerindeki kitap listeleri ışığında 18. yüzyıl yüksek mevki sahibi bürokratlarının entelektüel çalışmalarının ve okuma ilgilerinin izini sürmektedir. Sonuçlar karşılaştırılarak nüfuzlu bir yüksek bürokratın yani Ragıp Paşanın (ö. 1763) entelektüel faaliyetleri ve okumaya olan ilgisi söz konusu sosyal grup bağlamında ele alınmaktadır.
This contribution traces the intellectual activities and reading interests of 18th-century bureaucrats and high-ranking administrators as represented by a collection of excerpts, an endowment library, and books listed in probate inventories. Thee findings are compared in order to determine whether the intellectual and reading interests of an influential individual, namely Rāġıb Paşa (d. 1763), were unusual within his social group.
___
Unpublished Sources a) T. C. Başbakanlık Arşivi Osmanlı Daire Başkanlığı: Bab-ı Defterî, Başmuhasebe Muhallefat Defterleri (D. BŞM. MHF).
b) Quoted manuscripts from the Ragıb Paşa collection stored in Süleymaniye al-Abharī, Athīr al-Dīn Mufaēēal b. Umar: Sharģ Hidāyat al-ģikma. MS Ragıb Paşa 862.
Defter-i Kütübĥāne-i Rāġıb Paşa. MS Ragıb Paşa 4111.
[Endowment deed of Rāġıb Paşas library], MS Ragıb Paşa 1337.
al-Ģalabī, Ibrāhīm b. Muŝafā: Tuģfat al-akhyār alā al-Durr al-mukhtār, MS Ragıb 477.
al-Ģalabī, Ibrāhīm b. Muŝafā: Risāla fī khalq afāl al-ibād, MS Ragıb Paşa 769.
Ibn al-Arabī, Muģyī al-Dīn Muģammad: al-Futūģāt al-Makkiyya, MS Ragıb Paşa 704.
Ibn Nujaym, Zayn al-Ābidīn b. Ibrāhīm: al-Ashbāh wa-l-nažāir, MS Ragıb Paşa 448.
[Ijāza for Rāġıb Paşa], MS Ragıb Paşa 1471/2.
Rāġıb Meģmed Paşa: Münşeāt ve Dīvān, MS Ragıb Paşa 1191.
Rāġıb Meģmed Paşa: Musawwadat Safīnat al-Rāghib, MS Ragıb Paşa 1489.
al-Rāzī, Fakhr al-Dīn Muģammad b. Umar: al-Maālib al-āliya, MS Ragıb Paşa 810- 812.
Ŝadr al-Dīn-i Shīrāzī, Muģammad b. Ibrāhīm [Mullā Ŝadrā]: Sharģ Hidāyat al-ģikma, MS Ragıb Paşa 862.
Yanyavī, Meģmed Esad: Tarjamat al-kutub al-thamāniya li-Arisū, MS Ragıb Paşa 842.
Published Sources and Literature Ali, Samer M.: Arabic Literary Salons in the Islamic Middle Ages. Poetry, Public Performance, and the Presentation of the Past, University of Notre Dame Press, 2010.
Anastassiadou, Meropi: Livres et bibliothèques dans les inventaires après décès de Salonique au XIXe siècle, Revue du monde musulman et de la Méditerranée 8788 (1999), p. 111141.
Bahā al-Dīn Muģammad b. Ģusayn al-Āmilī, Kitāb al-Kashkūl li-khātimat al-udabā wa-kabat al-žurafā, ed. al-āhir Aģmad al-Zāwī, Kairo: Dār iģyā al-kutub al- arabiyya, 1961.
Başar, Fahameddin: Osmanlı Eyâlet Tevcihâtı (1717-1730), Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1997.
Bayoğlu, Servet, Günay Kut et al.: Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu 34/IV. İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Mustafa Âsir Efendi Koleksiyonu, Ankara: Millî Kütüphane Basımevi, 1994.
Bosworth, Clifford E.: Bahā al-Dīn al-Āmilī and his literary anthologies, University of Manchester, 1989.
Brockelmann, Carl: Geschichte der arabischen Litteratur. Leiden: Brill 21937-43.
Defter-i Kütübĥāne-i Āşir Efendi, Der-i Saādet 1306/1889.
Elger, Ralf, Selbstdarstellungen aus Syrien. Überlegungen zur Innovation in der arabischen autobiographischen Literatur im 16. und 17. Jahrhundert, Renate Dürr, Gisela Engel und Johannes Süßmann (eds.), Eigene und fremde Frühe Neuzeiten: Genese und Geltung eines Epochenbegriffs, München 2003, p. 123-137.
Endreß, Gerhard: Philosophische Ein-Band-Bibliotheken aus Isfahan, Oriens 36 (2001), p. 10-58.
Erimtan, Can: Ottomans looking west? The origins of the Tulip Age and its development in Modern Turkey, London: Tauris, 2008.
Erünsal, İsmail E.: Türk Kütüphaneleri Tarihi II. Kuruluştan Tanzimata kadar Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1998.
Establet, Colette and Jean-Paul Pascual: Les livres des gens à Damas vers 1700, Revue du monde musulman et de la Méditerranée 8788 (1999), p. 143169.
Fähndrich, Hartmut: Der Begriff adab und sein literarischer Niederschlag, Wolfhart Heinrichs (ed.), Neues Handbuch der Literaturwissenschaft, vol. V: Orientalisches Mittelalter, Wiesbaden: Aula, 1990.
Findley, Carter V.: Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire. The Sublime Porte, 1789- 1922, Princeton University Press, 1980.
Findley, Carter V.: Ottoman Civil Officialdom, A Social History, Princeton University Press, 1989.
Gradeva, Rossitsa: Towards a portrait of the rich in Ottoman provincial society: Sofia in the 1670s, Antonis Anastasopoulos (ed.), Provincial Elites in the Ottoman Empire, Rethymno: Institouto Mesogeiakōn Spoudōn, 2005, p. 149199.
Haarmann, Ulrich: Ein Mißgriff des Geschicks. Muslimische und westliche Standpunkte zur Geschichte der islamischen Welt im achtzehnten Jahrhundert, Wolfgang Küttler, Jörn Rüsen and Ernst Schulin (eds.), Geschichtsdiskurs. Band 2: Anfänge modernen historischen Denkens, Frankfurt a. M.: Fischer, 1994, p. 184201.
Habermas, Jürgen: Strukturwandel der Öffentlichkeit: Untersuchungen zu einer Kategorie der bürgerlichen Gesellschaft, Neuwied/Berlin: Luchterhand, 1962.
Hanna, Nelly: In Praise of Books. A Cultural History of Cairos Middle Class, Sixteenth to Eighteenth Century, Syracuse University Press, 2003.
Hattox, Ralph S.: Coffee and Coffeehouses: The Origins of a Social Beverage in the Medieval Near East, Seattle: University of Washington Press, 1988.
Hujjatī, Hamīda: Ŝāib-i Tabrīzī, Ģasan Anūsha (ed.), Dānishnāma-i adab-i fārsī, Teheran: Muassasa-i farhangī va intishārāt-i dānishnāma, 1375-1378/1996-2001, vol. IV, p. 1628-32.
İhsanoğlu, Ekmeleddin (Hg.), Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi, Istanbul: IRCICA, 1999.
Im Hof, Ulrich: Das gesellige Jahrhundert: Gesellschaft und Gesellschaften im Zeitalter der Aufklärung, München: Beck, 1982.
İzgi, Cevat: Osmanlı Medreselerinde İlim, Istanbul: İz, 1997.
al-Jabartī, Abd ar-Raģmān: Ajāib al-Āthār fī l-tarājim wa-l-akhbār, Abd al-Azīz Jamāl al-Dīn (ed.), Cairo: Madbūlī 1997.
[al-Jabartī, Abd ar-Raģmān: ]Abd al-Raģmān al-Jabartīs History of Egypt. Ajāib al-Āthār fīl-Tarājim wal-Akhbār, eds., transl. T. Philipp, M. Perlmann et al., Stuttgart: Reichert, 1994.
Kaya, Mahmut: Some Findings on Translations Made in the 18th Century from Greek and Esad Efendis Translation of the Physica, Ekmeleddin İhsanoğlu (ed.), Transfer of Modern Science et Technology to the Muslim World, Istanbul: IRCICA, 1992.
Kömeçoğlu, Uğur: The Publicness and Sociabilities of the Ottoman Coffeehouse, Javnost - The Public 12, 2 (2005), p. 5-22.
Maybudī, Kamāl al-Dīn Mīr Ģusayn b. Muīn al-Dīn-i Yazdī, Sharģ-i Dīvān-i mansūb ba amīr al-muminīn Alī b. Abī ālib, eds. Ģasan Raģmānī and Sayyid Ibrahim Ashk-Shīrīn, Teheran: Markaz-i nashr-i mīrāth-i maktūb, 21379/2000.
[Mīr Dāmād] Muģammad b. Muģammad Bāqir Dāmād al-Ģusaynī, Kitāb al-Qabasāt, ed. M. Muģaqqiq, T. Isutzu, A. Mūsavī Bihbihānī and I. Dībājī, Teheran University Press, 1977.
al-Murādī, Muģammad Khalīl: Silk al-durar fī ayān al-qarn al-thānī ashar, ed. Akram Hasan al-Ulabī, Beirut: Dar al-kutub al-ilmiyya, 2001.
Müstaķīmzāde Süleymān Sadeddīn: Majallat al-niŝāb fī n-nasab wa-l-kunā wa-l-alqāb, ed. G. Yalçın, Ankara: Kültür Bakalığı Yayınları, 2000.
Neumann, Christoph K.: Arm und Reich in Qaraferye: Untersuchungen zu Nachlaßregistern des 18. Jahrhunderts, Der Islam 53 (1996 [1997]), p. 259312.
Özyılmaz, Ömer: Manzume-i Tertib-i Ulûm, Tertibul-Ulûm, Kaside Fil-Kütübil-Meşhure Fil-Ulûm, Kevakib-i Seba ve Erzurumlu İbrahim Hakkının Tertib-i Ulûm İsimli Eserine Göre, XVII ve XVIII. yüzyıllarda Osmanlı Medreselerinin Eğitim Programları, Ankara: Kültür Bakanlığı, 2002.
Pakalın, Mehmet Zeki: Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü, Istanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1946.
Qubādyānī, Raģīm-i Musalmanān: Shawkat-i Bukhārī, Ģasan Anūsha (ed.), Dānishnāma-i adab-i fārsī, Teheran: Muassasa-i farhangī va intishārāt-i dānishnāma, 1375-1378/1996-2001, vol. I, p. 567-8.
[Rāġıb Meģmed Paşa, alias:] Muģammad al-Rāghib: Mawsūat muŝalaģāt al-mawēūāt fī Safīnat al-Rāghib wa-dafīnat al-maālib, eds. Rafic Al-Ajam and Ali Dahrouj, Beirut: Librairie du Liban, 2000.
Reichmuth, Stefan: Arabic Literature and Islamic Scholarship in the 17th/18th Century: Topics and Biographies. Introduction, Welt des Islams 42 (2002), p. 281288.
Reichmuth, Stefan: The World of Murtaēā al-Zabīdī (1732-91). Life, Networks and Writings Cambridge: Gibb Memorial Trust, 2009.
Rosenthal, Franz: From Arabic books and manuscripts, V: A one-volume library of Arabic philosophical and scientific texts in Istanbul, Journal of the American Oriental Society 75 (1955), p. 14-23.
Săbev, Orlin: İbrahim Müteferrika ya da İlk Osmanlı Matbaa Serüveni (1726-1746), Yeniden Değirlendirme, Istanbul: Yeditepe Yayınları, 2006.
Ŝadr al-Dīn al-Shīrāzī, Muģammad b. Ibrāhīm [Mullā Ŝadrā]: al-Ģikma al-mutaāliya fī l-asfār al-aqliyya al-arbaa, Qum: al-Maktaba al-Muŝafāwiyya, 1966-67.
Ŝālih, Ŝāliģ Sadāwī, and Ekmeleddin İhsanoğlu: al-Thaqāfa al-turkiyya fī Miŝr. Jawānib min al-tafāul al-ģaēārī bayn al-miŝriyyīn wa-l-atrāk, maa mujam al-alfāž al-turkiyya fī l-āmmiyya al-miŝriyya, Istanbul: IRCICA, 2003.
Schulze, Reinhard: Was ist die islamische Aufklärung? Welt des Islams 36 (1996), p. 276325.
Şemdânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi târihi Müri-tevârih, ed. Münir Aktepe, Istanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1976-1980.
Sievert, Henning: Verlorene Schätze Bücher von Bürokraten in den Muĥallefāt- Registern [Lost treasures. Bureaucrats books in muĥallefāt registers], Tobias Heinzelmann and Henning Sievert (eds.), Buchkultur im Nahen Osten des 17. und 18. Jahrhunderts, Bern: Lang, 2010, p. 199-263.
Sievert, Henning: Zwischen arabischer Provinz und Hoher Pforte. Beziehungen, Bildung und Politik des osmanischen Bürokraten Rāġıb Meģmed Paşa (st. 1763) [Between Arab province and Sublime Porte. Networks, education and politics of Raghib Mehmed Pasha (d. 1763)], Würzburg: Ergon, 2008.
Steward, Devin J.: Bahā al-Dīn Muģammad al-Āmilī, J. E. Lowry and D. J. Steward (eds.), Essays in Arabic Literary Biography 1350-1850, Wiesbaden: Harrassowitz, 2009, p. 27-48.
Suter, Paul: Alfurkan Tatarski. Der litauisch-tatarische Koran-Tefsir, Köln: Böhlau, 2004.
[Türkiye Diyanet Vakfı (ed.)], İslâm Ansiklopedisi. Istanbul 1988- .
Yahia, Osman: Histoire et classification de lOEevre dIbn Arabī. Etude critique, Damaskus: Institut Français de Damas, 1964.
Yarshater, Ehsan (ed.), Encyclopaedia Iranica. London 1985- .
Yorulmaz, Hüseyin: Koca Ragıb Paşa, Ankara: Kültür Bakanlığı, 1998.