Candaroğlu İsfendiyâr Bey’in Timurlu Hükümdarı Mîrzâ Şâhruh’a Gönderdiği Farsça Mektup (1430)

Münşeât mecmuaları Ortaçağ Türk-İslâm tarihinin araştırılması açısından büyük önem taşırlar. Söz konusu mecmualardan birisi Osmanlı devlet adamı Feridun Ahmed Bey tarafından 1574 yılında tamamlanmış olan Münşeâtü’s-Selâtin’dir. Makalemiz çerçevesinde bu mecmuadaki belgelerden birini, Candaroğlu hükümdarı İsfendiyâr Bey tarafından Timurlu hükümdarı Mîrzâ Şâhruh’a yazılmış olan 1430 (h.833) tarihli mektubu değerlendirmeye aldık. Öncelikle İsfendiyâr Bey’in politikalarını ve özellikle de onun Timurlularla ilişkilerini inceledik. Ardından Feridun Ahmed Bey’in Münşeâtü’s-Selâtin isimli eserinin tarihî kaynak olarak önemine değindik ve bu esere karşı eleştirilere yönelik düşüncelerimizi serdettik. Aynı zamanda makalemiz kapsamında bahse konu mektubu Farsçadan Türkçeye çevirerek diplomatik bilimi ve tarihsel süreç bakımından araştırmaya tabi tuttuk. Ele almış olduğumuz bu vesikanın, XV. yüzyılın ilk yarısında Türk-İslâm dünyasında Osmanlılar, Timurlular, Karakoyunlular ve Candaroğulları ekseninde gelişen siyasî münasebetlerin ve rekabetin anlaşılması bağlamında mühim bir belge olduğu kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler:

Candaroğulları, Timurlular, Osmanlılar, Münşeâtü’s-Selâtin, Münşeât mecmuaları

A Persian Letter by Jandaroghlu Isfendiyar Bey to the Timurid Ruler Shahrukh Mirza (1430)

The collections of correspondence (Munshaât) are of great importance for the study of medieval Turkish-Islamic history. One of these collections is Munshaâtu’s-Salâtin, which was completed by the Ottoman statesman Feridun Ahmed Bey in 1574. In current article we examined one of the documents of this collection - a letter from the Jandaroghlu ruler Isfendiyar Bey (dated 1430 A.D. / 833 A.H.) to the ruler of the Timurids Shahrukh Mîrzâ. First of all, we examined the policy of Isfendiyar Bey and especially his relationship with the Timurids. We then touched on the importance of Feridun Ahmed Bey's Munshaâtu’s-Salâtin as a historical source and expressed our views on the criticism of this work. In addition, as part of our article, we translated the specified letter from Persian into Turkish and subjected it to research from the viewpoint of diplomatic science and the historical process. We believe that this document, with which we dealt, is an important document in the context of understanding the political relations and competition that developed in the Turkish-Islamic world around the axis of the Ottomans, Timurids, Karakoyunlu and Jandaroghlu in the first half of the 15th century.

Keywords:

Jandaroghlu, Timurids, Ottomans, Munshaâtu’s-Salâtin, Collections of Correspondence (Munshaât),

PDF

___

Ağayev, Ramil; Azərbaycan və Mərkəzi Asiya dövlətlərinin qarşılıqlı münasibətləri (XV-XVI əsrlər), Kür nəşriyyatı, Bakı, 2004.
Aka, İsmail; Mîrzâ Şâhruh ve Zamanı (1405-1447), TTK Yayınları, Ankara, 1994.
Ali; “Candaroğlu Hükûmeti”, Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası, Sene: 14, nr. 1 (78), İstanbul, 1340, s. 1-24.
el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Şehabeddin Ahmed İbn Hacer; Inbâu’l-Gumr bi-Enbâi’l-Umr, II. c., Tahkik: Dr. Hasan Habeşî, Kahire, 1994.
Âşık Paşaoğlu Tarihi, Haz. Hüseyin Nihal Atsız, MEB Yayınları, İstanbul, 1992.
Aydın, Bilgin ve Keskin, İshak; “Osmanlı Bürokrasisinde Evrak Sahteciliği, Diplomatik ve Diplomatika Eğitimi”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, Cilt: 31, İstanbul, 2008, s. 197-228.
Babinger, Franz; Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çev. Coşkun Üçok, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1992. Bağdâdî, Behâeddin Muhammed b. Müeyyed; et-Tevessül ile’t-Teressül, mukābele ve tashîh: Ahmed Behmenyâr, Şirket-i Sihâmî-i Çâp, Tahran, 1315.
Celâl-zâde Sâlih Çelebi; Hadîkatü’s-Selâtîn (İnceleme-Metin), Haz. Hasan Yüksel ve H. İbrahim Delice, TTK Yayınları, Ankara, 2013.
Clavijo, Ruy Gonzâles de; Timur Devrinde Kadis’ten Semerkant’a Seyahat, Çev. Ö. Rıza Doğrul, Köprü Yayınları, İstanbul, 2016.
Feridun Ahmed Bey; Münşeâtü’s-Selâtîn, Nuruosmaniye Ktp., nr. 3794/4317.
Feridun Ahmed Bey; Münşeâtü’s-Selâtîn, I-II. c., Takvimhâne-i Âmire Matbaası, İstanbul, 1264-1265.
Feridun Ahmed Bey; Münşeâü’s-Selâtîn, I-II. c., Takvimhâne-i Âmire Matbaası, İstanbul, 1274-1275.
Hayrullah Efendi; Devlet-i ‘Aliye-i Osmaniye Tarihi, V. c., Matbaa-i Âmire, İstanbul, t.y.
Hoca Sadettin Efendi; Tâcü’t-Tevârîh, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, I. c., Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1992.
Hôyî, Hüsâmeddîn Hasan b. Abdülmü’min, Mecmua-yı Âsâr, mukaddime, tashîh ve tahkīk: Suğra Abbaszâde, Mîrâs-ı Mektûb, Tahran, 1379.
İbni Arabşâh; Acâibu’l-Makdûr (Bozkırdan Gelen Bela), Çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul, 2012.
İbni Tagrıberdi; en-Nücûmu’z-Zâhire (Parlayan Yıldızlar), Çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul, 2013.
İnalcık, Halil; “Murad II”, İstanbul: TDV. İA., 31. c., İstanbul, 2006, s.166-167.
İnalcık, Şevkiye; “İbn Hâcer’de Osmanlılara Dair Haberler – III”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: VI, Sayı: 5, Ankara, 1948, s. 517-529.
İşimtekin, Soner; “Feridun Bey Münşeâtında Yer Alan Farsça Mektuplar”, Doğu Araştırmaları Dergisi, Sayı: 11, İstanbul, 2013, s. 49-70.
Kraelitz, Friedrich von; “İlk Osmanlı Padişahlarının İsdar Etmiş Oldukları Bazı Beratlar”, Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası, Sene: 5, nr. 28, İstanbul, 1330, s. 242-250.
Kürkçüoğlu, Kemal Edib; “Münşe’âtu’s-Selâtîn’e Dâir Kısa Bir Not”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 3, Ankara, 1950, s. 327.
Müneccimbaşı Ahmed ibn Lütfullah; Câmiü’d-Düvel, Haz. Ahmet Ağırakça, Akdem Yayınları, İstanbul, 2014.
Neşrî, Mehmed; Aşiretten İmparatorluğa Osmanlı Tarihi (1288-1485), Haz. Necdet Öztürk, Timaş Yayınları, İstanbul, 2011.
Oruç Bey Tarihi, Haz. Hüseyin Nihal Atsız, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2015.
Özcan, Abdükladir; “Feridun Ahmed Bey”, TDV. İA, 12. c., İstanbul, 1995, s. 396-397.
Özcan, Abdülkadir; “Münşeâtü’s-Selâtîn”, TDV. İA, 32. c., İstanbul, 2006, s. 20-22.
Sümer, Faruk; Kara Koyunlular (Başlangıçtan Cihan-Şah’a kadar), I. c., Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1992.
Şâmî, Nizâmüddin; Zafernâme, Çev. Necati Lugal, TTK Yayınları, Ankara, 1987.
Şükrüllah; Behçetü’t-Tevârîh, Haz. Hüseyin Nihal Atsız, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2015.
Yakupoğlu, Cevdet; “Büyük Turan Hükümdarı Emir Timur'un Candaroğlu İsfendiyâr Bey ile Münasebetleri”, I. Milletlerarası Türkiye – Özbekistan Münasebetleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kastamonu Üniversitesi Yayınları, Kastamonu, 2018, s. 1-17.
Yakupoğlu, Cevdet ve Musalı, Namiq; “Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Gideros Fetihnâmesi (683 / 1284): Çeviri ve Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 37, Sayı: 63, Ankara, 2018, s. 77-133.
Yakupoğlu, Cevdet ve Musalı, Namiq; Hasan b. Abdülmü’min el-Hôyî’nin Kaleminden Selçuklu İnşâ Sanatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2018.
Yakupoğlu, Cevdet; İsfendiyâr Bey ve Zamanı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999.
Yaman, Talat Mümtaz; Kastamonu Tarihi, I. c., Ahmed İhsan Matbaası, İstanbul, 1935.
Yazıcı, Tahsin; “Hûî, Hasan b. Abdülmü’min”, TDV, İA, 18. c., İstanbul, 1998, s. 311-312.
Yezdî, Şerefüddin Ali; Emîr Timur (Zafernâme), Selenge Yayınları, İstanbul, 2013.
(Yinanç), Mükrimin Halil; “Feridun Bey Münşeâtı”, Türk Tarih Encümeni Mecmuası, Sene: XI-XIII, nr. 62-77, İstanbul, 1336-1339, s.161-168; devamı, Sene: XIV, nr. 1 (78), İstanbul, 1340, s.37-46; devamı, Sene: XIV, nr. 2, (79), s. 95-104; devamı, Sene: XIV, nr. 4 (81), s. 216-226.
Yücel, Yaşar; Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar, I. c., TTK Yayınları, Ankara, 1991.
Yücel, Yaşar; Timur’un Ortadoğu-Anadolu Seferleri ve Sonuçları (1393-1402), TTK Yayınları, Ankara, 1989.