Mekke’de Memlûkler Devleti Döneminde Meydana Gelen Sel Baskınları

Sel baskınları tarihin her döneminde ortaya çıkan ve büyük zararlara sebep olan doğal afetlerden birisidir. Dinî olarak Müslümanların en kutsal şehri olan Mekke, coğrafî konumu ve de doğal özellikleri bakımından daha kurulduğu tarihlerden itibaren pek çok sel felaketine maruz kalmış ve büyük tahribatlara uğramıştır. 1250 senesinde kurulmalarının hemen akabinde Hicaz’a hâkim olan Memlûkler zamanında Mekke şehri yaklaşık kırk kadar sel baskınına uğramış, bu baskınlarda dinî mekânlar ve Mekke halkının yaşadığı meskenler büyük zarar görmüş, hac vazifelerini ifa etmek üzere Mekke’de bulunan Müslümanlar da dâhil olmak üzere can kayıpları yaşanmıştır. Meydana gelen seller esnasında en büyük zararı Kâbe ve çevresi görmüş, can kayıpları da buralarda olmuştur. Seller şehirde sosyal ve iktisadî hayat üzerinde olumsuz tesirlere yol açmış ve yaşanan ani fiyat artışları Mekkelileri ve hacıları zor durumda bırakmıştır. Sel felaketlerinin yaşandığı günlerde ve hemen sonrasında ibadetlerin yapılması kesintiye uğramıştır.

Anahtar Kelimeler:

Mekke, Memlûkler, Sel, Yağmur, Kâbe

Floods in Mecca During the Mamluks Period

Floods are one of the natural disasters that occur in every period of history and cause great damage. Mecca, which is the holiest city of Muslims in terms of religion, has been subjected to many floods and devastations since its foundation in terms of its geographical location and natural features. During the Mamluks, who dominated the Hijaz after their establishment in 1250, the city of Mecca was subjected to about 40 floods, religious places and dwellings where the people of Mecca lived were severely damaged during these raids, and people, including Muslims who were in Mecca to perform their pilgrimage duties, losses were experienced. The Kaaba and its surroundings suffered the most during the floods that occurred, and casualties were also experienced here. Floods had negative effects on social and economic life in the city, and sudden price increases left Meccans and pilgrims in a difficult situation. On the days of flood disasters and immediately after, prayers were interrupted.

Keywords:

Mamluks, Mecca, Kaaba, Flood, Rain,

PDF

___

Cezîrî, 'Abdulkâdir b. Muhammed, b. 'Abdulkâdir b. Muhammed, el-Ensârî, ed-Dürerü’l-Ferâidi’l-Munazzama bi-Ahbâri’l-Hacc ve Tarîki Mekkete’l-Muazzama, tah. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail, c. 2, Lübnan 2002, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
Erol, Burak Gani, Memlûkler Döneminde Mekke Emirleri, İstanbul 2020, Doğu Kütüphanesi.
Eyüp Sabri Paşa, Mir’atü’l-Haremeyn, haz. Ömer Fâruk Can-E. Zehra Can, c. 1-2, İstanbul 2018, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
Ezrakî, Ebû’l-Velîd, Ahbâru Mekke, çev. Yunus Vehbi Yavuz, Ankara 2017, Ankara Okulu.
Fâsî, Takiyyüddîn Muhammed, İkdü’s-Semîn fî Târîhi’l-Beledi’l-Emîn, tah. Muhammed Hâmid el-Fâkî, c. 1, Beyrut 1986, Müessetü’r-Risâle.
Fâsî, Takiyyüddîn Muhammed, Şifâü’l-Garâm bi-Ahbâri’l-Beledi’l-Harâm, c. 1-2, Mekke 1956, Mektebetü’n-Nehdeti’l-Hadîse.
İbn Battuta, Ebû 'Abdullah Muhammed et-Tancî, İbn Battuta Seyahatnâmesi, çev. A. Sait Aykut, İstanbul 2013, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
İbn Hacer, Ebû’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, İnbâü’l-Gumr bi-Ebnâil’l-‘Umr, tah. Hasan Habeşî, c. 1, 3, Mısır, 1969, el-Meclisu'l-'A'layi li'ş-Şu'ûni'l-İslamiyye.
İbn İyâs, Muhammed b. Ahmed, Bedâ’iu’z-Zuhûr fî Vakâi’i’d-Duhûr, tah. Muhammed Mustafa, c. 3, Kahire, 1984, el-Hey'etü'l-Mısriyyeti'l-'Ammeti'l-Kutub.
İbn Tolun, Şemseddîn Muhammed b. Ali, Müfâkehetü’l-Hillân fî Havâdisi’z-Zamân, tah. Halîl el-Mansûr, Lübnan 1998, Dârü’l-Kutübi’-‘İlmiyye.
İbnü’l-‘İmâd, Ebû’l-Fellâh Abdülhayy b. Ahmed, Şezerâtü’-Zeheb fî Ahbâri Men Zeheb, tah. Abdülkâdir Arnavut, Muhammed Arnavut, c. 9, Beyrut 1988, Dâru İbn Kesîr
İzzeddîn İbn Fehd, Bülûğu’l-Kurâ fî Zeyli İthâfi’l-Verâ bi-Ahbâri Ümmi’l-Kurâ, Selâheddîn b. Halîl İbrâhim, Abdurrahman b. Hüseyn Ebûl-Huyûr, ‘Aleyyân b. Abdülali el-Mahlebedî, c. 1, 3, Kahire 2005, Dârü’l-Kâhire.
Küçükaşçı, Mustafa S., Cahiliye’den Emevilerin Sonuna Kadar Haremeyn, İstanbul, 2003, İSAR Vakfı Yayınları
Kürdî, Muhammed Tâhir el-Mekkî, et-Târîhi’l-Kavîm li-Mekke ve Beytillahi’l-Kerîm, c. 2, Lübnan 2000, Dârü’l-Hadar.
Makrîzî, Takiyyü'd-Dîn Ahmed b. 'Ali, es-Sülûk li-Ma'rifeti'd-Düveli'l-Mülûk, tah. Muhammed Mustafâ Ziyâde, c. 3-4, Kahire 1956, Dârü'l-Kutubi'l-Mısriyye. Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul 1995, Dağarcık Yayınları.
Necmeddîn İbn Fehd,Ömer, İthâfü’l-Verâ bi-Ahbâri Ümmi’l-Kurâ, tah. Fehîm Muhammed Şeltût, c. 3-4, Kahire 2005, Merkezü’l-Bahs’l-‘İlmî ve İhyâü’t-Turâsü’l-İslâmî bi-Câmi’ati Ummi’l-Kurâ.