Behistun (Bisütun) Kitabesinin İslami Bakış Açısıyla Tahlili

Bu çalışma 2500 yıl önce Ahameniş İmparatoru olan şah Daryuş’un (M.Ö 522-486) emriyle yazılan Behistun kitabesinde geçen dinî değerlerin neredeyse tamamının İslamiyet’te olan önemli konularla birebir örtüştüğünü ve aynı amaçla yazıldığını ortaya koymak için kaleme alınmıştır. Eserde yalan, zulüm, kitabenin korunması için dua ve bedduanın yer alması, bazı kavimleri kâfir ilan etmesi, yapılan her işi Ahura Mazda’ya bağlaması Şah Daryuş’un dindar olduğunu ve hayatını da Ahura Mazda’nın kurallarına göre idame ettirdiğini ve bu kurallarında İslami değerlerle örtüştüğünü göstermektedir. Kitabede önce tahlil edilen konuların geçtiği bendler verilmiş sonra Kuran-ı Kerim, İncil, Tevrat ve Avesta’da aynı konuların geçtiği ayetler verilmiştir. Bu makale İslami bir değer olan vakıfların devam edebilmesi amacıyla vakfiyelerde yer alan dua ve beddua etme âdetinin bu kitabe için de geçerli olduğu görülmektedir. Dolayısıyla kitabedeki konuları İslami değerler dikkate alınarak tahlil edilmesi kitabeye farklı bir bakış açısı kazandıracağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Behistun, Şah Daryuş, İslamiyet, Vakıf

Interpretation of Behistun (Bisütun) Inscription from an Islamic Perspective

This study was written to reveal that almost all of the religious values in the Behistun inscription written by the order of Shah Daryush (550-330 BC), who was the Achaemenid Emperor 2500 years ago, correspond with the important subjects of Islam and were written for the same purpose. The inclusion of lies, cruelty, prayer and curse for the preservation of the inscription, declaring some tribes as unbelievers, tying all the work done to Ahura Mazda. show that it overlaps. In the inscription, firstly, the bends in which the analyzed subjects are mentioned are given, and then the verses in which the same subjects are mentioned in the Quran, Bible, Torah and Avesta are given. In this article, it is seen that the custom of prayer and curse in the endowments in order to continue the foundations, which is an Islamic value, is also valid for this inscription. Therefore, it is thought that analyzing the subjects in the inscription by taking Islamic values into consideration will bring a different perspective to the inscription.

Keywords:

Behistun, Shah Daryush, Islam, Foundation,

PDF

___

Akgündüz Ahmet- Öztürk Sait- Baş Yaşar, Fatih Sultan Mehmed’in Ayasofya Vakfiyesi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Bülteni Ayasofya Özel Sayısı, Sayı 9, İstanbul, 2014.
Ğerabşe, Süleyman. Rekabet-e Abbasiya ve Fatimiyan Der Siyadet Ber Haremeyn Şerifeyn Karn 5 ve 6. (Çev. Resul Caferiyan). Tahran: Neşr Meşar, 1385.
Briant Pierre, Ahameniş imparatorluğu, (Çev. Nahid Fruğan), Ferzun Ruz Yayınları, Tahran, 1381.
Buhari, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el Mugire b. Berdizbeh el Cufi. Sahih-i Buhari Tercüme ve Şerhi, (Çev. Harun Yıldırım), 11.Cilt, Sağlam Yayınevi, İstanbul, 2000.
Dhavamony, Mariasusai. “Dinlerde Tanrı Anlayışı”, (çev. Fuat Aydın), Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi c.12, Sayı: 22, Amasya, 2010.
Ekberzade Daryuş- Yahyanejad Arzu, Ketibe Bisütun, Tahran, Ğane Ferhiğtegan Hünerhayi Sünneti, 1384.
Gerşevic İlya, Ahamenişiler Dönemi İran Tarihi, (Çev. Murtezi Sakıbfer), Gülşen Yayınları, Tahran, 1391. İncil (https://halkdilinde.com/incili-oku erişim tarihi:19.10.2020).
Kesrevi, Armin. Bisütun Nebeştehayi Aryayi. Elektronik Kitap.
Mehdi Abadi, Melihe. Seng Nigare Daryuş Der Bisütun ve Murmethayi Hengam Seğt An, Pejuheşgahe Ulum Ensani ve Mütealate Ferhengi, 27/40-41, (1385).
Muvlevi, Cengiz. Rahnamayi Zeban Farsiy-i Bastan, Mehr Namek yayınları, Tahran,1384.
Polyanu’s stratagems of War, Çev. Richard Shepherd (Prınted For George Nıcol, Bookseller To Hıs Majesty Pall- Mall,) London, 1981.
Sadi, Bayram. Karabacak, Ahmet Hamdi. “Sahib Ata Fahrü’d-din Ali’nin Konya, İmaret ve Sivas Gökmedrese Vakfıyeleri”. Vakıflar Dergisi, Sayı 13, Konya, 1981.
Tefzili, Ahmed İslam Öncesi İran Edebiyat Tarihi (Soğen Yayın evi) Tahran, 1376.
Tevrat (https://kutsalkitaplarvesahifeler.wordpress.com/tevrat/misirdan-cikis/, erişim tarihi: 2.11.2020).
Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. Sünen’üt- Tirmizi, Kitap Dünyası Yayınları, İstanbul, 2019.
Zerdüşt Avesta Bölümler, Çev. Eshat Ayata (Kora Yayınları), İstanbul, 2011.
Walter Hinz, Daryuş ve İranyan, Çev. Perviz Recebi, Neşr Mahi, Tahran, 1392.