21927

AYASOFYA KİLİSESİ'NİN YAPILIŞ EFSANESİ (ANONİM GAZAVÂTNÂME ÖRNEĞİNDE)

Ayasofya inşa edildiği tarihten günümüze gelinceye kadar geçen süreç içerisinde pek çok yıkım ve onarımdan geçmenin yanı sıra tarihi metinlerde ve birçok efsanede oldukça geniş yer tutmaktadır. Bu çalışmada inşa edildikten 29 Mayıs 1453‟te İstanbul‟un Fatih Sultan Mehmet tarafından fethine kadar kilise olarak Hıristiyanlara, 1453 yılından 24 Ekim 1934‟te camilikten çıkarılıp Müzeler Genel Müdürlüğü‟ne bağlanmasına kadar da Müslümanlara hizmet eden Ayasofya‟nın yapılması ile ilgili anonim gazavâtnâme örneğinde bir efsane ele alınmıştır. Bu bağlamda Ayasofya‟yı yapan mimarın nasıl belirlendiği, kendisine kimin rehberlik ettiği, binanın yapımında kullanılan malzemeler, din adamının kullanılan malzemeler üzerindeki rolü, Ayasofya‟nın inşasının bitmesinden sonra İmparator‟un yaptığı bağışlar gibi konulara değinilmiştir.

he Myth Construction of Hagia Sophia Church (In the Example of Anonymous Gazavâtnâme)

Besides the Hagia Sophia has been undergone many demolitions and restorations in the period from the time it was built up to the present day, it kept large space in historical texts and many legends. İn this study, a legend in the example of anonymous gazavâtnâme has been mentioned about the construction of the Hagia Sophia serving to Christians until the conquest of İstanbul by Fatih Sultan Mehmet on may 29, 1453 and serving to Muslims until it was remowed from the mosque in 1453 to 24 October 1934 and attached to General Directorate of Museums. İn this context , the issues such as how to determine the architect of Hagia Sophia, who guided him, the materials used in the construction of the building, the role of the cleric on the materials used, at the end of the construction of Hagia Sophia, donations of the emperor has been addressed.

PDF

___

Adalıoğlu, H. Hüseyin; “Muhyiddin Cemali‟nin Tevârîh-i Âl-i Osman”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1990.
Afyoncu, Erhan; Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2007.
Akbulut, Uğur; “Kuruluş Dönemi Osmanlı Tarihçiliği ve Tarih Yazma Gerekçeleri”, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 15, Erzurum, 2007, ss. 356-371.
Anonim Osmanlı Kroniği (1299–1512), Haz. Necdet Öztürk, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2000.
Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman - F. Giese Neşri, Haz.: Nihat Azamat, Marmara Üniversitesi Yayınları, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1992.
Aslan, Ferhat; Ayasofya Efsaneleri(Tespit- İnceleme), Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
Erkan, Mustafa; “Gazavâtnâme”, DİA, c. 13, Ankara, 1996, ss. 439-440.
Evliya Çelebi b. Derviş Muhammed Zılli; Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz. Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dalı, Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu – Dizini 1. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1996.
Gâzâvât Sultân Mehmed, Milli Kütüphane, 06 HK 3816. (Makalemize referans olan gazavâtnâme).
Gelibolulu Mustafa Ali Efendi; Kitâbü‟t-Târih-i Künhü‟l-Ahbar, Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesindeki 901 ve 920 No.‟lu Nüshalara Göre, Haz. Ahmet Uğur, Mustafa Çuhadar, İ. Hakkı Çuhadar, Ahmet Gül, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri, 1997.
Hadidi; Tevârîh-i Âl-i Osman(1299-1523), Haz. Necdet Öztürk, İstanbul Fakültesi Basımevi, İstanbul,1991.
Hoca Sadeddin Efendi; Tacü‟t-Tevârih, çev. İsmet Parmaksızoğlu, c. II, Kültür Yayınları, 1979.
İbn-i Battuta; Büyük Dünya Seyahatnamesi 1304–1369, Çev. A. Sait Aykut, YKY, İstanbul, 2004.
Levend, Agâh Sırrı; Gazavât-Nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey‟in Gazavâtnâmesi, TTK, Ankara, 2000.
Mercan, İsmail Hakkı; “Türk Tarihinin Kaynaklarından Olan Bazı Menakıbname ve Gazavatnameler Hakkında”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 10, Aralık, 2003, ss. 108-130.
Oruç Bey, Tevârih-i Âl-i Osman, Haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2014.
Öztürk, Necdet-Yıldız, Murat; İmparatorluk Tarihinin Kalemli Muhafızları-Osmanlı Tarihçileri, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2013.
Pehlivan, Gürol; “Varna Savaşı ve Bir Tarih Kaynağı Olarak Gazavâtnâmeler”, Turkish Studies, Volume 3/4, Summer 2008, ss. 599-602.
Robert de Cları; İstanbul‟un Zaptı (1204), Çev. Beynun Akyavaş, TTK, Ankara, 1994.
Şahin, Kürşat Şamil; “Gazavâtnâmeler Üzerine Yapılan Çalışmalar Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi”, Turkish Studies, Volume7/2 Spring 2012, ss. 997-1022.
Yerasimos, Stefanos; Türk Metinlerinde Kostantiniye ve Ayasofya Efsaneleri, Çev. Şirin Tekeli, İletişim Yayınları, İstanbul, 1993.