Yeraltı mekanı ve kavramının toplum ve imgelem üzerine etkisi

Yeraltı, fiziksel özelliklerinden daha çok sembolik değerleri ön plana çıkan göreli bir mekandır (1). Tarih boyunca kendi dışındaki bir gerçekliği temsil etmek ve yansıtılmak istenen hakikat için toplumsal ve kültürel olarak üretilmiştir. Teknik gelişmelere rağmen bu üretim halen devam etmekte, yeraltı günümüz toplumunda giderek artan ve farklılaşan yeni anlamlar kazanmaktadır. Yeraltına dair bu kadar benzer olumsuz görüngünün kültürlerden bağımsız olarak ortaya çıkmasının nedeni nedir? Bu sorunun yanıtı toplumların bu bilinmez mekana ait ortak bilinçaltında gizlidir. Bu bilinçaltının oluşmasında kuşaklar boyu aktarılan mitler ve mitlerden beslenen dini öğeler önemli olduğu kadar, toplumun ve bireylerin varolan düzene dışarıdan bakacakları ve eleştirecekleri, gerek duydukları halde kaçacakları, gizlenecekleri özgür mekan gereksiniminden kaynaklanmaktadır. Bu çalışmada yeraltı kavramının toplumların bilinçaltında göreli bir mekan haline gelişinin izleri ve onun sembolik dönüşümü, ezoterik ve teolojik kaynaklarla beraber edebiyat ve sinema sanatı açısından irdelenecektir.

The effects of underground as space and concept on society and imagination

Different from its physical properties, underground can be considered rather a symbolic and a relative space. Throughout the history, it is socially and culturally produced to represent disparate reality and reflect a desirable truth. Despite the latest advances in technology, our society still regenerates new symbols for underground and the concept of underground takes new growing meanings and acquires different characters. How did so many culture independent negative phenomena become so closely identified with the underground? It can all be explained by collective subliminal perception of societies against this unknown space. This subliminal perception is formed by bygone myths and heirloom of ecclesiastical items as well as the need of societies and individuals for free and hidden spaces to examine and criticize actual status quo. This study will explicate the transformation of physical underground to relative space and trace its causality on the basis of theology and esoterism as well as with literature and cinema culture.

PDF

___

ABDELKADER, M. (1983) A Geocosmos: Mapping Outer Space into a Hollow Earth, Speculations in Science and Technology (6) 81-9.
AGULIAR, A., WARD, P. (2002) Globalization, Regional Development and Mega-City Expansion in Latin America: Analyzing Mexico City’s Peri-Urban Hinterland, Cities (20) 3-21.
BACHELARD, G. (1957) La Poétiqué de L’espace, Uzamın Poetikası, çev. A. Tümertekin (2008) İthaki Yayınları, İstanbul.
BLAVATSKY, H. P. (1989) The Roots of Ritualism in Church and Masonry, Collected Writings (11) 91.
BLUMFELD, R.D. (1930) R.D.B’s Diary 1887-1914, William Heinemann, Londra.
CARMODY, J., STERLING, R. (1993) Underground Space Design, Van Nostrand Reinhold, New York.
CEVİZCİ, A. (2005) “Kolektif Bilinçaltı”, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul.
DANTE, A. (1360) The Divine Comedy, İlahi Komedya, çev. B. Teksoy (2005) Oğlak Yayıncılık, İstanbul.
DAVY, T. G. (1983) The Descent to Hades, Sunrise Magazine, Aralık 1983/ Ocak 1984.
CHERNYSHEVSKY, N. (1989) What Is To Be Done?, Cornell University Press, New York.
DOSTOYEVSKY, F. (1864) Записки из подполья, Yeraltından Notlar, çev. M.Özgül (2005) İletişim Yayınları, İstanbul.
DURMISEVIC, S. (1999) The Future of Underground Spaces, Cities, 16 (4).
FAGLES, R. (1998) The Illiad, Penguin Classics, New York.
HOLLISTER, F.D. (1968) A Report on the Problem of Windowless Environments, Greater London City Council, Londra.
HOLLON, S.D., KENDALL, P.C., NORSTED, S., WATSON, D. (1980) Physiological Responses to Earth Sheltered, Multilevel and Aboveground Structures with and without Windows, Underground Spaces (5) 171-8.
İNCİL. İncil’in Yunanca Aslından Çağdaş Türkçe’ye Çevirisi (1994) Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul.
JUNG, C.G. (1973) Four Archetypes, Dört Arketip, çev. Z.Yılmazer (2003) Metis Yayınları, İstanbul.
JUNG, C.G. (1989) Analytical Psychology, Analitik Psikolojinin Temel İlkeleri, çev. K. Şipal (1996) Cem Yayınevi, İstanbul.
JUNG, C.G. (1991) The Development of Personality, Princeton University Press, New York.
KUR’AN. Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Meali, çev. Y.N. Öztürk (1998) Yeni Boyut Yayınları, İstanbul.
LESSER, W. (1987) The Life Below the Ground: A Study of the Subterranean in Literature and History. Faber and Faber, Boston.
LI, L., SATO, Y., ZHU, H. (2003) Simulating Spatial Urban Expansion Based on a Physical Process, Landscape and Urban Planning (64) 67-76.
LYTTON, E.B. (2002) Vril, The Power of the Coming Race, Wildsea Press, Maryland.
MURO, K., SAWADA, H., HANE, T. (1990) Physiological Issues on Utilization of Underground Spaces. Japan Institute of Technology, Tokyo.
PIKE, D (1997) Passage Through Hell: Modernist Descents, Medieval Undergrounds, Cornell University Press, New York.
PIKE, D. (2005) Subterranean Cities, The World Beneath Paris and London. 1800-1945, Cornell University Press, New York.
ROHDE, M. (2007) Metro Arts and Architecture, http://www.mic- ro.com/metro/metroart.html (Erişim: 25.03.2010).
SATO, N. (1989) Japan’s Underground Frontier, Time Magazine, 06.02.1989.
SOMMER, R. (1974) Tight Spaces: Hard Architecture and How to Humanize It, Prentice Hall, New Jersey.
STERLING, R. (1993) Underground Space Design, Van Nostrand Reinhold, New York.
SU, Y., PENG, F. (1990) Physiological Effect of Underground Space Environment to Human Beings and Design Countermeasures. International Tunneling Association Proc. Int. Congress. Cheng Tu, Çin.
TEVRAT. Kutsal Kitap Eski Antlaşma, Yeni Yaşam Yayınları, İstanbul.
VERNE, J. (1864) Voyage Au Centre De La Terre, Dünyanın Merkezine Seyahat, çev. M.Omay (2001) İthaki Yayınları, İstanbul.
VOGLER, C. (1998) The Writer’s Journey, Michael Wiese Productions, California.
WELLS, H.G. (1895) Time Machine, Zaman Makinesi, çev. V.Gürses (2000) İthaki Yayınları, İstanbul.
WILLIAMS, R. (1990) Notes on the Underground: An Essay on Technology, Society and the Imagination. MIT Press, Cambridge.
YULA, Ö. (1995) Yeraltı Kültürü, Birikim (74) 66-70.