Maarif Yıllıklarına Göre Balıkesir’de Eğitim (1950-1960)

Balıkesir, geçmişten günümüze devr aldığı eğitim-öğretim kurumları ile eğitim alanında köklü bir şehirdir. Bu yönü ile Balıkesir yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk zamanlarında eğitim alanında yapılan bir çok yeniliğe uyum sağlamada sıkıntı yaşamamıştır. Bununla birlikte 1950’den itibaren Demokrat Parti zamanında da Balıkesir’de eğitim alanında büyük gelişmeler yaşanmış ve Balıkesir genelinde eğitimin yaygınlaştırılması için önemli faaliyetler yapılmıştır. Eğitimin yaygın hale getirilebilmesi için Balıkesir’e bağlı merkez, ilçe ve köylere yeni okullar inşa edilmiş ve okur-yazar oranında ciddi bir artış yaşanmıştır. 1950’den sonra ilkokul, ortaokul, orta meslek ve teknik öğretim okulları, lise ve yüksekokul sayılarında bir artış olduğu için öğretmen ve öğrenci sayılarında da önceki yıllara göre gözle görülür bir artış yaşanmıştır. Bu bilgilerden hareketle hazırlanan çalışmanın amacı Maarif Yıllıklarına göre Balıkesir’de 1950-1960 yılları arasında eğitim alanında yapılan faaliyetler ve bu faaliyetlerin Balıkesir vilayetinde söz konusu alanda meydana getirdiği değişiklikleri ortaya koymaktır. Bu çalışmada Maarif Yıllıklarına göre önce 1923-1950 yılları arasında Balıkesir’deki eğitim kurumlarının genel anlamda belirli periodlarla okul, öğretmen ve öğrenci durumları sayısal veriler üzerinden incelenmiştir. Böylece DP öncesi dönemde eğitimde neler yapıldığı görülmeye çalışılmıştır. Daha sonra ise yine aynı yıllıklar kullanılarak 1950-1960 yılları arasında Balıkesir’de bahsi geçen alanlarda sayısal veriler üzerinden ayrıntılı bir inceleme yapılmıştır. İncelemeler sonucu elde edilen bilgiler döküman analiz tekniği kullanılarak DP dönemi Balıkesir’de eğitim konusu aydınlatılmaya çalışılmıştır. Ortaya konulan bu çalışmada başta Maarif Yıllıkları olmak üzere konu ile ilgili araştırma ve inceleme eserlerden de istaifade edilmiş ve Balıkesir’de 1950-1960 yılları arasında eğitim alanındaki gelişmeler kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Balıkesir, Eğitim, Öğretmen, Öğrenci, Okur-yazar.

Education in Balikesir According to the School Yearbooks (1950-1960)

Balıkesir is a deep-rooted city in terms of education with the educational institutions it has taken over from the past. In this aspect, Balıkesir had no problem in adapting to many innovations carried out in the field of education in the early days of the newly established Turkish Republic. Additionally, great developments have been experienced in the field of education in Balıkesir since 1950, during the time of the Democrat Party, and important activities have been carried out for the extension of education activities in Balıkesir. In order to make education widespread, new schools were built in the city centre, districts, and villages of Balıkesir, and there was a serious increase in the literacy rate. Since there was an increase in the number of primary, secondary, secondary vocational and technical education schools, high schools, and colleges after 1950, there was also a noticeable increase in the number of teachers and students compared to previous years. The aim of the study, which was prepared based on the information presented thus far, is to reveal the activities carried out in the field of education in Balıkesir between 1950-1960 according to the School Yearbooks and the changes that these activities brought about in the province of Balıkesir In this study, school, teacher and student data of the educational institutions in Balıkesir between 1923-1950 were examined using the school yearbooks in terms of numeric values. Thus, activities done in education in the pre-DP (Democrat Party) period were determined. Then, using the same yearbooks, a detailed examination was performed on the numerical data in mentioned areas in Balıkesir between the years 1950-1960. The status of education in Balıkesir during the DP period was studied based on the information obtained as a result of the examinations by using the document analysis technique. In this study, the relevant works of research and examination, mainly the School Yearbooks, were also used, and the educational developments in Balıkesir between1950-1960 were discussed comprehensively.

Keywords:

Balıkesir, Education, Teacher, Student, Literate.,

PDF

___

Akyüz, Y. (1999). Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999’a). Alfa Yay., 7.Baskı, İstanbul.
Albayrak, M. (2002). “DP Hükümetlerinin Politikaları”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları,
Alkan, Mehmet Ö. (2000). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri 1839–1924. Tarihi İstatistikler Dizisi, No: 6, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları.
Altıncı Maarif Şûrası (Çalışma Esasları, Komisyon Raporları, Konuşmalar), (1957), T.C. Maarif Vekâleti Yayınları.
Armaoğlu, F. (1995). XX. YY. Siyasi Tarihi (1914-1995). Alkım Yayınevi, İstanbul.
Aydın, İ. (1997). Siyasi Parti ve Hükümet Programlarında Eğitim-Öğretim, Öğretmenler (1908-1997). Eğitim Sen Yayınları, Ankara.
Baran T. A. (2010). “Türk Eğitim Devrimi: Temel İlkeler ve Gelişim Süreci” Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu, Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi 07-09 Aralık 2005. ss. 13-35.
Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1973). Milli Eğitimde 50 Yıl 1923-1973. Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara DİE.
Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1946). Milli Eğitim Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim İstatistikleri. (1943-1944). Ankara DİE.
Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1947). Milli Eğitim Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim İstatistikleri (1944-1945). Pulhan Matbaası, Ankara DİE.
Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1947). Milli Eğitim, Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim İstatistikleri (1945-1946). Pulhan Matbaası Ankara DİE.
Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1948). Milli Eğitim Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim İstatistikleri, (1946-1947). Pulhan Matbaası, Ankara DİE.
Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1949). Milli Eğitim Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim İstatistikleri, (1947-1948). Pulhan Matbaası, İstanbul DİE.
Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1950). Milli Eğitim, Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim İstatistikleri (1948-1949). Yeni Matbaa, Ankara DİE.
Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (a) (1952). Milli Eğitim İlk Öğretim İstatistikleri (1949-1950). Yeni Matbaa, Ankara DİE.
Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (b) (1952). Milli Eğitim Orta Öğretim İstatistikleri (1949-1950), Yeni Matbaa. Ankara DİE.
Başvekalet İstatistik Umum Direktörlüğü (1939). Maarif 1937-1938 İstatistiği. Suhulet Basımevi, İstanbul.
Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1933). Maarif 1923-1932 İstatistikleri. Devlet Matbaası, İstanbul DİE.
Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü (1935). Maarif 1928-1935 Millet Mektepleri Faaliyeti İstatistiği. Ankara DİE.
Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1942). Maarif İstatistikleri (1939-1940). Ulusal Matbaa, Ankara DİE.
Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1943). Maarif İstatistiği 1940-1941. Ankara Basım ve Ciltevi Ankara DİE.
Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1944). Maarif İstatistikleri (1941-1942). Ankara Basım ve Ciltevi, Ankara DİE.
Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü (1956). Maarif İstatistikleri Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim (1952-1953). Saim Troman Matbaası, Ankara DİE.
Beşinci Milli Eğitim Şûrası (Çalışma Esasları, Komisyon Raporları, Konuşmalar), (1954), T.C. Maarif Vekâleti Yayınları.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA), BOA.,C. MF., 136/6782, 1281.
Dinç, S. (2015). Türk Eğitim Tarihinde Yapılan Milli Eğitim Şûraları ve Uygulamaları (1939 – 1960). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
Ekinci Y. (2007). Siyasi Parti ve Hükümet Programlarında Eğitim. MB Kültür Yay. Ankara.
Erdoğan, S. , Aslan, Z. (2021). Demokrat Parti Döneminde Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri: İkinci Dünya Savaşı Sonrası Dönemin Mirası ve Soğuk Savaş Etkisi. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi , 21 (42) , 295-317.
Fakültemizin Tarihçesi, 27.08.2022 tarihinde http://www.balikesir.edu.tr/site/icerik/necatibey-egitim-fakultesi-409 adresinden erişildi
Gönlübol, M., Ülman H., Esmer A. Ş., Sar C., Sezer D., Sander O. ve Kürkçüoğlu Ö. (1996). Olaylarla Türk Dış Politikası, 1919-1995. Siyasal Kitabevi. Ankara. Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi (HSV),
HVS, H.1312/M.1894-1895. HVS, H.1315/M.1897-1898. HVS, H.1325/M.1907-1908.
Karakök, T. (2011). Menderes Dönemi'nde 1950 – 1960 Türkiye'de Eğitim . Yükseköğretim ve Bilim Dergisi , (2) , 89-97.
Kuşci, A. (2021). Türk Eğitim Tarihi (1923-1950). İksad Yayınevi, Ankara.
Lewis, B. (2000). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Çev. Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, İstanbul.
MEB. (2002). Millî Eğitim Sayısal Veriler (2001-2002). Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
Özkan, S. (2008). Türk Eğitim Tarihi. 2. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
Özkaya Duman, O. , Birsel, H. (2016). Demokrat Parti Dönemi Türk Dış Politikası ve Bu Politikanın Dinamiklerine Etki Eden Dış Gelişmeler. Atatürk Dergisi, 1 (1) , 299-318 .
Sakaoğlu, N. (2003). Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
Sert, A. (2021). 1923-1960 Döneminde Sosyal, Siyasi, Ekonomik Açıdan Balıkesir (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul. Şimşir, N. (2013). Balıkesir Şehri ve Tarihi Araştırmaları. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitü Başkanlığı (b) (1963). Milli Eğitim İstatistikleri Orta Öğretim (1953-1960). Ankara DİE.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitü Başkanlığı (a) (1963), Milli Eğitim İstatistikleri İlköğretim (1953-1960). Ankara DİE.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1957). Maarif İstatistikleri Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim (1950-1951). Biricik Matbaası, Ankara DİE.
Türkiye Cumhuriyeti Başvekalet Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). Milli Eğitim İstatistikleri Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim (1953-1960). Ankara DİE.
Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). Milli Eğitim İstatistikleri İlköğretim (1950-1951). Ankara DİE.
Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1957). Milli Eğitim İstatistikleri Orta Öğretim (1952-1953). Ankara DİE.
Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (a) (1952). Milli Eğitim İstatistikleri İlköğretim (1951-1952). Ankara DİE.
Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (a) (1951). Milli Eğitim İstatistikleri Orta Öğretim (1950-1951). Ankara DİE.
Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (b) (1952). Milli Eğitim İstatistikleri Orta Öğretim (1951-1952). Ankara DİE.
Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (b) (1951). Milli Eğitim İstatistikleri Meslek Teknik ve Yüksek Öğretim (1950-1951). Ankara
Uygun, K. (2006). Karesi İdâdîsi ve Sultânîsi, (Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yurt Ansiklopedisi (1982). İl il Türkiye, dünü, bugünü, yarını (Balıkesir), Yurt Ansiklopedisi c.2, s.1102-1240, Anadolu Yayınları.