Aşk Mesnevilerinde (15 ve 16. Yüzyıl) Sırdaş Tipi

Zaman veya coğrafya fark etmeksizin tahkiyeye dayalı bir anlatımla kaleme alınan edebî metinlerde benzer özellikleri taşıyan şahıslar bulunur ki bunlar, tip başlığıyla kategorize edilir. Bu kategorizasyon içerisinde yer alan kavramlardan biri de “sırdaş tipi”dir. Ana kahramanın her zaman ve koşulda yanında yer alan sırdaş tipi, ona zor durumdayken yardım eden, dinleyen, yol gösteren ve âşık olduğu kişiye kavuşması için elinden geleni yapan karakterdir. Sırdaş tip, kahramanla samimi bir diyalog içerisindedir. Bundan dolayı da kahramnın ruhsal özelliklerini açığa çıkarmada önemli bir role sahiptir. Klasik Türk edebiyatında tahkiyeye dayalı anlatımın esas alındığı aşk mesnevilerinde sırdaş tipine rastlamak mümkündür. Çift kahramanlı aşk mesnevilerinde kahramanlar, âşık olduğunu kimseye söyleyemezken genellikle sırdaş tip konumundaki isimle, bu sırrı paylaşır. Sırdaş tip, âşık ile maşuğun biribirne kavuşması için elinden geleni yapar. Bu çalışmada sırdaş tipinin, divan şairleince nasıl işlendiğini ortaya koymak adına 15 ve 16. yüzyıldan seçilmiş dokuz mesnevi üzerinden bir incelemeye gidilerek ilgili mesnevilerdeki sırdaş tipler tanıtılmış ve son olarak sırdaş tipinin sahip olduğu özellikler, incelenen mesneviler özelinde sıralanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tip, Sırdaş Tipi, Modern Edebiyat, Klasik Türk Edebiyatı, Aşk Mesnevileri

Confidant Type in Love Masnavis (15th and 16th Centuries)

People with similar characteristics can be found in literary texts written with a narrative, regardless of time or geography, and are classified by type. One of the concepts included in this categorization is the “confidant type.” The confidant type of the main protagonist is the character who helps, listens, guides her when she/he is in a difficult situation, and does her/his best to reunite with the person she/he fell in love with. The confidant type is in a friendly dialogue with the hero. For this reason, it has an essential role in revealing the hero's spiritual characteristics. It is possible to come across the confidant type in the love masnavis based on narrative in classical Turkish literature. In double-hero love masnavis, the heroes cannot tell anyone they are in love, but they usually share this secret with the name who is in the position of confidant. The confidant type strives to reunite the lover and the beloved. In the study, in order to reveal how divan poets pee the confidant type, an analysis was performed on nine masnavis selected from the 15th and 16th centuries, and the confidant types in the relevant masnavis were introduced, followed by a list of the general characteristics of the confidant type in the examined masnavis

Keywords:

Type, Confidant Type, Moder Literature, Classical Turkish Literature, Love Masnavis,

PDF

___

Abrams, M. H, & Harpham. G. (2014). A glossary of literary terms. Cengage Learning.
Akalın, M. (1975). Ahmedî Cemşîd ü Hurşîd inceleme-metin. Sevinç Matbaası, Ankara.
Akkuş, M. (1995). Nef’î divânı’nda tipler ve kişilikler. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Aktaş, Ş. (2005). Roman sanatı ve roman incelemesine giriş. Akçağ Yayınları, Ankara.
Armutlu, S. (1998). Zâtî’nin Şem ü Pervâne’si (inceleme-metin) (Tez No. 71574) [Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
Ayan, G. (1998). Lâmi’î Vâmık u Azrâ (inceleme-metin). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara.
Baldick, C. (1996). The concise Oxford dictionary of literary terms. Oxford University Press.
Dilçin, C. (2016). Mes’ud bin Ahmed Süheyl ü Nev-bahâr. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara.
Doğan, M. N. (2015). Fuzulî Leylâ ve Mecnûn. Yelkenli Yayınları, İstanbul.
Huyugüzel, Ö. F. (2019). Eleştiri terimleri sözlüğü. Dergâh Yayınları, İstanbul.
Kaplan, M. (2005). Türk edebiyatı üzerine araştırmalar 3- tip tahlilleri. Dergâh Yayınları, İstanbul.
Polat, A. (2022). Behiştî Sinan’ın Mihr ü Müşterî adlı mesnevisi (inceleme-metin). DBY Yayınları, İstanbul.