Meryem FIRAT, Yalçin KANBAY, Mehmet UTKAN, Burcu DEMİR GÖKMEN

Ergenlerde Yorgunluk Üzerine Etkili Faktörlerin Yapısal Eşitlik Modeli ile İncelenmesi

Araştırma ergenlerde yorgunluk üzerine etkili etmenlerin incelenmesi amacı ile tanımlayıcı olarak plan-lanmış ve yapılmıştır. Araştırmaya 1031 ergen katılmıştır. Araştırma verileri üniversiteye hazırlık için dershanelere devam eden öğrencilerden toplanmıştır. Veri toplamada “Kişisel bilgi formu”, “Chalder Yorgunluk Ölçeği” ve “Epworth Uykululuk Ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen veriler öncelikle SPSS 23 programında kayıp veri, uç değerler açısından kontrol edilmiş, normallik ve homojenite sınaması yapılmıştır. Araştırma modelinin sınanması ise yapısal eşitlik modellemesi (YEM) ile yapılmıştır. Er-genlerin yorgunluklarını etkileyen etmenleri tahminleyen gözden geçirilmiş model ve uyum iyiliği değerleri χ2 = 286.66, χ2/df = 4.70, NFI = 0.86, TLI = 0.86, CFI = 0.89, GFI = 0.96, AGFI = 0.94, RMSEA = 0.06, RMR = 0.70 olarak belirlenmiştir. Kardeş sayısı (t = -2,693; p < 0,05), ve ergenlerin uykululuk durumunun (t = 7.550; p < 0.001) yorgunluk üzerinde anlamlı etkisinin olduğu bulunmuş-tur. Yaşın, anne eğitim düzeyinin ve baba eğitim düzeyinin yorgunluk üzerinde etkisiz olduğu tespit edilmiştir (p > 0.05). Ergenlerin yorgunlukları üzerinde en önemli etkenin uykululuk durumu olduğu belirlenmiştir. Bu sonuç doğrultusunda çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Examination of Effective Factors on Fatigue in Adolescents with Structural Equality Model

The research was planned as a descriptive study of factors affecting fatigue in adolescents. 1031 adolescents participated in this study. Research data was collected from students who attended classes in preparation for the University. ‘Personal data form’ and ‘Chalder fatigue scale’ and ‘Epworth Sleepiness Scale’ were used as data collection tools. Data obtained in SPSS 23 environment, first of all, lost data was checked for extreme values, normality and homogeneity were tested. The research model was tested by structural equality modeling. Revised model estimating factors affecting adolescent fatigue and goodness of fit values were determined as χ2 = 286.66, χ2/DF = 4.70, NFI = 0.86, TLI = 0.86, CFI = 0.89, GFI = 0.96, AGFI = 0.94, RMSEA = 0.06, RMR = 0.70. Number of siblings (t = -2.693; p < 0.05), and adolescent sleepiness (t = 7.550; p < 0.001) were found to have a significant effect on fa-tigue. Age, maternal education level and paternal education level were found to be ineffective on fatigue. It was determined that sleepiness was the most important factor on adolescent fatigue. Various suggestions have been made in accordance with the acquired results.

Keywords:

Adolescents, fatigue, sleepiness,

PDF

___

Aaronson, L.S., Pallikkathayil, L. and Crighton, F. (2003) A qualitative investigation of fatigue among healthy working adults. Western Journal of Nursing Research, 25(4), 419-33.
Adın, R.M. (2019). Chalder Yorgunluk Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması ve genç yetişkin bireylerde psikometrik özelliklerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Agargün, M. Y., Çilli, A. S., Kara, H., Bilici, M., Telcioğlu, M. ve Semiz, Ü. B. (1999). Epworth uykululuk ölçeğinin geçerliği ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 10(4), 261-267.
Çayakar, A. (2019). Halsizlik ve yorgunluğa klinik yaklaşım. Aegean Journal of Medical Sciences, 3, 168-178.
Chalder, T., Berelowitz, G., Pawlikowska, T., Watts, L., Wessely, S. and Wright, D. (1993). Development of a fatigue scale. Journal of Psychosomatic Research, 37(2), 147-153.
Fatigoni, S., Fumi, G. and Roila, F. (2015). Cancer-related fatigue. Recenti Progressi in Medicina, 106(1), 28-31.
Finsterer, J. and Mahjoub, S.Z. (2014). Fatigue in healthy and diseased individuals. American Journal of Hospice and Palliative Medicine, 31(5), 562-75.
Keskin, N. ve Tamam, L. (2018). Uyku bozuklukları: Sınıflama ve tedavi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 27(2), 241-260.
Lee, Y.C., Chien, K.L. and Chen, H.H. (2007). Lifestyle risk factors associated with fatigue in graduate students. Journal of the Formosan Medical Association, 106(7), 565-572.
Loge, J.H., Ekeberg, O. and Kaasa, S. (1998). Fatigue in the general Norwegian population: Normative data and associations. Journal of Psychosomatic Research, 45(1), 53-65.
Mota, D.D. and Pimenta, C.A. (2006). Self-report instruments for fatigue assessment: a systematic review. Research and Theory for Nursing Practice, 20(1), 49.
Ream, E. and Richardson, A. (1996). Fatigue: A concept analysis. International Journal of Nursing Studies, 33(5), 519-29.
Oginska, H. and Pokorski, J. (2006). Fatigue and mood correlates of sleep length in three age-social groups: school children, students, and employees. Chronobiology International, 23(6), 1317-28.
Saygılı, S., Çil Akıncı, A., Arıkan, H. ve Dereli, E. (2011). Üniversite öğrencilerinde uyku kalitesi ve yorgunluk. Electronic Journal of Vocational Colleges, Aralık,88-94.
Sayın, A. ve Candansayar, C. (2007). Yorgunluk kavramı ve yorgun hastalara klinik yaklaşım. Gazi Tıp Dergisi, 18(1), 1-8.
Sayın, S., Kara, İ. H., Baltacı, D. ve Yılmaz, A. (2013). Tıp fakültesinde görev yapan araştırma görevlilerinde kronik yorgunluk ve depresyon sıklığının incelenmesi. Konuralp Tıp Dergisi, 5(1), 11-17.
Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6),49-74.
Stein, K.D., Jacobsen, P.B., Blanchard, C.M. and Thors, C. (2004). Further validation of the multidimensional fatigue symptom inventory-short form. Journal of Pain and Symptom Management, 27(1), 14-23.
Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2018). İl yerleşim yerleri yaşlı nüfusunun adrese dayalı nüfus kayıt sistemi. Erişim Tarihi: 07.07.2020. Erişim Adresi: https://ailevecalisma.gov.tr/media/5200/2018-il-yerlesim-yerleri.pdf
Yılmaz, V., Çelik, H.E. ve Erdoğan, H.E. (2006). Kuruma bağlılığı etkileyen faktörlerin yapısal eşitlik modelleriyle araştırılması: Özel ve devlet bankası örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 171-184.
Zwarts, M.J., Bleijenberg, G. and Van Engelen, B.G. (2008). Clinical neurophysiology of fatigue. Clinical Neurophysiology, 119(1), 2-10.