Modern İstanbul’da Mahalle’nin Dönüşen Anlamları

Makale, Türk ve Osmanlı kültüründeki mahalle kavramından yola çıkarak mahalle kavramının dönüşümünü ve son on yılda İstanbul’daki kentsel canlandırma projelerinin getirdiği sosyo-ekonomik değişimleri yerel esnafın gözünden görmeyi amaçlamıştır. Çalışmanın mekanı İstanbul’un Anadolu yakasında bulunan Kadıköy Rasimpaşa mahallesidir. Bu mekanın seçilmesinin temel nedeni Rasimpaşa’nın Belediye ve Çevre ve Kültür Değerlerini Korumave Tanıtma Vakfı [ÇEKÜL] işbirliği ile 2010 yılında başlatılan canlandırma projesinin parçası olmasıdır. Rasimpaşa mahallesiOsmanlı mirasını koruması ve resmi olarak koruma altında olması nedeniyle dönüşen“mahalle” kavramı için iyi bir örnektir. Anadolu kentlerinden gelip zaman içinde burada yerleşik hale gelen göçmen aileler, mahalle kültürünün korunmasında önemli bir rol oynamıştır. Günümüzde Rasimpaşa’nın nüfusuna her geçen gün üniversite öğrencileri, dış ülkelerden gelen gezginler, üst orta sınıf kentliler, sanatçılar eklenmektedir. Makalenin araştırma sorusu, mahalle sakinlerinin yaşadıkları canlandırma sürecini nasıl algıladıkları ve mahallenin geçmişi, bugünü ve geleceği hakkındaki görüşleridir. Araştırmada yöntem olarak saha çalışması ve derinlemesine görüşme tekniği kullanılmıştır Çalışmanın varsayımı belediye destekli canlandırma projesinin yerel ekonominin canlandıracağı ve yaşanan dönüşümün yerel esnaf tarafından olumlu karşılanacağı yönünde kurulmuştur. Fakat araştırmanın bulguları yaşanan dönüşümün yerel esnaftaki izdüşümünün olumsuz olduğu yönündedir. Olumsuz algının temelinde mahallenin geleneksel değerlerinin yitirildiği, komşuluk ilişkilerinin zayıfladığı yönünde görüşler yatmaktadır. Dolayısıyla araştırma canlandırma projesinin sosyal sonuçlarını betimlemeyi ve verilen olumlu/olumsuz tepkilerin nasıl ifade edildiğini ve gerekçelendirildiğini gözler önüne sermektedir.

The Changing Meanings of Neighborhood in Modern Istanbul

Departing from the Ottoman-Turkish concept of mahalle (neighborhood) and its transformation, this article endeavors to discuss how the local people react to the socio-economic changes that came along the revitalization processes in İstanbul in the last 10 years. The study departs from a field work that has been conducted in Rasimpaşa neighborhood in Kadıköy, located at the Asian part of Istanbul, where there seems to be an ongoing process of revitalization, which started in 2010 with the partnership of The Foundation for the Protection and Promotion of the Environment and Cultural Heritage [ÇEKÜL] and Kadıköy Municipality. Rasimpaşa neighborhood constitutes a good example for old mahalle tradition since it preserved the Ottoman heritage and it is officially under the urban protection. Today it seems to preserve the characteristics of the “mahalle culture” that is embraced by the migrant families who came to İstanbul from Anatolian cities and who got localized here in time. Moreover, Rasimpaşa accommodates newcomers such as university students, international visitors (Erasmus students, upper middle-class artists, musicians, travelers). The question of the research has a simple focus: How do the local shopkeepers perceive the recent changes in the neighborhood and what are their reactions regarding the past present and future of neighborhood. it is assumed that the locals in Rasimpaşa would wel-come the revitalization process that would increase the visitors/tourists/customers. According the findings of the field work most of the local shopkeepers perceive the process in a negative way due to the decay of traditional values as well as decay of old neighborhood lifestyle. Hence this study tries to address the social implications of the revitalization process by demonstrating how and why local people respond to this transformation.

Keywords:

Neigborhood, İstanbul, Urban Revitalization Rasimpaşa,

PDF

___

Akpınar, İ. (2015). Urbanization represented in the historical peninsula: Turkification of Istanbul in the 1950s. M.Ö. Gürel (ed.), Mid-Century Modernism in Turkey: Architecture Across Cultures in the 1950s and 1960s içinde p.56-84(New York and London: Routledge.
Aksoy, A. (1996). Küreselleşme ve İstanbul'da istihdam. İstanbul: Fes.
Alver K. (2013). Mahalle: Mahallenin toplumsal ve mekânsal portresi. İstanbul: Hece yayınları.
Atılgan,A. (2017). Evvel zaman içinden yel değirmeni. İstanbul: K-İletişimyayınları.
Aytaç Ö. (2007). Kent mekânlarının sosyo-kültürel coğrafyası. Fırat Üniversitesi Sosyal BilimlerDergisi, 17(2), 199-226.
Behar C., (2003). A neighbourhood in İstanbul. NY: State University of New York series.
Boyar E. and Fleet K. (2010). Social history of Ottoman İstanbul. Cambridge: Cambridge University Press. Cansever, T. (2016). İslam’da şehir ve mimari. İstanbul: Timaş.
Coşkun, N. and Yalçın, S. (2007) Gentrification in a globalizing world, case study: İstanbul, Rotterdam, ENHR 2007 International Conference Sustainable Urban Areas, 25-28 June 2007.
Cumhuriyet (1956, 13 Ekim). Başvekil beklenen basın toplantısını dün yaptı, Retrieved from: https://egazete.cumhuriyet.com.tr/
Çeker A. and Belge R. (2015). İstanbul’da kentsel dönüşüm kapsamında gerçekleşen bir olgu: Soylulaştırma. Türk Coğrafya Dergisi 65, 77-86.
Demi̇rel, T. and Serdaroğlu S., N. (2019). Kentsel dönüşümde sosyal etki değerlendirmesi: Sümer Mahallesi kentsel dönüşüm projesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(2), 350 - 368. DOI: 10.24011/barofd.569896
Düzbakar, Ö. (2013). Osmanlı döneminde mahalle ve işlevleri. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 99.
Ergenç, Ö . (1984). Osmanlı Şehrindeki “mahalle”nin işlev ve nitelikleri üzerine . Osmanlı Araştırmaları , 04 (04). Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/oa/issue/10973/13129.
Ergenç, Ö. (1980). Osmanlı şehirlerinde esnaf örgütlerinin fizikî yapıya etkileri. (Eds. Osman Okyar and Halil İnalcık). Birinci Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi Bildirileri, Ankara.
Enlil, Z. M. (2011). The neoliberal agenda and the changing urban form of Istanbul, International Planning Studies, 16(1), 5-25.
Işın E. (2008). Everyday life in İstanbul. İstanbul: Yapı Kredi yay.
Inalcik, H. (1990). Istanbul: An islamic city. Journal of Islamic Studies, 1, 1-23.
İnalcık H. (2011). Devleti ‘Aliyye Osmanlı İmparatorluğu üzerine araştırmalar I. Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.
Küçükaşçı, M. S. and Yel, A. M. (2003) TDV İslam ansiklopedisionline: https://islamansiklopedisi.org.tr/mahalleDate of Retrieval: 23.10.2020
Mills, A. (2004). Streets of memory: The kuzguncuk “mahalle” in cultural practice and imagination. PhD Thesis, University of Texas at Austin, Texas,USA.
Mimarizm-Journal(19.06.2018)Accessed-online: https://www.mimarizm.com/etkinlikler/sergiler/mural-istanbul-festivali-2018_129266 Date of Retrieval: 13.08.2019
Neyzi, L. (2009) Eski İstanbul'un şehir kültürünü hatırlamak: Yaşanmışlık, bellek ve nostalji, Eski İstanbullular, Yeni İstanbullular, Murat Güvenç (yay. haz.)içinde (78-83) İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
Öncü, A. (1997). The myth of the ‘ideal home’ travels across cultural borders to İstanbul (Eds. Öncü, A. and Weyland). Space, Culture and Power: New Identities in Globalizing Cities, London: Zed Books.
Stavrou, M. (2011). Resolving the cyprus conflict: Negotiating history. Palgrave Macmillan Şahin A. S. (2013). Kültürel miras alanlarının dönüşümünde yeni bir yaklaşım. Unpublished Master Thesis. İstanbul Bilgi University, İstanbul.
Tansel, Cemal B. (2019). Reproducing authoritarian neoliberalism in Turkey: urban governance and state restructuring in the shadow of executive centralization. globalizations, 16(3), 320-335.
Türkiye İstatistikKurumu, [TÜİK] (2015), Demographical Data, Accessed online: www.tuik.gov.tr Date of Retrieval: 05.05.2018.
Türkmen Z. (2015). The cultural transformation of yeldeğirmenineighborhood. (Unpublished Master Thesis). İstanbul Bilgi University: Cultural Studies,Istanbul.
Uğur Y.(2015) Osmanlı şehirleri ve şehirleşmesi. Osmanlı İmparatorluğu'nda Çevre Ve Şehir, İstanbul Medeniyet Üniversitesi and Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yayını, 295-298.
Ünsal, B. Ö. (2015). State-led urban regeneration in Istanbul: Power struggles between interest groups and poor communities. Housing Studies, 30(8), 1299-1316.
Urry, J. (1999). Mekânları tüketmek. (Trans. R.G Ögdül) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Wolf, M. (2005 June). Turkey – rising star? Paper presented at the Emerging European Real Estate Markets: Trends, Challenges & Opportunities, Urban Land Institute Conference, Istanbul.
Zingat (2019) Rasimpaşa-Kadıköy Regional Report. Accessed Online https://www.zingat.com/kadikoy-rasimpasa-bolge-raporu Date of Retrieval: 23.10.2020