Alışveriş Merkezlerinin ÇKKV Yöntemleri ile Performanslarının Ölçülmesi: Yazın İncelemesi

Performans ölçümü işletmelerin bugünü ve yarını değerlendirmeleri, rekabette avantaj kazanmaları için kullandıkları bir analiz yöntemidir. Kurumların hedeflerini ve bunları ne ölçüde gerçekleştirip gerçekleştiremediğini tespit etmek için yardımcı olmaktadır. İşletmeleri doğru yönetmek, iyileştirmek ve geliştirmek için ilk önce, doğru analiz ve ölçümleme gereklidir. Performans ölçümünde kullanılabilecek kriterler hem sayısal hem sayısal olmayan niteliktedir. Çok kriterli karar verme yöntemleri de işletme performanslarının ölçülmesinde uygulanabilecek kolay, etkin ve sayısal olmayan sübjektif kriterleri değerlendirebilen yöntemlerdir. Çalışmada, günümüzün modern yaşantısında vazgeçilmez bir yere sahip olan alışveriş merkezlerinin performans ölçüm problemi ele alınmıştır. Ele alınan problem için, alışveriş merkezlerinin, performans ölçümünün, çok kriterli karar verme yöntemleri uygulanarak yapılmış çalışmaların incelenmesi ile birlikte genel durum analizi yapılmıştır. Bu araştırmadaki çalışmalar konular bağlamında incelendiğinde üç bölüm altında, toplam altmış sekiz çalışma olarak incelenmiştir. Yapılan çalışmalarda makaleler, yüksek lisans ve doktora tezleri bulunmaktadır. Çalışma sonucunda, literatürdeki açıklar tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Alışveriş Merkezleri, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, performans ölçümü, literatür incelemesi

Measurement of Performance of Shopping Centers by Mcdm Methods: Review of Writing

Performance measurement is an analysis method used in the businesses sector to evaluate today and the future to gain competitive advantage. It helps to determine the objectives of the institutions and to what extent they are able to achieve them. Firstly, in order to manage, improve and develop business, correct analysis and measurement is necessary. The criteria that can be used in performance measurement are numerical and non-numerical. In developing various methods, multi-criteria decision-making methods are also easy, effective and non-quantitative subjective criteria that can be applied in measuring business performance. In this study, we discussed the performance measurement problem of shopping malls, which has an indispensable place in today's modern life. In order to solve the problem, shopping malls, performance measurement and multi-criteria decision making methods were applied and general situation analysis was conducted. In this study, we examined sixty-eight studies under three sections. These are articles, master's and doctoral theses in the studies. As a result of the study, some of the missing areas in the literature were revealed.

Keywords:

Shopping Centers, Multi-Criteria Decision Making Methods, Performance Measurement, Literature Review,

PDF

___

Akat, Ö., Taşkın, Ç., & Özdem, A. (2006), “Uluslararası alışveriş merkezi tüketicilerinin satın alma davranışı: bursa ilinde bir uygulama”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2, 13-30.
Akıncı, G.M. (2013). ”Gençler ve alışveriş merkezleri (AVM’ler): AVM kullanım tercihleri hakkında bir alan çalışması”. Megaron, 8(2), 87-96.
Anselmsson, j. (2016). "Effects of shopping centre re-ınvestments and ımprovements on sales and visit growth". 32, 139–50.
Arıkan, F. & Küçükçe, Y.S. (2012). “Satın alma faaliyeti için bir tedarikçi seçimi – değerlendirme problemi ve çözümü”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 27(2): 255-264.
Athawale, V.M. and Chakraborty, S. (2010). “Facility location selection using PROMETHEE II method”, Proceedings of the 2010 International Conference on Industrial Engineering and Operations Management Dhaka; 59-63.
Bakırtaş, H. (2010).” AVM’lerde mağaza içi atmosferin tüketim duyguları ve satın alma davranışı üzerindeki etkisi”. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi.
Bayyurt, N. (2011).”İşletmelerde performans değerlendirmenin önemi ve performans göstergeleri arasındaki ilişkiler”. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 53, 577-592.
Behzadian, M., Kazemzadeh, R. B., Albadvi, A., & Aghdasi, M. (2010). “Promethee: A comprehensive literature review on methodologies and applications”. European Journal of Operational Research, 2010, 198–215.
Bentes, A. V. , Carneiro J., Da Silva J. F. & Kimura H. (2012). “Multidimensional assessment of organizational performance Integrating BSC and AHP”. Journal of Business Research, 65(12): 1790-179
Bij. J. D. & Vissers, J. M. H. (1999). “Monitoring health care processes: a framework for performans ındicators”. International Journal of Health Care Quality Assurance, (12) 5, 214-221.
Brans, J.P., Vıncke, P. & Mareschal, B. (1986). “How to Select and How to Rank Projects: The PROMETHEE Method”.European Journal of Operational Research, 24,228-238.
Brignall, T. J., Fitzgerald, L., Johnston, R. & Silvestro, R. (1991). “Performance measurement in service businesses”. Management Accounting, 69(10), 34–36.Büyükselçuk, Ç.E., Üner, Ö. & Özkan, Ç. (2005). “Kobilerde çalışma koşulları - çalışan memnuniyeti ilişkisi”. V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.
Cengiz, E. & Özden, B. (2002). “Perakendecilikte büyük alışveriş merkezleri ve tüketicilerin büyük alışveriş merkezleri ile ilgili tutumlarını tespit etmeye yönelik bir araştırma”. Ege Akademik Bakış, Ege Üniversitesi İktisadi ve İdari Siyasi Bilimler Dergisi, 2(1), 65-78.
Chang, H.H. & Huang, W.C., (2006), “Application of a quantification SWOT analytical method”, Mathematical and Computer Modelling 43, 158–169.
Chakraborty, S., Zavadskas, E. K. & Antucheviciene J. (2015). “Applications of WASPAS method as a multi-criteria decision-making tool”, Economic Computation & Economic Cybernetics Studies & Research 49(1), 1-17.
Chebat, J. C., Sirgy, M. J. & Grzeskowiak, S. (2010). “How can shopping mall management best capture mall ımage?”. Journal of Business Research, 63(7) ,735–740.
Çelik, H. (2011). “Alışveriş merkezlerinde hizmet kalitesi algısı ve bir araştırma”. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 16(3), 439-444.
Çelikdin, A.E. (2014). ”Balanced scorecard sisteminde Swot analizi ile Ahp kullanımı: yem sektöründe bir uygulama”. Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi.
Dağdeviren, M. & Eraslan, E. (2008). “PROMETHEE sıralama yöntemi ile tedarikçi seçimi”,.Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(1), 69-75.
Das, G., & Varshneya, G. (2017). "Consumer emotions: Determinants and outcomes in a shopping mall". Journal of Retailing and Consumer Services, 38,177–85.
Demirci, T. (2013). ”Analitik hiyerarşi sürecine dayalı kredi değerleme modeli”. Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek lisans tezi.
Dündar, S. (2008). “Ders seçiminde analitik hiyerarşi proses uygulaması”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13:217-226.
Durdudiler, M. (2006). “Perakende sektöründe tedarikçi performans değerlemesinde Ahp ve Bulanık Ahp uygulaması”. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi.
Dyson, R.G., (2004).“Strategic development and SWOT analysis at the University of Warwick”, European Journal of Operational Research, 152, 631-640.
El‐Adly, M.I. (2007), “Shopping malls attractiveness: a segmentation approach”. International Journal of Retail & Distribution Management, Vol. 35 No. 11, pp. 936‐950.
El-Adly, M. I. & Eid, R. (2016). "An Empirical Study of the Relationship between Shopping Environment, Customer Perceived Value, Satisfaction, and Loyalty in the UAE Malls Context". 31 217–27.
El-Abd, W., Kamel, B., Afify, M. & Dorra, M. (2018).” Assessment of skylight design configurations on daylighting performance in shopping malls: a case study”. Solar Energy, 170, 358–368.
Eva Gayrimenkul Değerleme, http://www.evagyd.com/.
Friedman, M. (1997) “A guide to developing, using performance measures in results-based budgeting”.Prepared for The Finance Project, http://www.financeproject.org/Publications/measures.html
Genç, T. & Masca, M. (2013). “TOPSIS ve PROMETHEE yöntemleri ile elde edilen üstünlük sıralamalarının bir uygulama üzerinden karşılaştırılması”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 15(2), 539-566.
Girginer, N. & Kaygısız, Z. (2009). “İstatistiksel yazılım seçiminde analitik hiyerarşi süreci ve 0-1 hedef programlama yöntemlerinin birlikte kullanımı”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (1), 211-233.
Griffith, J.R. (1999). The Well-Managed Healthcare Organization,. USA, Chicago: Illinois AUPHA Press.
Gül, M., Çelik, E., Güneri, A.F. & Gümüş, A.T. (2012). “simulasyon ile bütünleşik çok kriterli karar verme: bir hastane acil departmanı için senaryo seçimi uygulaması”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 22, 1-18.
Güven M. & Çelik N. (2007). “Analitik Hiyerarşi Süreci yöntemi ile otel işletmelerinde hizmet kalitesini değerlendirme: bartın örneği”. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (6), 1-20.
Gayrimenkul ve Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Derneği (GYODER), “Türkiye Gayrimenkul Sektörü 2018 4.Çeyrek Raporu” Sayı 15, 2019.
Haj-Salem, N., Chebat, J. C., Michon, R. & Oliveira, S. (2016). "Why male and female shoppers do not see mall loyalty through the same lens? The mediating role of self-congruity". Journal of Business Research, Elsevier, 69(3),1219-1227.
Işık, Z. (2009). ”İnşaat sektöründe performans ölçümü için kavramsal bir model”, Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi.İbicioğlu, H. (2005). “Alışveriş Merkezleri: Demografik etkenler ve tüketici tutumlarının incelenmesine yönelik bir araştırma”.Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 10(1), 43-55.
İç, Y. T. & Yurdakul M. (2000). “Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) yöntemini kullanan bir kredi değerlendirme sistemi”. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-14.
İlter, B. Özgen, Ö. & Aykol, B. (2009). “lise öğrencilerinin alışveriş merkezlerine gereksinimlerinin kano modeli ile sınıflandırılması; izmir ili uygulaması ".Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 8(2), 141-162.
Kabadayı, E.T. (2002). “İşletmelerdeki Üretim Performans ÖlçütlerininGelişimi, Özellikleri ve Sürekli İyileştirme ile İlişkisi”, DoğuşÜniversitesi Dergisi, 6, 61-75.
Kesari, B. & Atulkar, S. (2016) “Satisfaction of Mall Shoppers: A Study on Perceived Utilitarian and Hedonic Shopping Values”,.Journal of Retailing and Consumer Services 31, 22–31.
Köksal, Y., Aydın, E.E. ( 2015).“Tüketicilerin alışveriş merkezleri algısı üzerine karşılaştırmalı bir inceleme: göller bölgesi örneği”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi,11(24), 231-248.
Kurttila, M., Pesonen, M., Kangas, J. & Kajanus, M., (2000)“. “Utilizing the analytical hierarchy process (AHP) in SWOT analysis - a hybrid method and its application to a forest certification case”, Forest Policy and Economics, 1 (1), 41–52.
Macharis, C., Springael, J., De Brucker, K., & Verbeke, A. (2004). “Promethee and AHP: The design of operational synergies in multicriteria analysis. Strengthening Promethee with ideas of AHP”. European Journal of Operational Research, 153, 307–317.
Manteghi & Zohrebi (2011).”A proposed comprehensive framework for formulating strategy, s. a hybrid of balanced scorecard, SWOT analysis, porter`s generic strategies and fuzzy quality function deployment”, Procedia Social and Behavioral Sciences Dergisi, 15, 2068–2073.
Mehmet S. & Kaya S. 2010. "Hastanelerde performans ölçümü", Verimlilik Dergisi, 4, 25-47.
Mittal, A. & Jhamb, D. (2016). "Determinants of Shopping Mall Attractiveness: The Indian Context". Procedia Economics and Finance, 37.16 386–390.
Mousakhani M., RAHMANi H. & HAMiDi N. (2010).”Hospitals ranking using fuzzy analytic hierarchy process balanced score card”, Asian Journal Of Management Research (Online Open Access Publishing Platform For Management Research), 666-678.
Oraman, Y. (2004). “Gıda sektöründe başarılı performans ölçüm ve değerlendirme sistemi tasarımında hangi boyutlar önceliğe sahip olmalı ?”. Verimlilik Dergisi, 3, 121-142.Osuna, E. E & Aranda, A., “Combining SWOT and AHP techniques for strategic planning”, Proceedings of ISAHP 2007, Vina del Mar, Chile.
Ömürbek, N., Karaatlı, M., Eren, H. & Şanlı, B. (2014). “AHP temelli promethee sıralama yöntemi ile hafif ticari araç seçimi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (4), 47-64.
Özdemir, A. & Özveri, O. (2004). “çok kriterli envanter sınıflandırılmasında analitik hiyerarşi sürecinin uygulanması”.Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 19(2),137-154.
Özer, A. (2009).”performans yönetimi uygulamalarında performansın ölçümü ve değerlendirilmesi”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi,73,3-29.
Özgüven, N. (2012). “Promethee sıralama yöntemi ile özel alışveriş siteleri üzerine bir araştırma”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 195-201.
Reynolds, K.E., Ganesh, J. & Luckett, M. (2002). “Traditional Malls vs. Factory Outlets: Comparing Shopper Typologies and Implications for Retail Strategy”.Journal of Business Research, 55(9), 687-696.
Saaty, T.L. (2008). ”Decision making with the analytic hierarchy process”. International Journal of Services Sciences, 1(1), 83-98.
Shang, Y. Z., Li, B. Z., Baldwin, A.N., Ding, Y., W. Yu., & Cheng, L. (2016). “Investigation of ındoor air quality in shopping malls during summer in western china using subjective survey and field measurement”. Building and Environment, 108, 1–11.
Soba, M. (2012). “Promethee yöntemi kullanarak en uygun panelvan otomobil seçimi ve bir uygulama”, Journal of Yasar University, 28(7): 4708-4721.
Sultana, A. & Kumar, A. (2012). “Ranking of biomass pellets by integration of economic, environmental and technical factors”. Biomass and Bioenergy, 39, 344-355.
Tatkan, A. (2018). ”Isparta İli Yenişarbademli ilçesinin ekoturizm potansiyelinin swot analizi aracılığıyla belirlenmesi”. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
Theodorou, S., Florides, G., & Tassou, S. (2010). “The use of multiple criteria decision making methodologies for the promotion of RES through funding schemes in Cyprus, A review”. Energy Policy, 38. 7783–7792.
Tokpunar, İ. (2014). ”Tedarik zinciri yönetiminde talep tahmin doğruluğunu arttırmak için radar diyagramının kullanımı”, Bahçeşehir Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
Turcksin, L., Bernardini, A., & Macharis, C. A. (2011). “Combined AHP-Promethee approach for selecting the most appropriate policy scenario to stimulate a clean vehicle fleet”. Procedia Social and Behavioral Sciences, 20, 954–965.
Ünal, Ö. F.(2011).”Analitik Hiyerarşi Prosesi ve personel seçimi alanında uygulamaları”. Akdeniz Üniversitesi Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 3(2),18-38.
Yetmen, A. & Kişi, H. (2011). “Kentsel toplu taşımacılıkta kurumsal performans ve çalışan memnuniyeti: izmir’de eshot üzerine bir araştırma”. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 3 (1), 85-106.
Yıldırım, T. (2010). “İstanbul’da bulunan alışveriş merkezlerinin gelişim-değişim süreçleri ve tasarım kriterlerinin karşılaştırmalı analizi”. Yüksek lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Wakefield, K. L. & Baker, J. (1998). “Excitement at the mall: determinants and effects on shopping response”. Journal of Retailing, (74), 515–540.
Wickramasinghe, V. & Takano, S. (2010). “Application of combined SWOT and analytic hierarchy process (AHP) for tourism revival strategic marketing planning: A case of Sri Lanka tourism.”. Journal of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, 8, 954-969.
Zhu, Z., Xu, L., Chen, G., & Li, Y. (2010). “Optimization on tribological properties of aramid fibre and CaSO4 whisker reinforced non-metallic friction material with analytic hierarchy process and preference ranking organization method for enrichment evaluations”. Materials and Design, 31, 551–555.