KNIDOS ‘LİMAN CADDESİ’ GEÇ ANTİK DÖNEM ATÖLYE/ DÜKKÂN ve BULUNTULARI

Anadolu’nun güneybatı uç noktasında yer alan Knidos karşılıklı iki yamaca yerleştirilmiş, iki limanı olan, ızgara plana sahip çift görümlü bir kenttir. Konumu itibariyle ‘Liman Caddesi’ olarak adlandırılan caddenin güneyde, başlangıç noktasına 45 metre mesafede, yan yana sıralanmış dörtgen planlı yedi ve bu mekanların ilk üçüne ait dört yan mekandan ibaret bir yapı kompleksi açığa çıkartılmıştır. Kentin M.Ö. 4.yüzyılın ikinci çeyreğindeki büyük plan değişikliği programında düzenlendiği anlaşılan bu kompleks, konumuna da uygun olacak şekilde dükkan sırası olarak kullanılmıştır. Bu çalışmanın konusunu meydana getiren ve ‘Mekan 4’ diye adlandırılan odanın, Roma İmparatorluk Döneminde kompleks içinde farklı bir fonksiyona sahip olduğu plan değişikliğinden ve mekan içinde tespit edilen mimari unsurlardan anlaşılmaktadır. Geç Klasik ve Helenistik Dönem boyunca mütevazi bir dükkan olan bu mekan Geç Antoninler Döneminde distyle in-antis planlı ve Korinth cephe mimarisine sahip görkemli bir heroona çevrilmiştir. Heroon dörtgen planlı bir mekan ve heroonun sahibine ait olduğu anlaşılan bir lahdin yerleştirildiği podyum ve dörtgen bir niş olmak üzere iki bölümden oluşturulmuştur. Geç Klasik- Helenistik Dönem boyunca, dörtgen planlı mütevazı bir dükkan ve Roma İmparatorluk Döneminde görkemli bir heroon olarak kullanılan ‘Mekan 4’, Geç Antik Dönemde bazı plan değişiklikleri ile atölye ve/veya dükkana dönüştürülmüştür. Mevcut veriler heroonun bir atölyeye çevrildiğini gösterse de arkeolojik kazılar sırasında bu mekanın, ne tip bir atölye ya da dükkan olarak kullanıldığı kesin olarak belirlenememiştir. Ancak burada zemin altında tespit edilen kanal sistemi, kanal sistemin üzerine yerleştirilmiş amphoralar, mekanın köşesindeki yüksek ısı dereceli ocak, yoğun demir cürufu, depo ile depolama kapları ve içinde sarı boya bulunan spatheia amphoraları, burada ısıtma ve soğutma sistemine dayalı bir üretim faaliyetinin sürdürüldüğünü göstermektedir. Mekanın heroondan bir atölye/dükkana dönüştürülmesi süreci arkeolojik veriler sayesinde takip edilebilmektedir. Özellikle sikke buluntuları ışığında bu değişimin MS 5.yüzyılın ilk çeyreği içinde gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır. Atölye/dükkanın kullanım aşaması ile ilgili veriler yine sikkeler aracılığıyla güvenilir olarak tespit edilebilmektedir. Kazılar sırasında mekanın zemininde, kanal sistemi üzerindeki amphora yuvaları içinde ve podyum zemininde bulunan bronz sikkeler, Mekanın son kullanım aşaması ile ilgili verileri oluşturmaktadır. Sikke ve seramik buluntularına göre MS 6.yüzyıl boyunca kullanılan atölye/dükkan MS 7.yüzyılın ortalarında terk edilmiştir. Atölye/dükkanın son kullanım aşaması ile alakalı seramik buluntular büyük ölçüde tespit edilebilmiştir. Yapının son kullanım aşaması ile direkt bağlantılı ve MS 7.yüzyıla tarihlendirilen seramik buluntular dört ana gruba bölünmektedir: ince seramik/fine wares (%26), pişirme kapları/cooking wares (%12), düz kaplar/plain wares (%26) ve amphora (%36). Mekan içinde ortaya çıkartılan, istatiksel olarak en yoğun grubu %36’lık pay ile amphoralar meydana getirmektedir. Mekanın depolama, üretim ve ticari işlevi düşünüldüğünde bu oranlama normal olarak değerlendirilmelidir. Bu çalışmada, mekanda bulunan bazı formların (Afrika Kırmızı Astarlı Hayes Form 109) kabul görmüş tarihlendirmeleri için yeni öneriler sunulmuştur. Bu çalışmada sunulan diğer bir yeni öneri de atölye/dükkanın geç antik çağdaki orijinal kullanım aşaması ile direkt alakalı Spatheion amphoralarının boya (demir sülfür ya da perit) transportu için de kullanılmış olabileceğini fikrinin tartışılmasıdır. Bu makalede bazı amphora tiplerinin (spatheion) antik dönem günlük kullanım şekilleri ya da ikinci kullanımları ile ilgili belirlenen bazı tespitler de sunulacaktır. Bu çalışmada, yapılan kimyasal analizler ışığında Spatheion amphoraların kullanım ve içerikleri ile ilgili yeni öneriler de aktarılacaktır. Kimyasal analizlere göre üç amphoranın içinde sülfür oksit ya da perit bulunmaktadır. Benzer şekilde amphora ya da benzer pişmiş toprak kapların parçalarından şekillendirilen ikinci kullanım tapa/pessoi örnekleri üzerinde durulacaktır.

Late Antiquity Workshop/Shop and Findings from Knidos’ “Harbor Street”

Knidos, situated at the southwestern tip of Asia Minor is a city with double-view and a grid (hippodamic) plan, located on two harbors. A building complex has been discovered in the south of the city consisting of seven juxtaposed quadrilateral Rooms and 4 sub-places belonging to the first three of these rooms at a distance of 45 meters from the starting point of the street which is called “Harbor Street”. This complex, which was constructed as part of a major renovation in the second quarter of the fourth century BC, was used for a row of shops in line. The changes in the plan and architectural factors detected on the site indicate that the building called “Room 4,” which is the main focus of this study, had a different function during the Roman Imperial period. This structure, which had been used as a modest shop during the late Classical and Hellenistic periods, became a splendid heroon with Corinthian distyle in antis during the late Antonine period. The heroon consisted of two sections, a rectangular planned Room, and a platform where the tomb of the heroon’s owner was located as well as a rectangular niche. “Room 4” was later turned into a workshop and/or shop with some changes during Late Antiquity. Although the current data show that the heroon was turned into a workshop, archaeological excavations could not identified what kind of a workshop or shop it was. However, the duct system, amphorae placed in it, the high-temperature furnace in the corner of the structure, heavy iron dross, a depot and containers for storage, and spatheia amphorae containing yellow paint indicate manufacturing activities based on a heating and cooling system. The transformation of the structure from heroon to workshop/shop is traced by the archaeological data, particularly coins found there, which show that this change took place around the first quarter of the fifth century AD. The data regarding the use of the workshop/shop are verified as reliable, again thanks to the coins. Bronze coins found in amphora nests and on the ground provide information about the last use of the structure. Based on these and extensive ceramic findings, the workshop/shop was used during the sixth century AD and abandoned in the mid-seventh century. Ceramic findings are directly connected to the last use of the structure, dated to the seventh century AD, are divided into four groups: fine ware (26%), cooking ware (12%), plain ware (26%), and amphorae (36%). The densest group that was brought to light was amphorae with 36%. This ratio should be deemed normal considering the storage, production, and commercial functions of the structure. This study offers new suggestions for the compromised dating of some forms found in the structure (African Red-Slip Hayes Form 109). The idea that spatheia amphorae, directly related to the original use phase of the workshop/shop in Late Antiquity, could have also been used for the transport of paint (sulfur or perite) can be discussed. This study provides some evaluations made based on daily usage types or secondary uses of some amphorae (spatheion) in antiquity. In this study, new suggestions about usage and contents of spatheion amphorae were given in the light of chemical analyzes. According to chemical analysis, three amphoras contain sulfur or perite. Similarly, the study focuses on secondary-use stoppers/pessoi samples formed by using pieces of terracotta pots or amphorae.

___

van Alfen 1996 van Alfen, P. G., “New Light on the 7th-c. Yassi Ada Ship Wreck: Capacitiesand Standard Sizes of LRA 1 Amphoras”, Journal of Roman Archaeology 9, 210-213.
Alpözen v.d. 1995 Aplözen, T. O. – Özdaş, A. H., Berkkaya B., Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Ticari Amphoraları. Eski Çağda Akdeniz Deniz Ticareti, Ankara.
Bass – van Doorninck 1982 Bass, G. F. – van Doorninck H., Yassi Ada Volume I: A SeventhCentury Byzantine Ship Wreck, Texas.
Bonifay – Piéri 1995 Bonifay, M. – Piéri D., “Amphores du ve au VIIe s. à Marseille: Nouvelles Donnéessur la Typologie et le Contenu”, Journal of Roman Archaeology 8, 94-120.
Bonifay – Garnier 2007 Bonifay, M. – Garnier N., Que transportaient donc les amphores africaines?, Supplying Rome and the Empire, Proceedings of an Internatonal Seminar (ed. E. Papi), Porthsmouth, Rhode Island, 2007, 9-31.
Bonifay 2004 Bonifay M., Etudes sur la Céramique Romainetar Dived’Afrique. BAR Int. Ser. 1301, Oxford.
Büyüközer 2013a Büyüközer A., “Knidos’un Kent Planlamasında Limanların Yeri ve Kentle İlişkisi”, K. Levent Zoroğlu’na A r m a ğ a n , İstanbul, 139-154.
Büyüközer 2013b Büyüközer A., Some Thoughts on the Military Harbour of Knidos.SOMA 2010. Proceedings of 14th Symposium on Mediterranean Archaeology (ed. Y. Mozorova – H. Öniz), BAR Int. Ser. 2555, Oxford, 2013, 11-16.
Burr 1933 Burr D., “A Geometric House and a Proto-Attic Votive Deposit”, Hesperia Vol. 2 No.4, 542-620.
Doksanaltı v.d. 2018b Doksanaltı E.M. - Karaoğlan İ. - Tozluca, D.O., Knidos Denizlerin Buluştuğu Kent, Ankara.
Doksanaltı v.d. 2018a Doksanaltı, E. M. – Karaoğlan, İ. – Aslan, E. – Mimiroğlu, İ. M. – Erdoğan, L. U. – Tozluca, D. O., “Knidos Kazı ve Araştırmaları: 2016”, KST 39/2, 15-43.
Doksanaltı v.d. 2019 Doksanaltı, E.M. - Karaoğlan, İ., Aslan E. - Mimiroğlu, İ.M. - Erdoğan L.U. - Tozluca, D.O. - Ünver, G.,"Knidos Kazı ve Araştırmaları: 2017", KST 40/2, 45-64.
Doksanaltı, E. – Gider-Büyüközer 2019 Z., “The Harbor Street Heroon in Knidos”, Anodos. Studies of Ancient World 13/2013 Trnava, 2019, 109- 129.
El-Khouri 2014 El-Khouri, L., “Late Roman Fine Pottery from Gadara (UmmQais), 2011 Season Of Excavation”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry Vol. 14, No 2,115-138.
Erol 2011 Erol, D., Smyrna Agorasında Ele Geçen Terra Sigillata ve Geç Roma Seramiği, Dokuz Eylül üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
Gassner 1997 Gassner, V., Das Südtor der Tetragonos Agora. Keramik und Kleifunde, Forschungen in Ephesus XIII/1/1. Wien.
Grierson 1982 Grierson, P., Byzantine Coins, London.
Gregory 1985 Gregory, T. E., “An Early Byzantine Complex at Akra Sophia Near Corinth”, Hesperia 54/4,411-428.
Gürbüzer 2018 Gürbüzer, M., “Late Roman Pottery From a Building in Klazomenai”, OLBA XXVI, 135-176.
Harrison v.d., 1968 Harrison, R. M. – Fıratlı N. – Hayes, J. W., “Excavations at Saraçhane in Istanbul: Fifth Preliminary Report, with a Contribution on a SeventhCentury Pottery Group”, DOP 22, 195-216.
Hayes 1972 Hayes, J. W., Late Roman Pottery, London.
Hayes 1978 Hayes, J. W., “Pottery Report-1976”, Excavations at Cathage, 1976 Conducted by the University of Michigan IV (ed. J. H. Humphrey),, Ann Arbor, 23- 98.
Hayes 2001 Hayes, J.W., ‘Early Christian Pottery From Knossos. The 1978-1981, Finds From the Knossos Medical Faculty Site’, BSA 96, 431-454.
Heath v.d., 2015 Heath, S. – Rife, J. L. – Bravo, J. J. – Blasdel, G., Preliminary Report on EarlyByzantine Pottery from aBuildingComplex at Kenchreai(Greece). ISAW Papers, 10, http://isaw.nyu.edu/publications/isaw-papers.
Japp 2009 Japp, S., “The Local Pottery Production of Kibyra”, Anatolian Studies 59, 95-128.
Keay 1984 Keay, S. J., Late Roman Amphorae in the Western Mediterranean. A Typology and Economic Study: the Catalan Evidence. Oxford.
Kenkel 2007 Kendel, F., “The Cypriot Red Slip Ware and its Derivatives From Pednelissos in Pisidia”, Byzas 7, 131-145.
Kızılarslanoğlu v.d. 2018 Kızılarslanoğlu, H. A. – Aytek, A. İ., “Elaiussa Sebaste Üretimi ‘Geç Roma 1’ Amforalarının Geleneksel Tipoloji ve Geometrik Morfometrik Analizlerle Değerlendirilmesi”, MASROP E-Dergi 12/2, 16-44.
Korkut 2007 Korkut, T., “Die spätantike unf frühbyzantinische Kersamik aus Patara”, Byzas 7, 147-168.
Ladstätter – Sauer 2005 Ladstätter, S. – Sauer, R., “Late Roman C Ware und Lokale spätantike Fein Ware aus Ephesos”, Spätantike und mittelalterliche Keramik aus Ephesos (ed. F. Krinzinger), Arc. Forsch. Band 13, 143- 201,
Meriç 2002 Meriç, R., Späthellenistisch-römische Keramik und Kleinfunde aus einem Schachtbrunnen am Staatsmarkt in Ephesos. Forschungen in Ephesos IX/3, Viyana.
Modrijan 2011 Modrijan, Z., “Pottery”, Late Antique Fortified Setlement Tonovcov Grad Nar Kobarid (ed. Z. Modrijan – T. Milavec), 121-221, Ljubljana.
Nelson v.d., 2015 Nelson, M. C. – Kelly, A. – Begg, D. J. I. – Brenningmayer, T., “The Early Byzantine Settlement At Leukos, Karpathos”, The Annual of the British School at Athens 110, 321-367.
Opait 2004 Opait, A. Local and Imported Ceramics in the Roman Province of Scythia (4th- 6th centuries AD), Oxford.
Papadopoulos 2002 Papadopoulos, J. K., “A Contextual Approachto Pessoi (Gaming Pieces, Countersor Convenient Wipes?)”, Hesperia 71/4, 415-433.
Panella 1993 Merci e scambi nel Mediteeaneo tardoantico, Storia di Roma, Vol. III., L’età tardoantica. II. I luoghi e le culture (ed. A. Carandini – L. C. Ruggini – A. Giardina), Torino, 1993, 613-697.
Poulou – Papadimitriou 2010 Poulou-Papadimitriou, N., Didioumi S., Nouvelles Données Sur la Productıon de l’atelier Céramique Proto byzantin À Kardamaina (Cos – Grèce), LRCW III.2, Oxford, 741-749.
Peacock – Williams 1986 Peacock, D. P. S. – Williams, D. F., Amphorae and the Roman Economy: An Introductory Guide, New York.
Pecci v.d. 2010 Pecci, A. – S alvini, L. – Cirelli, E. – Augenti, A., Castor Oil at Classe (Ravenna- Italy): Residue Analysis of some Late Roman Amphorae Coming from the Port, LRCW 3. Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and achaeometry. Comparision betwee western and eastern Mediterranean. Vol. 3, (ed. S. Menchelli – S. Santoro – M. Pasquinucci – G. Guiducci), BAR Int. Ser 22185 (II), 2010, Oxford, 617-622.
Pellegrino 2011 Pellegrino, E., “Un Dépôt de Céeamique Sdudéputdu (Ve s. apr. J.-C. ) sur le Site de la Rue de la Douane à Porquerolles /Hyères”, LRFW I, 175-182.
Pieri 1998 Pieri, D., “Les Impotationsd’Amphores Orientales en Gaule Méridionaleduranrl Antiquité Tardive et le Haut-Moyen Age (IVVII siéclesaprés J.-C.)”, Typologie, chronologie et contenu, SFECAG, Actesdu Congrésd’Istres 21-24 Mai 1998, Maeseille, 97-106.
Pieri 2007 Pieri, D., “Béryte dana le Grand commerce méditerranéen. Production et importationd’amphores dans le Levant proto byzantin (Ve-VIIe s. ap. J.-C.)”., Productions et échanges dans la Syriegrecque et romaine. Actesducolleque de Tours, Juin 2003. Topoisupplément 8, Paris, 297-327.
Querciaet v.d. 2011 Quercia, A. – Johnston, A. – Bevan, A. – Conolly, J. Ve Tsaravopoulos A. Roman Pottery from an Intensive Survey of Antikythera, Greece, Annual of the British School at Athens105, 1-81.
Reynolds 2010 Reynolds, P., Hispaniaandthe Roman Mediterranean, AD 100-700. Ceramics and Trade, Dorchester.
Reynolds 2011a Reynolds, P., “A 7th Century Pottery Deposit from Byzantine Carthago Spartaria (south-easternSpain)”, LRFW 1, 99-127.
Reynolds 1995 Reynolds, P., Trades in the Western Mediterranean, A.D. 400- 700: the Ceramic Evidence, Oxford.
Reynolds 2011b, Reynolds, P., “Fine Wares From Beirut Contexts, c. 450 to The Early 7th Century”, LRFW 1, 207-230.
Reynolds 2011c Reynolds, P., “A Note on The Development of Cypriot Late Roman D Forms 2 and 9”, LRFW 1, 57-65.
Reynolds 2015 Reynolds, P., “Material Culture and the Economy in the Age of Isidore of Seville (6th. and 7th. centuries)”, Antiquité Tardive. Tome 23 (2015), 163- 210.
Reynolds – Pavlidis 2014 Reynolds, P. – Pavlidis, E., “Nicopolis (Epirus Vetus): An Early 7th Century Pottery Assemblage from the ‘Bishop’s House’ (Greece)”, LRCW 4, 451-467.
Riley 1979 Riley, J. A., “Typology of the Hellenistic and Roman Coarse Pottery of Berenice, Amphoras”, Excavations at Sidi Khrebish, Benghazi (Berenice), Volume II, Suppl. to Libya Antiqua V, Vol. II, Tripoli 1979.
Riley 1981 Riley, J. A., “The Pottery from the Cistern 1977ç1, 1977.2 and 1977.3”, Excavations at Carthage 1977 (ed. J. H. Humphrey), Conducted by the University of Michigan VI, Ann Arbor.
Saguì 1995 Saguì, L., L’esedradella Crypta Balbii e il Monasterodi S. Lorenzo in Pallacinis, Quadernidi Archeologia Etrusco-İtalica23, 1995, 121-129.
Saguì 2002 Saguì, L., “Roma, I Centri Privilegiati e la Lunga Duratedella Tarda Antichitàdati Archeologici dal Depositodi VII secolonell’ Esedradella Cyrpya Balbi”, Archeologia Medievale XXIX, 7-42.
Saguìet v.d. 1997 Saguì, L. – Ricci, M. – Diletta, R., “Nuovi Dati Ceramologiciper la Storia Economicadi Roma tra VII e VIII Secolo”, La Céramique Médiévale en Méditerranée, Actesdu VIe Congrés de l’AIECM2 Aix- en- Provence 13- 18 novembre 1995, 35-48.
Sanders 1999 Sanders, G. D. R., “A Late Roman Bath at Corinth. Excavations in Panayia Field 1995- 1996”, Hesperia 68/4, 441-480.
Sazanov 2000 Sazanov, A., “Les Ensemnles Clos de Chersonese de la findu VIeTroisiemequatdu VIIe Siecles: La Chronologie de la Ceramique”, Les Sites Archéologiques en Crimée et au Caucase Durantl’Antiquite Tardive et le Haut Moyen-age (ed. M. Kazanski – V. Soupault), Leiden- Boston- Köln,123-149.
Slane 1994 Slane, K. W., “Tetrarchic Recovery in Corinth. Pottery, Lamps, and other Finds from the Peribolos of Apollo”, Hesperia 63/2, 127-168.
Slane – Sanders 2005 Slane, K. W. – Sanders, G. D. R., “Corinth: Late Roman Horizons”, Hesperia 74/2, 243-297.
Slane – Kiriatzi 2014 Slane, K. W. – Kiriatzi, E., Kythera Al Fresco: Middle and Late Roman Cooking Pots From The Aegean Region, LRCW 4, 907-918.
Sommer 2010 Sommer, A. U., Die Münzen des Byzantischen Reiches 491-1453, Battenberg.
Tekocak 2013 Tekocak, M., “Late Roman C (Phocean Red Slip) Ware from the Lower City Sondage in Kelenderis”, SOMA 2010. Proceedings of 14th Symposium on Mediterranean Archaeology (ed. Y. Mozorova – H. Öniz), BAR Int. Ser. 2555, Oxford, 2013, 161-169.
Viegas 2012 Viegas C., “Importand Local Production: Common Ware from Urban Sites in Southern Lusitania (Algarve)”, Rei Cretariae Romanae Favtorum Acta 42, 407-417.
Waksman – Tréglia 2007 Waksman, Y. – Tréglia, J.-C., Late Roman Coarse Wares Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean, LRCW 2, Volume II, BAR International Series 1662 (II), Oxford.
Waldner 2016 Waldner, A., Keramik. In: E. Rathmary (ed.), Hanghaus 2 in Ephesos die Wohneinheit 7, Baubefunf, Ausstattung, Funde, FiE VIII/10, 311- 424. Wien.
Williams – Zervos 1983 Williams, C. K. – Zervos, O. H., “Corinth, 1982, East of the Theater”, Hesperia 52, 1-47.
Yangaki 2002 Yangaki, G. A., La Ceramique des IVe- VIIIe Siécles ap. J.-C. D’Eleutherna: Sa place en Créte et dans le bassin Egéen. Unpublished PhD thesis, Sourbone.