Küçükçekmece Göl Havzası Arkeolojik Kazıları’ndan (Bathonea ?) “Sardis Tip” Olduğu Düşünülen Bir Grup Tek Kulplu Amphora

Antik Çağın sonunda, İstanbul’un Avcılar İlçesinde yer alan Küçükçekmece Gölü, önemli bir Geç Roma - Erken Bizans yerleşimine ev sahipliği yapmıştır. Küçükçekmece Gölünün batı kıyısında gerçekleştirilen Küçükçekmece Göl Havzası Arkeolojik Kazıları (Bathonea?), Constantinopolis’in hinterlandında konumlanmış bir liman yerleşimine dair önemli bulguların açığa çıkmasını sağlamaktadır. “8. Bölge” olarak adlandırılmış alanda, νοσοκομεῖον (nosokomeion) olduğu sanılan bir yapı tespit edilmiş ve yapıyla ilişkili olduğu düşünülen bir mekan açığa çıkarılmıştır. Kazı çalışmaları sonucunda, söz konusu mekanın içindeki eşyalarla birlikte yıkıldığı ve kısmen de bir yangına maruz kaldığı anlaşılmaktadır. Mekanın içerisinde ele geçmiş çok sayıda amphora, toplu unguentarium grubu, mermer mortarium, havan eli, kemik ilaç kutusu ve spatula şu ana kadar tespit edilmiş buluntulardan bazılarıdır. Burada sunulan çalışmada, söz konusu yapıya ait bir mekan içerisinde, insitu halde tespit edilmiş bir grup tek kulplu “Sardis Tip” amphorası ele alınmıştır. Amphoralar, morfolojik ve anolojik biçimde incelenmiş ve taşıdığı ürün hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Küçükçekmece’de ele geçen altı amphoranın, morfolojik incelemesi sonucunda, aynı anda üretildikleri ve aynı yerden buraya geldikleri düşünülmektedir. Diğer taraftan, “Sardis Tip” amphora grubana dahil edilen ve bu gruba ait olduğu düşünülen diğer merkezlerdeki (Pyrgouthi, Sucidava, Tomis, Histria, Capidava, Caesarea ve Sardis) buluntu örnekleri tespit edilmiştir. Bilinen ve tespit edilen amphora örneklerinin kil yapısı ve rengi karşılaştırma unsurlarından biridir. Caesarea örneği haricinde diğer örneklerin kil yapılarının çok benzer olduğu anlaşılmış ve burada incelenen tüm amphoraların hamur renklerinin de birbirine çok yakın oldukları tespit edilmiştir. Formları açısından ise, Küçükçekmece amphoralarına en yakın örnek Pyrgouthi amphorasıdır. Histria ve Tomis amphoralarının form yapısı ise oldukça benzerdir. İncelenen diğer örneklerin de, benzer ve karşılaştırılabilir formsal özellikleri mevcuttur. Güncel veriler ışığında henüz tespit edilmiş bir üretim atölyesi ya da merkezi mevcut değildir. Ancak, söz konusu “Sardis Tip” amphora grubunun üretim yerine dair önerilen ve kabul gören düşünce, Sardis çevresinde aranması gerektiği yönündedir. Sardis’te bilinen örnekler arasında Küçükçekmece amphoralarının net benzeri bulunmamasına karşın, Sardis’in kil yapısı ve buradaki tek kulplu amphora yapım geleneğinin bir ürünü olabileceği düşünülmüştür. İncelenen toplam on sekiz amphora örneğinin dönemi ve ürün içerikleri de diğer karşılaştırma unsurlarıdır. Tarihlendirmeler, genellikle yakın tarih aralığına aittir. Çalışmada yapılan değerlendirmeye göre, söz konusu amphoraların genel anlamda, 6. yüzyıl ve 7. yüzyıl başında üretildiği ve kullanıldığı sanılmaktadır. Amphoraların ne taşımak için kullanıldığı ise net biçimde aydınlatılabilmiş değildir. Şarap taşıdığına dair düşünce genel anlamda benimsenmiş olsa da, bunu söylemek için, tüm gruba dair yeterli düzeyde kanıt bulunmamaktadır. Diğer taraftan, unguent/yağ taşıyor olma ihtimali de oldukça önemlidir.

A GROUP OF ONE-HANDLED “SARDIS TYPE” AMPHORAE FROM THE EXCAVATIONS AT KÜÇÜKÇEKMECE LAKE BASIN (BATHONEA ?)

Küçükçekmece Lake, located in Avcılar district of Istanbul, hosted an important LateRoman-Early Byzantine settlement. Archaeological excavations in the KüçükçekmeceLake Basin (Bathonea ?) carried out on the west coast of Lake Küçükçekmece, haveprovided important discoveries of a harbor settlement located in the hinterland ofConstantinople. In the "8th area”, a structure which is thought to be a νοσοκομεῖον(nosokomeion) and a space, related to the structure came to light. It appears that thespace was destroyed by fire and that, in particular, objects in the building were fired.Amphorae, marble mortars, pestles, bone medicine boxes, glasses, spatulas and a largenumber of unguentaria were recovered inside the space. This paper presents a group ofone-handled “Sardis Type” amphorae which were discovered in-situ in the space relatedto the structure. Amphorae and their contents have been examined morphologically andanalogically. According to a morphological examination of the six amphorae found inKüçükçekmece, it is thought that they were produced at the same time and were departed from the same center. On the other hand, samples from other centers (Pyrgouthi,Sucidava, Tomis, Histria, Capidava, Caesarea, and Sardis) classified as belonging to“Sardis Type” amphorae were detected and they are outlined in the paper. By comparison with the clay structure and colours of all amphora samples, It seems that theclay characteristics of the samples (except Caesarea amphora) are very similar, and thecolours of all the amphorae are very close to each other. In terms of form, the closestexample to the Küçükçekmece amphorae is the Pyrgouthi sample. Besides that, theform of the Histria and Tomis amphorae is very close to the Küçükçekmece amphorae,and; the other samples have similar and comparable formal properties. The production site of the “Sardis Type” group is not yet known by archaeologists. The acceptedidea is that the origin of the “Sardis Type” amphora group is in the territory of Sardisbecause of the clay resemblance. In this paper, a total of eighteen amphora samples arecompared according to date and content of the amphorae. All of these amphorae werelikely produced and used in the middle of the 6th – beginning/middle of the 7th c. A.D.It is not clear which product these amphorae were used to transport, but the assumptionis that they were transporting wine because of the traces of resin found in an amphorafrom a well at Sardis. On the other hand, the possibility of unguent/lipid transportingis also crucial.

PDF

___

‘Ad 2000 ’Ad, U., “Nahal Tanninim”, Hadashot Arkheologiyot: Excavations and Surveys in Israel 111, 39-41.
Adan-Bayewitz 1986 Adan-Bayewitz, D., “The Pottery from the Late Byzantine Building and its Implications”, Excavations at Caesarea Maritima: 1975, 1976, 1979: Final Report (ed. L. I. Levine – E. Netzer), Jerusalem, 90-131.
Atik – Özkılıç 2017 Atik, Ş. – Özkılıç, M., “Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea ?) Kazıları Geç Antik Dönem Cam Buluntuları”, İstanbul Küçükçekmece Göl Havzası Kazıları (Bathonea), İstanbul, 317-341.
Atik 2018 Atik, Ş., Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea?) Buluntuları Işığında Sosyal Yaşam Kurguları, Bütün Yollar Avcılardan Geçer, 229-242.
Aydıngün et al. 2011 Aydıngün, Ş. – Aydıngün, H. – Öniz, H., “Küçükçekmece Lake's Basin Antique Harbors”, Harbors and Harbor Cities in Eastern Mediterranean, BYZAS 19, 437-443.
Aydıngün 2013 Aydıngün, Ş., “Küçükçekmece Gölü Havzası (Bathonea?) Kazıları (2009-2012)”, İstanbul Araştırmaları Yıllığı 2, 41-53.
Aydıngün 2017a Aydıngün, Ş., “Nehir-Göl-Deniz Birleşiminde Bir Kazı Yeri (İlk Beş Yıllık Çalışma)”, İstanbul Küçükçekmece Göl Havzası Kazıları (Bathonea), İstanbul, 1-12.
Aydıngün 2017b Aydıngün, Ş., “Bathonea İsmi Üzerine Veriler ve Yorumlar”, İstanbul Küçükçekmece Göl Havzası Kazıları (Bathonea), İstanbul, 69-74.
Bezeczky et al. 2013 Bezeczky, T. – Sauer, R. – Scherrer, P., The amphorae of Roman Ephesus, Wien.
Condurachi et al. 1960 Condurachi, E. – Pippidi, D. M. – Bordenache, G. – Stoian, I. –Dimitriu, S. – Coja, M. – Alexandrescu, P. – Petre, A. – Popescu, E. – Eftimie, V. – Hamparţumian, N. – Radu, C., “Şantierul Arheologic Histria”, Materiale şi Cercetări Arheologice 7, 227-271.
Crawford 1990 Crawford, J. S., The Byzantine Shops at Sardis, Cambridge.
Hayes 1992 Hayes, J. W., Excavations at Saraçhane in Istanbul. Vol.II: The Pottery, Princeton.
Hjohlman 2005 Hjohlman, J., “Pyrgouthi in Late Antiquity”, Pyrgouthi: a Rural Site in the Berbati Valley from the Early Iron Age to Late Antiquity: Excavations by the Swedish Institute at Athens, 1995 and 1997. Stockholm, 127-266.
Kara 2016 Kara, Ü., “Küçükçekmece Göl Havzası Arkeolojik Kazılarında Yürütülen Amphora Çalışmaları”, TINA: Denizcilik Arkeolojisi Dergisi 6, 48-62.
Kara 2017 Kara, Ü., “Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea ?) Kazılarında Ele Geçen Dipintolu LR 2 ve Damgalı LR 13 Amphoraları”, İstanbul Küçükçekmece Göl Havzası Kazıları (Bathonea), İstanbul, 277-285.
Kaya 2017 Kaya, D., “Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea ?) Kazıları Geç Antik Çağ Unguentariumları 2013”, İstanbul Küçükçekmece Göl Havzası Kazıları (Bathonea), İstanbul, 239-257.
Opait 2004 Opait, A., Local and Imported Ceramics in the Roman Province of Scythia (4th-6th Centuries AD): Aspects of Economic Life in the Province of Scythia, BAR international series 1274, Oxford.
Opait 2017 Opait, A., “On the local production and imports of wine in the Pontic and Lower Danube regions (1st century Bc to 7th century AD). An overview”, LRCW 5, vol.II, 579-612.
Opriş 2003 Opriş, I. C., Ceramica romană târzie şi paleobizantină de la Capidava în contextul descoperirilor de la Dunărea de Jos: (sec. IV-VI p. Chr.), Bucureşti.
Paraschiv 2006 Paraschiv, D., Amfore romane şi romano-bizantine în zona Dunãrii de Jos (sec. I-VII p. Chr.), Iaşi.
Peacock – Williams 1991 Peacock, D. P. S. – Williams, D. F., Amphorae and the Roman economy: An introductory guide, London.
Pieri 2005 Pieri, D., Le commerce du vin oriental à l'époque byzantine (Ve-VIIe siècles): Le témoignage des amphores en Gaule, Beyrouth.
Popescu 1976 Popescu, E., Inscriptiile grecesti si latine din secolele IV-XIII descoperite în România, Bucarest.
Rautman 1995 Rautman, M. L., “Two late Roman wells at Sardis”, ASOR 53, 37-84.
Rigoir 1981 Rigoir, Y., “Méthode géométrique simple de calcul du volume des contenants céramiques”, Documents d'Archéologie Méridionale 1981/4, 193-194. Rothschild-Boros 1981Rothschild-Boros, M. C., “The determination of amphora contents”, in Archaeology and Italian Society: Prehistoric, Roman and Medieval Studies (ed. G. Barker – R. Hodges), BAR 102, 79-89.
Stanislawski 2017 Stanislawski, B., İsta“Project: “Constantinople/Istanbul-Küçükçekmece, The Destination Port of the Way from the Varangians to the Greeks, a Centre of ‘Byzantinization’ of the Rus’ Community – Aims, Sources and Objectives Constantinople, İstanbul Küçükçekmece Göl Havzası Kazıları (Bathonea), İstanbul, 445-464.
Şenol 2009 Şenol, A. K., Taşucu Arslan Eyce Amphora Müzesi, Mersin.
Toropu – Tatulea 1987 Toropu, O. – Tatulea, C. M., Sucidava Celei, Bucharest.