A LATE URUK-EARLY BRONZE AGE TRANSITIONAL PERIOD CEMETERY IN THE UPPER TIGRIS REGION: AŞAĞI SALAT

Yukarı Dicle Bölgesi'nden Bir Geç Uruk-Erken Tunç Geçiş Dönemi Mezarlığı: Aşağı SalatYukarı Dicle Bölgesi'nde, Diyarbakır-Bismil sınırları içerisinde kalan Aşağı Salat, Dicle Nehri kıyısında konumlanan bir höyüktür. 2000-2002 ve 2009-2010 yıllarında beş yıl süre ile yürütülen kurtarma kazılarıyla açığa çıkarılan Aşağı Salat Mezarlığı, yerleşimdeki en zengin arkeolojik verileri sunmuştur. Mezar tipolojisi, ölü hediyeleri ve ölü gömme adetleri açısından kendine has özellikler taşıyan Aşağı Salat Mezarlığı, açığa çıkarılan 53 mezar ile kendi dönemi içerisinde bölgenin simdiye kadar bilinen en büyük mezarlığıdır. Mezar buluntuları içerisindeki Ninive 5 seramikleri ve daha çok Geç Uruk Döneminden bilinen bazı kap formları ile diğer küçük buluntular mezarlığın Geç Uruk-Erken Tunç Geçiş aşamasına tarihlenebileceğini göstermektedir. Bu tarihlendirme aralığında, Aşağı Salat buluntuları Yukarı Dicle Bölgesi, Karababa, Kuzey Suriye, Eski Musul ve Yukarı Fırat gibi kültür bölgelerinin Geç Uruk ve Erken Tunç Çağı kronolojisine önemli katkılar sağlamaktadır. Mezar tipi, ölü hediyeleri ve ölü gömme adetlerinde görülen standartlaşma sistematize olmaya başlayan bir topluluğu göstermektedir. şağı Salat Mezarlığı ölü gömme adetlerinin dönemin diğer mezarlıkları ile gösterdiği farklılıklar ve benzerlikler, bu dönemin mezarlık ve diğer dünya anlayışlarına zenginlik kazandırmaktadır

Yukarı Dicle Bölgesi'nden Bir Geç Uruk-Erken Tunç Geçiş Dönemi Mezarlığı: Aşağı Salat

Located in the Upper Tigris Region, within the borders of Diyarbakır-Bismil, Aşağı Salat is a höyük (mound) situated on the banks of the Tigris River. The cemetery of Aşağı Salat, which was revealed as a result of salvage excavations carried out in 2000-2002 and 2009-2010 for five years, presented the richest archeological data at the höyük. Featuring unique characteristics in terms of the grave type, grave goods, and the burial customs, with 53 graves discovered, Aşağı Salat Cemetery is also the largest cemetery of the period discovered in the region. The Ninevite 5 potteries, vessel forms that are mostly known to belong to the Late Uruk Period, and other small finds discovered in the cemetery indicate that the cemetery can be dated to the Late Uruk-Early Bronze Age Transitional period (3300-2900 B.C.). Within this dating range, the finds of Aşağı Salat make significant contributions to the Late Uruk and Early Bronze Age chronology of both the Upper Tigris Region and other cultural sites such as Karababa, Northern Syria, Ancient Mosul, and the Upper Euphrates. Standardization of grave types, grave goods and burial customs suggests formation of a complex society. The differences and similarities of burial customs observed in Aşağı Salat Cemetery with the other cemeteries of the same period enrich the understanding of cemetery and the other world of the era

___

Agravi 2001Agravi, A. A. M., "Stratigrafic Signatures of Climatic Change During the Holocene Evolution of the Tigris-Euphrates Delta, Lower Mesopotamia", Global and Planeetary Change 28, 267-283.

Akyurt 1998 Akyurt, M., M.Ö. 2. Bin'de Anadolu'da Ölü Gömme Adetleri, , Ankara.Algaze et al. 1991

Algaze, G. - R. Breuninger - C. Lightfoot - M. Rosenberg, "The Tigris-Euphrates Archaeological Reconnaissance Project: A Preliminary Report of the 1989-1990 Seasons", Anatolica 17, 175-240.

Algaze et al. 1992 Algaze, G. - A. Mısır - T. Wilkinson, "Şanlıurfa Museum/University of California Excavations and Surveys at Titriş Höyük, 1991: A Preliminary Report", Anatolica 18, 33-60.

Ay 2001 Ay, E., "Yukarı Dicle Vadisi 1999 Yılı Yüzey Araştırmaları/Upper Tigris Valley Survey: 1999 Season", Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi: 1999 Yılı Çalışmaları / Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs: Activities in 1999 (eds. N. Tuna - J. Öztürk - J. Velibeyoğlu), ODTÜ/METU, Ankara, 695-728.

Ay 2004 Ay, E., "2001 Yılı Müslümantepe Kazısı/Müslümantepe Excavations 2001", Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi: 2001 Yılı Çalışmaları / Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs: Activities in 2001 (eds. N. Tuna - J. Öztürk - J. Velibeyoğlu), ODTÜ/METU, Ankara, 375-386.

Başoğlu et al. 2013 Başoğlu, O. - A. Akçay - P. Gözlük Kırmızı, S. Gökkoyun, T. Şener, "Diyarbakır Aşağı Salat Höyüğü İskeletleri", OLBA 21 1-18.

Batıhan 2014 Batıhan, M., Başur Höyük Eski Tunç Çağı Mezarları ve Buluntuları (Ankara Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.

Behm-Blancke 1981 Behm-Blancke, M., "Hassek Höyük 1980 Kazı Dönemi", Kurtarma Kazıları Sempozyumu 3, 103-108.

Behm-Blancke 1988 Behm-Blancke, M., "Periphere Ninive 5-Keramik am Oberen Euphrat", MDOG 120, 159-172.

Behm-Blancke 2003 Behm-Blancke, M., "Northern Frontiers: Early Ninevite 5 Contacts with Southeastern Anatolia", The Origins of the North Mesopotamia Civilization (eds. E. Rova - H. Weiss), Subartu 9, 481-491.

Bielinski 2003 Bielinski, P., "Ninive 5 Burials at Tell Rijim", The Origins of the North Mesopotamia Civilization (eds. E. Rova - H. Weiss), Subartu 9, 493-511.

Bolt 1991 Bolt, D. G., Burial in Ancient Mesopotamia Town: The Evidince from Tell Mohammed Arap, Berkeley.

Bolt - Green 2003 Bolt, D. G. - A. Green, "The Burial of Dead", The Origins of the North Mesopotamia Civilization (eds. E. Rova - H. Weiss), Subartu 9, 519-547.

Braidwood - Braidwood 1960Braidwood, R. J. - L. S. Braidwood, Excavations in The Plain of Antioch I, The Earlier Assemblages Phases A-J, The University of Chicago Press, Chicago, Illinois.

Calderone - Weiss 2003Calderone, L. - H. Weiss, "The End of the Ninevite 5 Period at Tell Leilan", The Origins of the North Mesopotamia Civilization (eds. E. Rova - H. Weiss), Subartu 9, 193-220.

Campbell-Thompson - Hamilton 1932Campbell-Thompson, R. - R. W. Hamilton, "The British Museum Excavations on the Temple of Ishtar at Nineveh 1930-1931, Annals of Archaeology and Anthropology 19, 55-116.

Campbell-Thompson - Mallowan 1933Campbell-Thompson. R. - M. E. L. Mallowan, 1933. "The British Museum Excavations at Nineveh 1931-1932, Annals of Archaeology and Anthropology 20, 71-186.

Carter - Parker 1995 Carter, E. - A. Parker, "Pots, People and The Archaeology of Death in Northern Syria and Southern Anatolia in the latter half of the Third Millenium BC", The Archaeology of Death in the Ancient Near East, Oxbow Monograph 51, Oxford.

Creekmore 2007 Creekmore, A., "The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP): A Summary and Synthesis of The Late Chalcolithic and Early Bronze Age Remains From The First Three Seasons at Kenan Tepe", Anatolica XXXIII, 75-128.

Darga 1989 Darga, M. "Les Tombes De Suyatağı (Mamaraş) A La Region De Karakaya", Anatolia and The Ancient Near East, Tahsin Özgüç'e Armağan(eds. B. Hrouda - M. Mellinck - N. Özgüç), Ankara.Darga 2000

Darga, M., "Aşağı Fırat Havzası Şemsiyetepe Kazıları 1978-1989" (ed. O. Belli), Ankara.

Doğan 2003Doğan, U. "Aşağı Salat Höyüğü'nün Jeoarkeolojisi", Arkeometri Sonuçları Toplantısı 18, 131-140.

Doğan 2005Doğan, U., "Holocene fluvial development of the Upper Tigris Valley (Southeastern Turkey) as documented by archaeological data", Quaternary International 129, 75-86.

Emberling et al. 2002 Emberling, G. - J. Robb - J. D. Speth - H. T. Wright, "Kunji Cave: Early Bronze Age Burials in Luristan", Iranica Antiqua 37, 47-104.

Forest 2003 Forest, J. D., "The Ninevite 5 Culture: Its Nature and Origins", Rova, E. ve Weiss H. (Eds.), The Origins of the North Meso potamia Civilization, Subartu 9, 563-584.

Frangipane 1998 Frangipanie, M., "Arslantepe 1996: The Finding of An E.B.I "Royal Tomb"", KST 19/1, 291-309.

Frangipane 2000 Frangipanie, M., "The Late Chalcolithic / EB I Sequence at Arslan tepe. Chronigical and Cultural Remarks from A Frontier Site", Chronologies des pays du Caucase et de L'Euphrate Aux IVe -IIIe Millenaires, Varia Anatolica XI, 439-471.

Frangipane et al. 2001 Frangipanie, M. - G. M. Di Nocera - A. Hauptman - P. Morbidelli - A. Palmieri - L. Sadori - M. Schultz - T. Schmidt-Schultz, "New Symbols of A New Power in A "Royal" Tomb From 3000 BC Arslantepe, Malatya (Turkey), Paleorient 27/2, 105-139.

Günay et al. 2011 Günay, I. - A. Şarbak - A. Ersoy, "Aşağı Salat Erken Tunç I İske-letlerinin Antropolojik Analizi", TÜBAV Bilim 4/3, 230-239.

Hauptmann 1982 Haupthmann, H., "Lidar Höyük", TAD 26-1, 93-110.

Helwing 1999 Helwing, B., "Cultural Interaction at Hassek Höyük, Turkey. New Evidence from Pottery Analysis", Paleorient 25/1, 91-99.

Hoh 1984 Hoh, M. R., "Hassek Höyük/Keramik", IstMitt 34, 31-149.

Koşay - Vary 1964 Koşay, H. Z. - H. Vary, Pulur Kazısı: 1960 Mevsimi Çalışmaları Raporu, Ankara.

Kozbe et al. 2004 Kozbe, G. - K. Köroğlu - H. Sağlamtemur, "Kavuşan Höyük 2001 Yılı Kazısı/2001 Excavations at Kavuşan Höyük", Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi: 2001 Yılı Çalışmaları / Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs: Activities in 2001 (eds. N. Tuna - J. Greenhalgh- J. Velibeyoğlu), ODTÜ/METU, Ankara, 463-504

.Laneri et al. 2016 Laneri, N. - M. Dallai - L. Biazzo, "The Early Bronze Age, Phases IIA, IIB, IIIA", Hirbemerdon Tepe Archaeological Project 2003-2013 Final Report: Chronology and Material Culture (ed. Nicola Laneri), Bologna, 27-38.

Li 2003 Li, H., "Tell Jigan and the Relationship between the Ninevite 5 and Scarlet Ware", The Origins of the North Mesopotamia Civilization (eds. E. Rova - H. Weiss), Subartu 9, 43-71.

Mallowan 1936 Mallowan, M. E. L., "The Excavations at Tall Chagar Bazar and an Archaeological Survey of Habur Region, 1934-1935", IRAQ 3, 1-86.

Mallowan 1937 Mallowan, M. E. L., "The Excavations at Tall Chagar Bazar and an Archaeological Survey of Habur Region. Second Campaign 1936", IRAQ 4, 91-177.

Matthews 2003 Matthews, R., "A Chiefdom on the Northern Plains Early Third-millenium Investigations: The Ninevite 5 Period", Excavations at Tell Brak, Vol. 4 (ed. R. Mathews): Exploring an Upper Mesopotamian regional centre 1994-1996, Oxford.

Marro 1993 Marro, C., "Introduction A La Ceramique Du Haut-Euphrate Au Bronze Ancien", Anatolia Antiqua 2, 43-69.

Mayo - Weiss 2003 Mayo, D. - H. Weiss, "The Beginning of the Ninevite 5 Sequence at Tell Leilan", The Origins of the North Mesopotamia Civilization (eds. E. Rova - H. Weiss), Subartu 9, 25-41.

Mellink 1992 Mellink, M. J., "Anatolia", Chronologies in Old World Archaeology (ed. R. W. Ehrich), Chicago, 171-220.

Moorey 2001 Moorey, P. R. S., Ancient Near Eastern Terracottas with a catalogue of the collection in the Ashmolean Museum, Oxford.

Numoto 1998 Numoto, H., "Late Uruk and The Transitional Ninevite 5 Pottery From Tell Thalathat No.5", Al-Rafidan 19,: 53-73.

Ökse et al. 2001 Ökse, A. T. - O. Alp - H. U. Dağ - A. Engin - A. Görmüş - G. Mustafaoğlu, "Salat Tepe 1999 Yüzey Araştırması / Salat Tepe 1999 Survey", Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi: 1999 Yılı Çalışmaları (eds. N. Tuna - J. Öztürk - J. Velibeyoğlu), ODTÜ/METU, Ankara, 593-642.

Ökse 2012 Ökse, A. T., Önasya Arkeolojisinde Çanak Çömlek, İstanbul.

Ökse 2015 Ökse, A. T., "Salat Tepe Kalkolitik Tabakalarının Kuzey Mezopotamya Kronolojisine Göre Değerlendirilmesi", APAD 1, 15-28.

Ökse 2016 Ökse, A. T., "A Case Study on Salat Tepe", Ahmet Ünal Armağanı/Studies in Honour of Ahmet Ünal, 367-388.

Özgüç 1948 Özgüç, T., Ön Tarih'te Anadolu'da Ölü Gömme Adetleri, Ankara.

Parker et al. 2004 Parker, J. B. - A. Creekmore - L. S. Dodd, "Yukarı Dicle Arkeolojik Araştırma Projesi (UTARP): Kenantepe'nin Kültürel Tarihi'nin Ön Sentezi/ The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP): A Preliminary Synthesis of the Cultural History of Kenantepe", Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi: 2001 Yılı Çalışmaları / Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs: Activities in 2001 (eds. N. Tuna - J. Grenhalgh - J. Velibeyoğlu), ODTÜ/METU, Ankara, 547-603.

Parker et al. 2008 Parker, J. B. - C. P. Foster - J. Henecke - M. Hopwood - A. Creekmore - A. Demirergi - M. Eppihimer, "Preliminary Report from the 2005-2006 Field Seasons at Kenan Tepe", Anatolica 35, 85-152.

Pearce 2000 Pearce, J., "The Late Chalcolithic Sequence at Hacınebi Tepe, Turkey'', Chronologies des pays du Caucase et de L'Euphrate Aux IVe - IIIe Millenaires, Varia Anatolica XI, 115-143.

Roaf 1983 Roaf, M., "A Report On The Work Of The Brıtısh Archaeological Expedition in The Eski Mosul Dam Salvage Project From November 1982 to June 1983", SUMER 39, 68-82.

Roaf 1984 Roaf, M., "Excavations At Tell Mohammed 'Arab in The Eski Mosul Dam Salvage Project", IRAQ 46, 141-156.

Roaf - Killick 1987 Roaf, M. - R. Killick, "A Mysterious Affair Of Styles: The Ninevite 5 Pottery of Northern Mesopotamia", IRAQ 49, 199-231.

Roaf - Killick 2003 Roaf, M. - R. Killick, "The Relative Chronology of Ninevite 5 Sites in the Tigris Region Beyond", The Origins of the North Mesopotamia Civilization (eds. E. Rova - H. Weiss), Subartu 9, 73-82.

Rova 1988 Rova, E. Distribution and Chronology of the Nineveh 5 Pottery and Its Culture, Roma.

Rova 2000 Rova, E., "Early Third Millenium B.C. Painted Pottery", Chronologiesdes pays du Caucase et de L'Euphrate Aux IVe -IIIe Millenaires, Varia Anatolica XI, 231-253.

Rova 2003a Rova, E., "Tell Karrana 3: Ceramic Evidence ort he Lata Uruk/Ninevite 5 Transition", The Origins of the North Mesopotamia Civilization (eds. E. Rova - H. Weiss), Subartu 9, 11-23.

Rova 2003bRova, E., "Ninevite 5 Relative Chronology, Periodization and Distrubition: An Introduction", The Origins of North Mesopotamian Civilization (eds. E. Rova - H. Weiss), Subartu 9, 1-10.

Rova 2011Rova, E., "Pottery", In Jezirah, ARCANE: Associated Regional Chronologies for the Ancient Near East and the Eastern Mediterranean: Vol. 1 (ed. M. Lebeau), Brepols, 49-121.

Rova 2013 Rova, E., "The Ninivite 5 Period in Northeast Syria", Archeologie et Historie de la Syrie-I, (ed. W. Orthmann - P. Matthiae - M. al-Maqdissi), Weisbaden, 107-118.

Sagona - Sagona 2000 Sagona, A. - C. Sagona, "Excavations at Sos Höyük, 1998-2000", Ancient Near Eastern Studies 37, 56-95.

Sağlamtimur 2013 Sağlamtimur, H., "Botan Beyleri", ArkeoAtlas Dergisi 8, 70-79.

Schahner 2004 Schahner, A., "Vorbericht über die Ausgrabungen in Giricano, 2001", Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi: 2001 Yılı Çalışmaları / Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs: Activities in 2001 (eds. N. Tuna - J. Grenhalgh - J. Velibeyoğlu), ODTÜ/METU, Ankara, 505-546.

Schwartz 1982 Schwartz, G. M., From Prehistory to History on the Habur Plains: The Operation I. Ceramic Periodiziton from Tell Leilan, Yale.

Schwartz 1985 Schwartz, G. M., "The Ninevite 5 Period and Current Research", Paleorient 11/1: 53-70.

Schwartz 1988 Schwartz, G. M., A Ceramic Chronology from Tell Leilan, London.

Seeher 1993 Seeher, J. 1993. "Tod und Bestattung in der Vorgeschichte/Tarih Öncesi Çağlarda Ölüm ve Gömü", Arkeoloji ve Sanat 59, 2-8.

Sertok - Ergeç 1999 Sertok, K. - R. Ergeç, "A new Early Bronze Age Cemetery: Excavations Near The Birecik Dam, Southeastern Turkey, Pre lminaryReport (1997-98), Anatolica 25, 87-103.

Sertok - Ergeç 2000 Sertok, K. - R. Ergeç, "The Discovery of an Early Bronze Age Cemetery in the Middle Euphrates Area, near Carchemish (Turkey)", Proceeding of the First İnternational Congress On The Archaeology Of The Ancient Near East II, Roma, 1515-1525.

Sertok - Kulakoğlu 2002aSertok, K. - F. Kulakoğlu, "Şaraga Höyük 2000/Şaraga Höyük 2000", Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi: 2000 Yılı Çalışmaları/ Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs: Activities in 2000 (eds. N. Tuna - J. Velibeyoğlu), ODTÜ/METU, Ankara: 351-381.

Sertok - Kulakoğlu 2002bSertok, K. - F. Kulakoğlu, "Şaraga Höyük 1999-2000 Kazıları Sonuçları", KST 23/2, 107-122.

Sertok 2003 Sertok, K., "Birecik Mezarlığı" Arkeoatlas-2: 53-55.

Speiser 1932 Speiser, E. A., "The "Chalice" Ware of Northern Mesopotamia and its Historical Signifance", Bulletin American Schools Oriental Research 48, 5-10.

Stein 1998 Stein, G., "1996 Excavations at Hacınebi Tepe", KST 19/1 179-207.

Stein et al. 1997 Stein, G. - K. Boden - C. M. Edens - J. P. Edens - K. Keith - A. McMahon - H. Özbal, "Excavation at Hacınebi Turkey-1996, Anatolica XIII, 115-171.

Şenyurt 2002a Şenyurt, S. Y., "Aşağı Salat 2000 Yılı Kazısı / Excavations at Aşağı Salat, 2000", Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi: 2000 Yılı Çalışmaları / Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs: Activities in 2000 (eds. N. Tuna - J. Velibeyoğlu), ODTÜ/METU, Ankara, 671-697.

Şenyurt 2002b Şenyurt, S. Y., "Ilısu Barajı-Aşağı Salat 2000 Yılı Kazısı", KST 23/2, 445-452.

Şenyurt 2004 Şenyurt, S. Y., "Aşağı Salat 2001 Yılı Kazısı / Excavations at Aşağı Salat, 2001", Ilısu ve Kargamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi: 2001 Yılı Çalışmaları / Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs: Activities in 2001 (eds. N. Tuna - J. Grenhalgh - J. Velibeyoğlu), ODTÜ/METU, Ankara: 641-668.

Şenyurt 2006 Şenyurt, S. Y., "Aşağı Salat Tepe'den Bir Yeni Asur Mezarı (M-29)", Hayat Erkanal'a Armağan: Kültürlerin Yansıması (ed. B. Avunç), İstanbul, 697-704.

Tobler 1950 Tobler, A. J., Excavations at Tepe Gawra, Volume II, University of Pennsylvania, Philadelphia.

Uhri 2014 Uhri, A., Anadolu'da Ölümün Tarih Öncesi, Ege Yayınları, İstanbul.

Uysal 2007 Uysal, B., "Ninive 5 Kültürü'nün Güneydoğu Anadolu Bölge si'ndeki Yayılımı", Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 6, sayı 9, 48-62.

Wooley - Barnett 1952 Wooley, L. - R. D. Barnett, Carchemish: Part 3. The Excavations at the Inner Town, London.