Bülent KIZILDUMAN

KIBRIS'TA KALEBURNU-KRAL TEPESİ/ GALINOPORNI-VASILI'DE DİKKATE DEĞER BİR GEÇ TUNÇ ÇAĞI YAPISI

Kıbrıs, Doğu Akdeniz'de gerek liman gerekse maden yataklarıyla ayrı bir öneme sahip olurken, Karpaz yarımadası deniz aşırı çevre kültürlere yakın olan avantajlı konumuyla her zaman dikkat çekmiştir. Kaleburnu-Kral Tepesi ise Karpaz yarımada-sında Kaleburnu/Galinoporni Köyünde, Türkçe Kral Tepesi, Yunanca da ise Kral Tepe anlamına gelen Vasili olarak adlandırılan mevkiide yer almaktadır. Kral Tepesi deniz-den yaklaşık olarak 1,5 km uzaklıkta yüksek bir tepe üzerindedir. Yerleşim yeri 2004 yılında tesadüfen Doğu Akdeniz Üniversitesi öğretim görevlileri tarafından bir doğa yürüyüşü sırasında keşfedilmiştir. Bu keşfin ardından yapılan ilk zorunlu müdahale ve arkasından başlatılan bilimsel arkeoloji projesi ile araştırılmaya başlanmıştır.Yapılan ilk müdahale sırasında açığa çıkartılan tunç eser topluluğu, daha sonradan Kral Tepesi'nde 2014 yılında açığa çıkartılacak ikinci tunç eser topluluğuna kadar, Kıbrıs'ta bulunmuş Geç Tunç Çağına tarihlendirilen en iyi korunmuş ve en büyük tunç eser top-luluğu olmuştur. Açığa çıkartılmış olan 26 parçalık tunç eserlerin bir bölümü olasılıkla Kıbrıs, diğer bir bölümü de Kıbrıs dışından elde edilen bakırın işlenmesi sonucunda üretilmiştir. Eserler arasında yer alan burgu saplı tunç sürahi gibi kimileri yerel ürünler olsa da, tunç çanaklar gibi kimi eserler de tüm Levant dünyasından bilinmekte ve çok yaygın olarak dağılımı görülmektedir. 2014 yılında yapılan kazı çalışmlarında ise Teras bölümü üzerinde Doğu Akdeniz'de bulunmuş en büyük tunç eser topluluğu gün yüzüne çıkartılmıştır. Bir mekan içerisinde yer alan kuyu içersine gizlenmiş bu eserler arasında 111 adet tunç, depolama kabı, kumaş ve ahşap parçaları bulunmuştur. Kral Tepesi ve çevresinde farklı dönemlere ait nekropol ve yerleşim yerleri vardır. Bunlar arasında bulunan ve "Galianaporni Village" olarak adlandırılan nekropol alanı yerleşimin büyük olasılıkla mezarlık alanıdır. Bu mezarlık alanında geçmiş yıllarda yapılan kurtarma kazısı sırasında açığa çıkartılan "Miken" seramiklerinin tipolojilerine bakıldığı zaman Kaleburnu-Kral Tepesi ile çağdaş oldukları anlaşılmaktadır.Kral Tepesinde yürütülen bilimsel kazı çalışmaları, yüzey araştırması ve jeofizik çalışmaları sonucunda yaklaşık sınırları belirlenmiş olan yerleşimin Teras, Kuzey ve Güney Plato bölümlerinde kazı çalışmaları yürütülmüştür. Yapılan kazıların bilgi biriki-miyle Teras ve Kuzey Plato bölümünde sadece Geç Tunç Çağı, Güney Plato bölümünde ise Geç Tunç Çağı ve öncesine yaşlandırılabilecek iki farklı kültür katına ait iskan izleri açığa çıkartılmıştır. Teras ve Kuzey Plato'da kaya oyuğu mimari ve zengin bir ticaret ağının izlerini taşıyan Base Ring, Red Lustours, White Shaved gibi yerli üretim seramikler ve de Miken kaplarına, ayrıca tunç eser topluluklarına rastlanılırken Güney Plato'da ise gerek kaya oyuğu gerekse taş duvar üzerine kerpiç duvarların yükseldiği kendine özgü yerel bir mimari yapı planı ortaya çıkartılmıştır. Kendisinden önce inşa edilip kullanılmış olan daha erken dönem yuvarlak planlı yapı tarzındaki mimari unsur-ların üzerine ve onlardan yararlanılarak inşa edilmiş olan bu yapı kendi bünyesinde hem ritüel hem de idari unsurları barındırmaktadır. Yapı içinde açığa çıkartılmış olan tablet parçası, seramik kaplar üzerindeki yazı örnekleri, damga mühür, ticarette kullanılan ağırlıklar ve lüks kullanım malzemelerine ek olarak depolama kapasitesiyle oldukça dikkat çekicidir. Tüm bunlar göz önünde tutulduğu zaman, yapı bölgede yaşayan toplu-mun günlük hayatında ayrı bir rol üstlenmiş olmalıdır. Bina ağırlıklı olarak dini, kısmen ise idari özellikleri barındırmakta ve iki farklı işlev ile de uyum sağlamaktadır. Bu çer-çevede BINA 1 olarak adlandırılan bu mimari kompleks, bölgedeki toplumsal siyasal örgütlenme sistemi içerisinde, erk sahibi otoritenin ritüel ve idari unsurlarını barındıran bir yapı niteliğine sahiptir.Kaleburnu-Kral Tepesi yerleşim yeri, bölgedeki fay hatlarına yakınlığı ile dikkat çekerken Kuzey Plato'da yer alan Ro. 16'da yapılan incelemede ana kayanın içine inşa edilmiş olan mekanın yarısının, geçmişte koparak aşağıya doğru kaydığı görülmüştür. Mekanın bu ölçüde neredeyse ortadan ikiye ayrılmış bir şekilde oluşu, buluntuların mekan içerisinde savruluş biçimi olasılıkla yerleşim yerinin geçirmiş olduğu bir depre-min göstergesi olmalıdır. Bu izlerin Kral Tepesinin bir depremle son bulduğuna işaret ediyor olabileceğinin dışında, Güney Plato'da yapının deprem olasılığının dışında açığa çıkartılmış olan sapan taneleri, ucu sivri saplamalı silah ve yangın izlerinden de anla-şılacağı üzere bir saldırı neticesinde meydana gelen yangın sonucunda da son bulmuş olabilir. Kral Tepesi, Kıbrıs Geç Tunç Çağı yerleşim yerleri arasında var olduğu genel ola-rak kabul edilen sistem içerisinde gerek topografya kullanımı gerekse mimmari doku ve yerleşim yeri işlevi bakımından farklılık göstermektedir. Ancak yerleşim yerinin tam kararkterinin anlaşılabilmesi için yerleşim alanının üzerine yayılmış olduğu teras bölümlerinin de kazılarak açığa çıkartılması ve sorgulanması gerekmektedir.

A Remarkable Late Bronze Age Building at Kaleburnu-Kral Tepesi/Galinoporni-Vasili in Cyprus

While Cyprus, with its ports and mines, has always had a significance in the Eastern Mediterranean, the Karpaz peninsula occupies a distinctive place within Cyprus due to its advantageous proximity to neighboring cultures. Kral Tepesi or Vasili, meaning King's Hill in Turkish and Greek, is located in the Kaleburnu/Galinoporni village on the Karpaz peninsula. Kral Tepesi is a hill, approximately 1.5 km from the sea. The settlement was discovered coincidentally in 2004 by the Eastern Mediterranean University academic staff during a hiking trip. This discovery initiated a scientific excavation that lasted from 2005 to 2009. The bronze hoard uncovered during the initial excavation at Kaleburnu-Kral Tepesi was the best preserved and largest bronze collection of art dating to the Late Bronze Age found in Cyprus up to this point. Some of the twenty six bronze artifacts were produced by processing copper that was probably from Cyprus but the rest were from outside of Cyprus. Some artifacts, such as the bronze jug with a twisted handle, represent a local product, but other artifacts, such as the bronze bowls, exemplify products that were widely known and distributed throughout the Levant. A subsequent rescue excavation carried out in 2014 at Kral Tepesi unearthed the largest bronze collection ever found in the Eastern Mediterranean. One hundred eleven pieces of bronze, one storage jar, fabric, and wooden pieces were found hidden inside a well on the highest Terrace of Kral Tepesi. There are many necropolises and settlements of different periods around Kral Tepesi, but one necropolis called "Galinoporni Village" (due to its location in Galinoporni village) is most likely contemporary with Kral Tepesi. It is understood that these sites are contemporary due to similar typologies of "Mycenaean" pottery found during salvage excavations at both sites. Excavations of Kral Tepesi were carried out on the Terrace as well as the Northern and Southern Plato sections of the settlement, the approximate boundaries of which were determined by carrying out scientific excavations, surface surveys, and geo-physical studies. These excavations have revealed traces of settlements belonging to two different cultural periods: one on the Terrace and Northern Plato section dating to the Late Bronze Age and a second on the Southern Plato section dating to not only the Late Bronze Age but also earlier. The Terrace and Northern Plato section bear the traces of a rock-cut-rooms architecture and a rich trading network including locally-produced ceramics such as Base Rings, Red Lusters and White Shaved Wares, as well as "Mycenaean" vessels and bronze artifacts. A unique local architectural building plan has been uncovered on the Southern Plato section with mudbrick walls overlaying rock-cut and stone walls. This structure, is inspired from and constructed, based on earlier round architectural elements, contains both ritual and administrative elements. The structure itself is quite remarkable with its substantial storage capacity, as with its contents including tablet pieces, writing samples on ceramic vessels, stamp seals, weights used in trade, and luxury-use materials. When all this is taken into account, the structure likely played a notable role in the daily life of the community living in the region. While the building is predominantly religious and partly administrative, it offers a harmonious operation of the two different functions. This architectural complex, called BUILDING 1 in the existing excavations at Kral Tepesi, illustrates the ritual and administrative elements of the authority's power within the social political organization system in the region.The Kral Tepesi settlement area is close to regional fault lines. Examination of Ro. 16 on the Northern Plato section revealed that the room had been split into two halves with a significant difference in the level of the floor in each half of the rock-cut room. This division and the way in which the relics were scattered throughout the site indicate its possible exposure to an earthquake. These traces may indicate that inhabitation of Kaleburnu-Kral Tepesi ended with an earthquake. Alternately, the excavated sling pel-let, tang weapon, and traces of fire indicate that inhabitation may have finished due to a fire set during an attack on the settlement. Kral Tepesi differs from the generally accepted system of Cypriot Bronze Age set-tlements in terms of the use of topography, architecture, and function of the settlement. However, in order to fully understand the exact features of the settlement, it is neces-sary to excavate and investigate additional terrace sections that are spread throughout the settlement area.

___

Aktüre 1994 Aktüre, S., Anadolu'da Bronz Çağı Kentleri, İstanbul.

Albers 2004 Albers, G., Studien zu Siedlungsheiligtümern des 2. Jahrtausends v. Chr. in Palästina. 'Unregelmäßige' und Symmetrische Tempel im Typologischen und Funktionalen Vergleich. Teil I-Text und Tabellen. Band I, Rahden.

Allsen 2006 Allsen, T., The Royal Hunt in Eurasian History, London.

Artzy 2005 Artzy, M., "Emporia on the Carmel Coast? Tel Akko, Tell Abu Hawam and Tel Nami of the Late Bronze Age", Emporia: Aegeans in the Central and Eastern Mediterranean. Proceedings of the 10th International Aegean Conference/10e Rencontre égéenne Internationale Athens (ed. R. Laffineur - E. Greco), Italian School of Arcjaeology, 14-18 April 2004, Austin, 355-362.

?ström 1989 ?ström, P., Hala Sultan Tekke 9. Trenches 1972-1987, Göteborg.

?ström 1998 ?ström, P., Hala Sultan Tekke 10, The Wells, Jonsered.

Bartelheim v.d. 2008 Bartelheim, M. - B. Kızılduman - U. Müller - E. Pernicka - H. Tekel, "The Late Bronze Age Hoard of Kaleburnu Kral Tepesi in Cyprus", Pamatky Archeologizke, Czech Republic XCIX, 161-88.

Bartelheim v.d. 2011 Bartelheim, M. - S. Behrendt - B. Kızılduman - U. Müller - E. Pernicka, "The Treasure from King's Mountain, Kaleburnu/Galinoporni, Cyprus", A Manifestation of International Bronze Age Sea Trade in the Eastern Mediterranean, International Symposium Anatolian Metal V. Frühe Rohstoffgewinnung in Anatolien und Seinen Nachbarländern (ed. Ü. Yalçın), Deutsches Bergbau-Museum Bochum. Anatolian Metal V, Der Anschnitt, Beiheft 24. Bochum, 91-110.

Bates 2009 Bates, D. G., 21. Yüzyılda Kültürel Antropoloji. İnsanın Doğadaki Yeri, (çev. Ed. S. Aydın), İstanbul.

Bertram - P'ic'xelauri 2005Bertram, V. J. K. - K. P'ic'xelauri, "Vorbericht zu den Ausgrabungs-arbeiten in Udapno (Ostgeorgien) im Jahre 2005", Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan Band 37, 323-364.

Bretschneider 2007 Bretschneider, J., "The 'Reception Palace' of Uruk and Its Architectural Origi", Power and Architecture. Monumental Public Architecture in the Bronze Age Near Eastern and Aegean. Proceeding of the International Conference Power and Architecture (ed. J. Brettschneider - J. Driessen - K. Lerberghe), 21-22 Kasım 2002, Paris, 11-22.

Burdajewicz 1990 Burdajewicz, M., The Aegean Sea Peoples and Religious Architecture in the Eastern Mediterranean at the Close of the Late Bronze Age, Oxford.

Cadogan 1987 Cadogan, G., "Maroni III", Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 81-84.

Cadogan 1992 Cadogan, G., "Maroni VI", Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 51-58.

Cadogan 1996 Cadogan, G., "Maroni: Changes in Late Bronze Age Cyprus", Bronze Age Settlement in Cyprus: Function and Relationship (ed. P. Åström - E. Herscher), Jonsered, 15-22.

Catling 1962 Catling, H. W., "Patterns of Settlement in Bronze Age Cyprus", Opuscula Atheniensia IV, 156-63.

Coenaerts 2006 Coenaerts, J., "Enigmatic Architecture. The Late Cypriote II Basin Building in Maroni-Vournes. An Approach for the Exploration of an Appropriate Function", Journal of Prehistoric Religion 19-20, 4-38.

Collins 1998 Collins, B., "?attu?ili I, The Lion King", Journal of Cuneiform Studies Vol.50, 15-20.

Demas 1985 Demas, M., "The Architecture", Excavations at Kition V. The Pre-Phoenician Levels Part I Text (ed. V. Karageorghis - M. Demas), Nicosia, 5-164.

Demas 1988 Demas, M., "The Architecture", Excavations at Maa-Paleokastro 1979-1986 (ed. V. Karageorghis - M. Demas), Nicosia, 1-99.

Dikaios 1969 Dikaios, P., Enkomi. Excavations 1948-1958. Volume I. Mainz.

Dinçol 1985 Dinçol, A. M., "A?hella Rituali (CTH 394) ve Hititlerde SalgınHastalıklara Karşı Yapılan Majik İşlemlere Toplu bir Bakış", Belleten XLIX/193, 7-8.

Dixon 1998 Dixon, C. A., "The End of Malta's Temple-Building Culture", Journal of Prehistoric Religions XI-XII, 37-59.

Drerup 1969 Drerup, H., Griechishche Baukunst in Geometrischer Zeit. Archaeologica Homerica II, Goettingen.Erbil - Mouton 2012

Erbil, Y. - A. Mouton, "Water in Ancient Anatolian Religions: an Archaeological and Philological Inquiry on the Hitite Evidence",Journal of Near Eastern Studies, Vol. 71, No. 1 (April 2012), 53-74.

Fisher 2007 Fisher, K. D., Building Power, Monumental Architecture, Place and Social Interaction in Late Bronze Age Cyprus (Doktora Tezi, University of Toronto), Toronto.

Furumark 1941 Furumark, A., Mycenean Pottery 1, Stockholm.

Furumark 1992 Furumark, A., Mycenean Pottery 3, Plates, Stockholm.

Furumark - Adelman 2003Furumark, A. - C. M. Adelman, Swedish Excavations at Sinda, Cyprus. Excavations Conducted by Arne Furumark 1947-1948, Stockholm.

Gjerstad 1926 Gjerstad, E., Studies on Prehistoric Cyprus, Uppsala.

Gjerstad 1935 Gjerstad, E., Finds and Results of the Excavations in Cyprus 1927-1931, Idalion. Swedish Cyprus Expedition Vols. II. Text, 460-641, Stockholm.

Gjerstad v.d.1934 Gjerstad E. - J. Lindros - E. Sjöqvist - A. Westholm, The Swedish Cyprus Expedition. Finds and Results of the Excavations in Cyprus 1927-31 I. Stockholm.

Hachmann 1991 Hachmann, R., "K?mid el-L?z 1963-1981. German Excavations in Lebanon", Berytus 37, 5-187.

Hadjisavvas 2003 Hadjisavvas, S., "Dating Alassa", The Synchronisation of Civilisations in the Eastern Mediterranean in the Second Millennium B.C. II. Proceedings of the SCIEM 2000 - Euro Conference (ed. M. Bietak), 2-7 Mayıs 2001, Wien, 432-436.

Hadjisavvas 2010 Hadjisavvas, S., "Ashlar Buildings and Their Role in the Late Bronze Age Cyprus", Acts of the Third International Congress of Cypriote Studies (ed. G. Ioannides,: 16-20 Nisan 1996, Nicosia, 387-398.

Hadjisavvas - Hadjisavvas 1997Hadjisavvas, S. - I. Hadjisavvas, "Aegean Influence at Alassa", Proceedings of the International Archaeological Conference Cyprus and the Aegean in Antiquity. From the Prehistoric Period to the 7th century A.D. Nicosia 8-10 Aralık 1995, Nicosia, 143-148.

Hirschfeld 2000 Hirschfeld, N., Chapitre IV. The Catalogue, Céramiques mycéniennes d'Ougarit. Ras Shamra-Ougarit 13. Paris - Nicosia, 75-162.

Hirschfeld 2011 Hirschfeld, N., "The Cypriot Ceramic Cargo of the Uluburun Ship-wreck", Our Cups are Full: Pottery and Society in the Aegean Bronze Age (ed. W. Gauss - M. Lindlom - R. A. K. Smith - J. C. Wright), Oxford, 115-120.

Hult 1977 Hult, G., "Architecture", Hala Sultan Tekke 3. Excavations 1972 (ed. P. ?ström - G. Hult - M. S. Olofsson), Göteborg, 73-91.

Hult 1981 Hult, G., Hala Sultan Tekke 7. Excavations in Area 8 in 1977, Göteborg.

Horowitz 2008 Horowitz, M., "Phlamoudhi Vounari: a Multi-Function site in Cyprus", Views from Phlamoudhi, Cyprus (ed. J. S. Smith), Annual of the American Schools of Oriental Research 63, 69-85.

Ionas 1985 Ionas, I., "The Altar at Myrtou-Pigadhes: A Re-Examination of Its Reconstruction", Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 137-142.

Kahraman 2003 Kahraman, F., "Tapınak, Antropoloji Sözlüğü" (ed. K. Emiroğlu - S. Aydın), 778-780.

Karageorghis 1960 Karageorghis, V., "Chronique des fouilles et découvertes archéologiques a Chypre en 1959", Bulletin De Correspondance Hellenique LXXXIV-I, 242-299.

Karageorghis 1985 Karageorghis, V., Excavations at Kition V. The Pre-Phoenician Levels Part II. Nicosia.

Karageorghis 2002 Karageorghis, V., Early Cyprus. Crossroads of the Mediterranean. Los Angeles.

Karageorghis - Demas 1984Karageorghis, V. - M. Demas, Pyla-Kokkinokremos. A Late 13th - Century B.C. Fortified Settlement in Cyprus, Nicosia.

Karageorghis - Webb 1975Karageorghis, V. - J. Webb, "News and Short Contributions", Journal of Field Archaeology Vol. 2, Issue 4, 399-408.

Kenna 1967 Kenna, V. G. E., "The Seal Use of Cyprus in the Bronze Age", Bulletin de Correspondance Hellenique Vol 91 Livarsion 1, 255-268.

Kenna 1968 Kenna, V. G. E., "The Seal Use of Cyprus in the Bronze Age, III", Bulletin de Correspondance Hellenique Vol 92 Livarsion 1, 142-156.

Keswani 1993 Keswani, P.S., "Model of Local Exchange in Late Bronze Age Cyprus", Bulletin of the American School of Oriental Research 292, November, 73-83.

Keswani 1996 Keswani, P. S. "Hierarchies, Heterarchies and Urbanization Processes: The View from Bronze Age Cyprus", Journal of MediterraneanArchaeology 9, 211-250.

Kızılduman 2008a Kızılduman, B., "Kıbrıs'ta Nitovikla Çevresine İlişkin Yeni Bulgular", Batı Anadolu ve Doğu Akdeniz Geç Tunç Çağı Kültürleri Üzerine Yeni Araştırmalar (ed. A. Erkanal - S. Günel - U. Deniz), 24-25 Nisan 2007, Ankara, 159-166.

Kızılduman 2008b Kızılduman, B., "Kıbrıs'ta Arkeolojik Çalışmaların Yasal Boyutu ve Kaleburnu Kral Tepesi Kurtarma Kazısı Projesi/Legal Situation of the Archaeological Research in Cyprus and Kaleburnu Kral Tepesi Salvage Excavation Project", Batı Anadolu ve Doğu Akdeniz Geç Tunç Çağı Kültürleri Üzerine Yeni Araştırmalar (ed. A. Erkanal - S. Günel - U. Deniz), 24-25 Nisan 2007, Ankara, 151-158.

Kızılduman 2011 Kızılduman, B., Geç Kıbrıs Çağı Mimari Gelişimi ve Yapı Sistemleri, Hacettepe Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.

Kızılduman - Müller 2016Kızılduman, B. - U. Müller, "Bronze Age Cyprus: Kral Tepesi/Vasili", The Northern Face of Cyprus. New Studies in Cypriot Archaeology and Art History (ed. L. Summerer - H. Kaba), İstanbul, 211-223.

Kletter v.d. 2006 Kletter, R. - I. Ziffer - W. Zwickel, "Cult Stands of the Philistines: A Genizah from Yavneh, Israel" Near Eastern Archaeology Vol. 69 Nos. 3-4 September-December, 146-159.

Knapp 1997 Knapp, A. B., The Archaeology of Late Bronze Age Cypriote Society: The Study of Settlement, Survey and Landscape, Glasgow.

Knapp 2013 Knapp, A. B., The Archaeology of Cyprus. From Earliest Prehistory Though the Bronze Age, New York.

Kottak 2008 Kottak, C. P., Antropoloji. İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış (çev. S. N. Altuntek - B. A. Şafak - D. Erdal - Y. S. Erdal - S. Eroğlu - E. G. Ersoy - S. Özbek - S. Özbudun - Ş. Pala - G. Uysal). Ankara.

Kozal 2016 Kozal, E., "Cypro-Anatolian Connections in the 2nd Millennium BC", The Northern Face of Cyprus. New Studies in Cypriot Archaeology and Art History (ed. L. Summerer - H. Kaba), İstanbul, 51-64.

Maier 1976 Maier, F. G., "Excavations at Kouklia (Paleopaphos). Eighth Preliminary Report: Season 1975", Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 92-97.

Maier 1977 Maier, F. G., "Excavations at Kouklia (Paleopaphos). Ninth Preliminary Report: Season 1976", Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 133-140.

Marinatos 1990 Marinatos, N., "Celebrations of Death and the Symbolism of the Lion Hunt", Celebrations of Death and Divinity in the Bronze Age Argolid, Stockholm, 143-8.

Matthäus 1985 Matthäus, H., "Metallgefäße und Gefäßuntersätze der Bronzezeit,der Geometrischen und Archaischen Periode auf Cypern, mit Einem Anhang der Bronzezeitlichen Schwertfunde auf Cypern", Prähistorische Bronzefunde II:8, München.

Metzger 1991 Metzger, M., K?mid el-L?z 7. Die Spätbronzezeitlichen Tempelanlagen: Stratigraphie, Architektur und Installationen. Saarbrücker Beiträge zur Altertumskunde 35, Text, Tafeln, Bonn.

Meyers 1997 Meyers, E. M., The Oxford Encyclopedia of the Near East. Vol: I-V, New York.

Murat 2012 Murat, L., "Hititlerde Su Kültü", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 31, Sayı 51, 125-158.

Monchambert 2004 Monchambert, J.-Y., La céramique d'Ougarit: Campagnes de fouilles 1975 et 1976. Ras Shamra-Ougarit, Part, Volume XV, Paris.

Müller - Kızılduman 2004Müller, U. - B. Kızılduman, "A Newfound Bronze Age site in Cyprus", Journal of Cyprus Studies 26/27, 200-203.

Naumann 1998 Naumann, R., Eski Anadolu Mimarlığı, (çev. B. Madra), Ankara.

Öbring 1979 Öbring, U., Hala Sultan Tekke 5. Excavations in Area 22 1971-1973 and 1975-1978, Göteborg.

Ökse 2013 Ökse, T., "Salat Tepe/ Diyarbakır. Depremle Kapanan Çağ", Arkeo Atlas Yaşayan Geçmişin Dergisi, NO:2013/01:80-89.

Orman 2008 Orman, E., Contacts and Trade at Late Bronze Age Hazor: Aspects of Intercultural Relationships and Identity in the Eastern Mediterranean. Umeå.

Özkaya - Çoşkun 2013Özkaya, V. - A. Çoşkun, "Körtik Tepe/ Diyarbakır. Yerleşik Yaşamın Başlangıcı", Arkeo Atlas Yaşayan Geçmişin Dergisi 2013/01, 30-39.

Peltenburg 1982 Peltenburg, E., Recent Developments in the Later Prehistory of Cyprus, Göteborg.

Pieni??ek 2007 Pieni??ek, M., "Domestic Architecture in the Steppe: A Discussion on the Availability of Building Resources and on the Building Strategies of the Late Bronze Age Sabatinovka Culture in the Southern Ukraine", Social Orders and Social Landscapes, 416-448.

Porada 1969 Porada, E., "Appendix I Seals", Enkomi Excavations 1948-1958Volume II (ed. P. Dikaios), Mainz, 783-810.

Raison 1968 Raison, J., Les vases à inscriptions peintes de l'Âge mycénien et leur context archéologique. Incunabula Graeca 19. Rome.

Reyes 2002 Reyes, A. T., "The Stamp Seals of Cyprus in the Late Bronze Age and the Iron Age: an Introduction", Script and Seal Use on Cyprus in the Bronze and Iron Ages (ed. J. S. Smith), Boston, 213-226.

Sinos 1971 Sinos, S., Die Vorklassischen Hausformen in der Ägäis, Mainz.

Sjöqvist 1940 Sjöqvist, E., Reports on Excavations in Cyprus. Revised Reprint from the Swedish Cyprrus Expedition Finds and Results of the Excavations in Cyprus 1927-1931, Vol. I. Text. Stockholm.

Smith 2005 Smith, J. S., Guide to Phlamoudhi, New York.

South 1980 South, A. K., Kalavasos-Ayios Dhimitros 1979: A Summary Report. Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 23-53.

South 1983 South, A. K., "Kalavasos-Ayios Dhimitros 1982", Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 92-116.

South 1988 South, A. K., "Kalavasos-Ayios Dhimitrios 1987: An Important Ceramic Group from Building X", Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 223-228.

South 1991 South, A. K., "Kalavasos-Ayios Dhimitrios 1990", Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 131-139.

South 1997 South, A. K., "Kalavasos-Ayios Dhimitrios 1992-1996", Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 151-175.

Souvatzi 2008 Souvatzi, S. G., Asocial Archaeology of Households in Neolithic Greece. An Antropological Approach, New York.

Stolle 2013 Stolle, B., "Appendix 2: Ellipsoid clay objects and their suggested func-tion, 69-70", With Contributions by I. Trinks, B. Stolle, K. Heiß, J. A. I. van der Does & D. M. Blattner. The New Swedish Cyprus Expedition 2012 Excavations at Hala Sultan Tekke. Preliminary Results, 45-79

Süel 1985 Süel, A., "Hitit Kaynaklarında Tapınak Görevlileri ile İlgili Bir Direktif Metni", Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, No. 350, Ankara, 171-172.

Süel - Süel 2011 Süel, A. - M. Süel, "Başkent Şapinuva: Hitit Dünyasındaki Yeri ve Önemi", Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu I, 02 Ekim 2010, Çorum, 93-110.

Thalmann 2006 Thalmann, J.-P., "Doğu Akdeniz Tunç Çağı Kentleri", KentlerinDoğuşu(cev. A. Girgin - J. L. Ed - J. P. Hout - D. Thalmann - D. Valbelle), Ankara, 107-247.

Tevrat Kutsal Kitap Eski Antlaşma (Tevrat, Zebur).

Taylor 1957 Taylor, J. du P., Myrtou-Pigadhes. A Late Bronze Age Sanctuary in Cyprus, Oxford.

Taylor - Gray 1957 Taylor, J. du P. - D. H. F. Gray, "The Sanctuary", A Late Bronze Age Sanctuary in Cyprus (ed. Taylor, J. du P.), Oxford, 103-112.

Webb 1977 Webb, J., "Late Cypriote Altars and Offering Structures", Report of the Department of Antiquities, Cyprus, 113-132.

Webb 1999 Webb, J. M., Ritual Architecture, Iconography and Practice in the Late Cypriot Bronze Age, Jonsered.

Webb 2001 Webb, J. M., "The Sanctuary of the Ingot God at Enkomi. Contributions to the Archaeology and History of the Bronze and Iron Ages in the Eastern Mediterranean", Studies in Honour of Paul Åström (ed. P. M. Fischer), Österreichisches Archäologisches Institut SonderschriftenBand 39, Wien, 69-82.

Wijngaarden 2002 van Wijngaarden, G. J., Use and Appreciation of Mycenaean Pottery in the Levant, Cyprus and Italy (1600-1200 BC), Amsterdam.

Weinberg 1983 Weinberg, S. S., Bamboula at Kourion: The Architecture, Pennsylvania.

Woolley 1955 Woolley, L., Alalakh; an Account of the Excavations at Tell Atchana in the Hatay, 1937-1949. Reports of the Research Committee of the Society of Antiquaries of London, Part, Volume 18, London.

Wright 1992 Wright, G. R. H., Ancient Building in Cyprus, Volume I Text, Leiden.