KAP MONODENDRİ POSEİDON (ENİPEUS) ALTARI: BİR ALTAR MI YOKSA DENİZ FENERİ Mİ ?

Bu çalışmanın konusunu, günümüzde Tekağaç Burnu (Aydın ili, Didim ilçesi), antik dönemde ise Kap Poseidion olarak bilinen bölgedeki Poseidon altarı oluşturmaktadır. Bu anıt, A. von Gerkan tarafından 1915 yılında kapsamlı bir şekilde yayınlanmıştır. Makale kapsamında, söz konusu altarın, deniz kenarındaki konumu, tipolojisi, tarihlemesi ve adandığı kült değerlendirilmektedir. Buna ilaveten Kap Monodendri Poseidon altarının inşa edildiği dönemde Miletos'un siyasi ve ekonomik durumu da ele alınmaktadır.Yapılan değerlendirmeler şu sonuçları ortaya koymaktadır: 1. Altarın inşa edildiği burun günümüzde olduğu gibi, antik dönem denizcileri için de bir oryantasyon noktasıydı. Altar yapısı muhtemelen "Deniz Feneri" işlevine de sahipti. 2. Kap Monodendri'deki Poseidon altarına tipolojik bakımdan benzer bir örnek bulunmamaktadır. Bu bağlamda antik dönem altarlarında hiç bir zaman standart bir planlama uygulanmadığı ortaya çıkmaktadır. 3. Kap Monodendri Poseidon altarı MÖ 6. yüzyılın üçüncü çeyreğinde, Miletos'un İonia'nın incisi olduğu dönemde, muhtemelen tiran Histiaios tarafından aynı zamanda bir "propaganda anıtı" olarak Poseidon Enipeus kültü için yaptırılmıştır

The Altar of Poseidon (Enipeus) at Cape Monodendri: Altar or Lighthouse?

The subject of this study is the altar of Poseidon located at the present-day Tekağaç Cape (province of Aydın, Didim district), known in ancient times as Cape Poseidion and later as Cape Monodendri. This monument was extensively published by A. von Gerkan in 1915.Within the scope of the article, the sea-side location of this altar, its typology, its date and the dedicated cult are evaluated. In addition, the political and economic situa-tion of Miletus is also considered during the period when the altar of Cape Monodendri was built. According to this evaluation, the following results can be asserted: 1. The cape where the altar was built was an orientation point for the sailors in ancient times and, in fact, is still today. In addition, the altar probably served as a "lighthouse" as well. 2. There is no similar typological example of a Poseidon altar as the one at Cape Monodendri. In this context it appears that no standard planning has ever been applied to altars in ancient times. 3. The altar at Cape Monodendri was built for the cult of Poseidon Enipeus, probably during the third quarter of the 6th century BC, a time when Miletus was known as "the pearl of Ionia". At this time, it was very likely intended as a monument of propaganda by the Milesian tyrant Histiaios.

___

Antik yazarlar ve eserlerinde, Der Kleine Pauly 1, S. XXI - XXVI'da önerilen kısaltmalar geçerlidir.

Akat 1998 Akat, H., "Tekağaç Burnu'ndaki Poseidon Altarı", Milet Müzesi Yıllığı 2, 23-29.

Altekamp 1991 Altekamp, S., Zu griechischer Architekturornamentik im sechsten und fünften Jahrhundert v.Chr. Exemplarische archäologische Auswertung der nicht-dorischen Blattornamentik, Frankfurt.

Baran 2006 Baran A., "The Archaic Temple of Zeus Labraundos", Anatolia 30, 21-46.

Baran 2010 Baran, A., Hekatomnidler Öncesinde Karia Mimarisi, Ankara. Blatter 1984 Blatter, R., "Argonautai", LIMC II/1, 591-599.

Bumke - Breder 2016 Bumke, H. - Breder J., "Die Kulte von Didyma im Licht neu entdeckter Bauten - Bereichernde Grabungsergebnisse im Apollon-Heiligtum", AW 2016/2, 52-60.

Ciaceri 1915 Ciaceri, E., "La legganda die Neleo, fondatore di Mileto", RivFil 43, 237-262.

Deichmann 1970 Deichmann, F. W., "Armin von Gerkan, 1884-1969. Biographie und Bibliographie", RM 77, VII-XVIII.

Ebert 1925 Ebert, J., "Leuchtturm", RE XII/2, 2150-2152.

Ehrhardt 1983 Ehrhardt, N., Milet und seine Kolonien, Frankfurt.

Ehrhardt 1998 Ehrhardt, N., "Didyma und Milet in archaischer Zeit", Chiron 28, 11-20.

Goette 2000 Goette, H. R., "O ?????o?o? ???o? ?o???o? : landeskundliche Studien in Südost-Attika", Internationale Archäologie 59, Rahden.

Greaves 2003 Greaves, A. M., Miletos. Bir Tarih (çev. H. Ç. Öztürk), İstanbul. Greaves 2010 Greaves, A. M., The Land of Ionia, Society and Economy in the Archaic Period, Oxford.

Gruben 1976 Gruben, G., Die Tempel der Griechen, München.

Held 2000 Held, W., Das Heiligtum der Athena in Milet, MilForsch 2, Mainz.

Hennemeyer 2013 Hennemeyer, A., Das Athenaheiligtum von Priene, AF 27, Wiesbaden.

Herda 1998 Herda, A., "Der Kult des Gründerheroen Neileos und die Artemis Kithone in Milet", ÖJh 67, 1-25.

Herda 2006 Herda, A., Der Apollon-Delphinios-Kult in Milet und die Neujahrs-prozession nach Didyma, Ein neuer Kommentar der sog. Molpoi-Satzung, MilForsch 4, Mainz.

Hiller von Gaertringen 1932Hiller von Gaertringen, F. F., "Milet (Geschichte)", RE XV/2, 1586-1622.

Hoepfner 2011 Hoepfner, W., Ionien - Brücke zum Orient, Darmstadt.

Holtfester 2001 Holtfester, U., Das ionische Anthemion. Eine typologische und orna-mentgeschichtliche Untersuchung skulptierter ionischer Anthemien der griechischen Bauornamentik des 6. und 5. Jahrhunderts v. Chr. Online Internet Yayın: https://repositorium.uni-muenster.de/document/miami/0552e35f-8ea2-4db5-b95a-b4eb7474b545/diss_holtfester.pdf (erişim: 09.12.2016) Doktora Tezi Westfälischen Wilhelms-Universität zu Münster.

Höckmann 1985 Höckmann, O., Antike Seefahrt, München.

Judeich 1895 Judeich, W., "Aristagoras", RE II/1, 1895, 848-849.

Kawerau - Rehm 1914 Kawerau, G. - A. Rehm, Das Delphinion in Milet, Milet III, BerlinKoenigs 1980 Koenigs, W., "Bauglieder aus Milet", IstMitt 30, 56-91.

Koenigs 1986 Koenigs, W., "Reste archaischer Architektur in Milet", Milet 1899 - 1980: Ergebnisse, Probleme und Perspektive einer Ausgrabung, Koll. Frankfurt a. M. 1980 (ed. W. Müller-Wiener), IstMitt Beih. 31, 113-119, Tübingen.

Kossatz-Deissmann 2005Kossatz-Deissmann, A., "Darstellungen von Kultorten II: Altäre", ThesCRA IV, 381-392.

Köster 1923 Köster, A., Das antike Seewesen, Berlin.

Kroll 1923 Kroll, W., "Schifffahrt", RE 2. R. IIA/1, 408-419. Lassere 1979 Lassere, F., "Strabon", KlP 5, 381-385

.Lohmann 2000 Lohmann, H., "Milesia", DNP 8, 166.

Lohmann 2001a Lohmann H., "Poseidion [5]", DNP 10, 2001, 198. Lohmann 2001b Lohmann, H., "Survey in der Chora von Milet 1999 Abschlussbericht", AST 18/2, 11-22.

Lohmann 2005 Lohmann, H., "Melia, das Panionion und der Kult des Poseidon Helikonios", Neue Forschungen zu Ionien, Festschrift für F. Işık (ed. E. Schwertheim - E. Winter), AMS 54, 57-91, Bonn.

Lohmann 2013 Lohmann, H., "Melia und das archaische Panionion am Çatallar Tepe in der Mykale", Anatolian Metal VI (ed. Ü. Yalçın), Der Anschnitt: Zeitschrift für Kunst und Kultur im Bergbau Beih. 25, 109-121.

Mayer 1932 Mayer, M., "Milet (Posidion)", RE XV/2, 1653-1655.

Meyer 1974 Meyer, E., "Poseidion [8-16]", RE Suppl. XIV, 446-447.

Mieth 1993 Mieth, K., "Bauten der Tyrannen in archaischer Zeit", Die Griechische Polis und Politik (ed. W. Hoepfner - G. Zimmer), 33-45, Tübingen.

Muss - Bammer 2001 Muss, U. - A. Bammer, Der Altar des Artemisions von Ephesos, FIE XII/2, Wien.

Müller 1997 Müller, D., Topographischer Bildkommentar zu den Historien Herodots, Kleinasien und angrenzende Gebiete mit Südostthrakien und Zypern, Tübingen.

Naumann 1971 Naumann, R., "Armin von Gerkan", Gnomon 43, 841-842.

Niemeier 1999 Niemeier, W.-D., "'Die Zierde Ioniens': Sakralbauten in Milet und sei-ner Chora in der zweiten Hälfte des 6. Jhs. v. Chr.", AA 1999, 396-415.

Ogan 2007 Ogan, D., M.Ö. 5. ve 4. yüzyıllarda Daskyleion Satrap Saraylarının Mimari Buluntuları, Online Internet Yayın: http://acikerisim.ege.edu.tr:8081/xmlui/handle/11454/2596 (erişim: 09.12.2016) Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.

Ohnesorg 2005 Ohnesorg, A., Ionische Altäre, AF 21, Berlin.

Olshausen 1974 Olshausen, E., "Poseidion [7]", RE Suppl. XIV, 1974, 446.

Roscher 1884-1890 Roscher, W. H., Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie I, Leipzig.

Sallmann 1979 Sallmann, K., "Plinius [1]", KlP 4, 928-937.

Schachermeyr 1936 Schachermeyer, F., "Thrasybulos [1]" RE 2. R. XI, 567-568.

Scherling 1953 Scherling, K., "Poseidion [10]", RE XXII/1, 1953,423.

Schneider 2004 Schneider, C., "Poseidon und sein Volk", AW 35/3, 17-25.

Schumacher 1993 Schumacher, R. W. M., "Three related sansctuaries of Poseidon: Geraistos, Kalaureia and Tainaron", Greek Sanctuaries, New Approaches (ed. N. Marinatos - R. Hägg), 51-65, London - New York.

Simon 1994 Simon, E., "Poseidon", LIMC VII/1, 446-479.

Simon 2014 Simon, E., "Poseidon in Ancient Greek Religion, Myth, and Art", Poseidon and the Sea: Myth, Cult and Daily Life (ed. S. D. Pevnick), 37-177, London.

Sinn 2005 Sinn, U., "Altar", ThesCRA IV, 2005, 14-21.

Swoboda 1913 Swoboda, H., "Histiaios", RE VIII/2, 2047-2050.

Şahin 1972 Şahin, M. Ç., Die Entwicklung der griechischen Monumentalaltäre, Bonn.

Treidler - Dörner - Ziebarth - Scherling - Spuler - Bernert - Meyer 1953Treidler, H. - F. K. Dörner - E. Ziebarth - K. Scherling - B. Spuler - E. Bernert - E. Meyer, "Poseidion [1-15]", RE XXII, 1, 421-426.

Tuchelt 1973 Tuchelt K., Vorarbeiten zu einer Topographie von Didyma, IstMitt Beih. 9, Tübingen.

Voigts 2011 Voigts, C. M. P., Die Altäre von Selinunt, Online Internet Yayın: https://mediatum.ub.tum.de/doc/1072456/1072456.pdf (erişim: 08.12.2016), Doktora Tezi Technische Universität München.

van der Kolf 1935 van der Kolf, Th., "Neleus [2]", RE XVI/2, 2280.

von Gerkan 1915 von Gerkan, A., Der Poseidonaltar bei Kap Monodendri, Milet 1/4, Berlin.

Wagner 1905 Wagner, R., "Enipeus [3]", RE V/1-2, 2570.

Weber 1967 Weber, H., "Myus. Grabung 1966", IstMitt 17, 128-143.

Wiegand 1906 Wiegand, Th., Karte der milesischen Halbinsel, Milet I, Berlin.

Wüst 1953 Wüst, E., "Poseidon", RE XXII/1, 446-557.

Yavis 1949 Yavis, C. G., Greek Altars. Origins and Typology, Saint Louis-Missouri.