Türk Boğazları

İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı’nı içine alan Türk Boğazları, Türkiye’nin deniz ülkesinin bir parçasıdır. Türk Boğazları’ndan geçiş rejimine ilişkin olarak, Türkiye Cumhuriyeti döneminde, kısa aralarla birbirini takip eden iki ayrı sözleşme uygulanmıştır. 1923 yılında Lozan Barış Konferansı sırasında kabul edilen ve ancak, 13 yıl yürürlükte kalan Lozan Boğazlar Sözleşmesi ve nihayet bugün hala yürürlükte olan 1936 Montreux Boğazlar Sözleşmesi. Günümüzde Türk Boğazları’na yönelik askeri, stratejik ve ekonomik kaygılara, bir de çevresel boyut eklendiği görülmektedir. Montreux Boğazlar Sözleşmesi’nde, Türk Boğazları’nda çevre ve ulaşım güvenliğinin sağlanmasına yönelik düzenlemeler yer almamaktadır. Türkiye boğazlarda can, mal ve çevre güvenliğini sağlamak üzere, 1994 yılında yürürlüğe giren “Boğazlar ve Marmara Bölgesi Deniz Trafik Düzeni Hakkında Tüzük” çerçevesinde önlemler almaya başlamış, söz konusu bu düzenleme, 1998 yılında yapılan “Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü” ne yerini bırakmıştır. Bu çalışmada Türk Boğazları’nın statüsü; uluslararası ulaşımda kullanlan boğazlara ilişkin uluslararası hukuk ilkeleri, Lozan’dan Montreux’ya kaydedilen gelişmeler ve Türkiye’nin ulusal düzeyde uygulamaya koyduğu, yasal düzenlemeler çerçevesinde ele alınmaktadır.

The Turkish Straits

The Turkish Straits which is comprised of the İstanbul Strait, the Sea of Marmara and the Çanakkale Strait is a part of the sea territory of Turkey and subject to the regime of internal waters. During the period of Turkish Republic, two subsequent international conventions were concluded to govern the passage regime through the Turkish Straits. 1923 Lozan Convention on Straits was in force only for 13 years and replaced by the Montreux Convention on Straits in 1936. The Turkish Straits, which have been the concern of many states, with respect to their strategic, military and commercial interests encounter a significant environmental stress now. The 1936 Montreux Convention falls short in responding the current environmental challenge generating from shipping related activities. In order to provide safety of navigation and to reduce the environmental risks posed by the ships, Turkish government enacted the “Maritime Traffic Regulation for the Turkish Straits and the Marmara Region” in 1994 and subsequently the 1998 “Maritime Traffic Regulation for the Turkish Straits” which replaced the 1994 Regulation. In this study the status of the Turkish Straits is examined in relation with the international legal status of straits used for international navigation; the historical developments recorded from Lozan to Montreux and with respect to legal regulations put into force by Turkey at national level.

PDF

___

ABDULLAYEV, C. (2005), Uluslararası Hukuk Açısından Gemilerden Kaynaklanan Petrol Kirliliği, Yetkin Yayınları, Ankara, 338 sayfa
ALGAN, N. ve DÜNDAR, A. K. (2005), Türkiye’nin Çevre Konusunda Verdiği Sözler, TÜBA Raporları, Sayı 8, 136 sayfa.
ARMAOĞLU, F. (1991), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, 1914-1990, Cilt I, 7. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
AYBAY, G. (1995), “On the Power of Turkey to Regulate Free Passage Through the Straits”, Turkish Straits, New Problems, New Solutions, Soysal, İsmail,(ed), Foundation for Middle East and Balkan Studies, ISIS, İstanbul, 53-103.
BALIK, G. (2005), “Uluslararası Deniz Hukukunda Deniz Çevresinin Korunması ve Özel Duyarlı Deniz Alanlarının Uluslararası Hukuktaki Dayanağı”, Özel Duyarlı Deniz Alanları, Bayram Öztürk, Çetin Keskin (eds.) Türk Deniz Araştırmaları Vakfı Eğitim Yayınları, İstanbul, No. 10, 7-17.
ERKIN, F. C. (1968), Türk Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Başnur Matbaası, Ankara, 450 sayfa.
FORNARI, M. (2005), “Conflicting Interests in the Turkish Straits: Is the Free Passage of Merchant Vessels Still Applicable ?”, The International Journal of Marine and Coastal Law, 20(2), 225-246.
GÜNDÜZ, A. (1998), Milletlerarası Hukuk, Temel Belgeler, Örnek Kararlar, Geliştirilmiş 3.baskı, Beta Yayınevi, İstanbul
GÜNEŞ, Ş. (1991), Kapalı ve Yarı-Kapalı Denizlerin Hukuki Rejimi, AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Yüksek Lisans Tezi. ————(2006), “Gabcikovo-Nagymaros Davası”, AÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, 55(2), 91-116.
INTERNATIONAL COURT OF JUSTICE (ICJ), Reports of Judgements, Advisory Opinions and Orders. Corfu Channel Case, 1949.
İNAN, Y. (1995), Türk Boğazları’nın Siyasal ve Hukuksal Rejimi, Turhan Kitabevi, Ankara, 132 sayfa ————(2001), “The Current Regime of the Turkish Straits”, Perceptions, Journal of International Affairs, March-May 2001, VI(1), 99-116. ————(2004), “The Turkish Straits", The Europeanization of Turkey’s Security Policy: Prospects and Pitfalls, Ali L. Karaosmanoğlu, Seyfi Taşhan (eds.), Foreign Policy Institute, 159-177.
JOYNER, C. C. ve MITCHELL, J. M. (2002), “Regulating Navigation through the Turkish Straits: A Challenge for Modern International Environmental Law”, The International Journal of Marine and Coastal Law, Vol. 17, No. 4, Kluwer Law International, 521-559.
KARACAN, A. N. (2006), Lozan, Nokta Kitap, İstanbul, 567 sayfa.
LÜTEM, İ. (1959), Deniz Hukukunda Gelişmeler, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Konferansı, AÜ Hukuk Fakültesi Yayınları.137, Ankara, 516 sayfa
MERAY, S. L. (1969), Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar Belgeler, Takım 1, Cilt 1, Kitap 1, AÜ SBF Yayınları, Ankara.
MERAY, S. L. ve OLCAY, O. (1976), Montreux Boğazlar Konferansı Tutanaklar, Belgeler, AÜ SBF Yayınları, 526 sayfa.
NANDAN, S. N. (2002), “Legal Regime for Straits Used for International Navigation”, Öztürk Bayram- Özkan Reşat (eds.) The Proceedings of the Symposium on the Straits Used for International Navigation, 16-17 Nov. 2002, Ataköy Marina, İstanbul, TÜDAV, Ofis Matbaaası, İstanbul, 1-12
OĞUZÜLGEN, S. (1995), “The Importance of Pilotage Services in the Turkish Straits for the Protection of Life, Property and the Environment”, Turkish Straits, New Problems, New Solutions, İsmail Soysal, (eds.) ISIS, İstanbul, 105-125.
ORAL, N. ve AYBAY, G. (1999), “The Meaning of Freedom of Passage and Navigation Under the 1936 Montreux Convention on the Regime of the Turkish Straits”, Annual of Turkish Review of Balkan Studies, 1998/1999.
ÖZEL DUYARLI DENİZ ALANLARI, (2005), Öztürk Bayram, Keskin Çetin (eds.) Türk Deniz Araştırmaları Vakfı Eğitim Yayınları, İstanbul, 107 sayfa.
ÖZERSAY, K. (1999), Türk Boğazları’ndan Geçiş Rejimi, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Tezler Dizisi: 6, Ankara, 295 sayfa
ÖZGÜR, E. (2005), “Üç Özel Duyarlı Deniz Alanı (PSSA) Uygulamasının Ekolojik Kriterlerinin İrdelenmesi: Büyük Set Resifi, Florida Keys, Malpelo Adası”, Özel Duyarlı Deniz Alanları, Bayram Öztürk, Çetin Keskin (eds.) Türk Deniz Araştırmaları Vakfı Eğitim Yayınları, İstanbul, 39-63.
ÖZMAN, A. (1984), 1982 BMDHS (çev.), İstanbul, İstanbul Deniz Ticaret Odası Yayını.
ÖZTÜRK, B. (1995), “The İstanbul Straits, A Closing Biological Corridor”, Turkish Straits, New Problems, New Solutions, İsmail Soysal, (ed.), ISIS, İstanbul, 145-155.
ÖZYURT, D. (2005), “Baltık Denizi’nin Özel Duyarlı Deniz Alanı Olarak Gösterimi”, “Kanarya Adalarının Özel Duyarlı Deniz Alanı Olarak Gösterimi”, “Galapagos Adalarının Özel Duyarlı Deniz Alanı Olarak Gösterimi”, Özel Duyarlı Deniz Alanları, Bayram Öztürk, Çetin Keskin (eds.) Türk Deniz Araştırmaları Vakfı Eğitim Yayınları, İstanbul, 92-107.
PAZARCI, H. (1986), Doğu Ege Adalarının Askerden Arındırılmış Statüsü, AÜ SBF Yayınları, Yayın No 550, 98 sayfa. ————(1999), Uluslararası Hukuk Dersleri, III. Kitap, Gözden Geçirilmiş 3.baskı, Ankara, Turhan Kitabevi ————(2001), Uluslararası Hukuk Dersleri, I. Kitap, Gözden Geçirilmiş 9.baskı, Ankara, Turhan Kitabevi ————(2003), Uluslararası Hukuk Dersleri, II. Kitap, Gözden Geçirilmiş 7.baskı, Ankara, Turhan Kitabevi,
ROZAKIS, C. L. ve STAGOS, P. N. (1987), The Turkish Straits, International Straits of the World, Volume 9, Mangone G.J. (ed.) Martinus Nijhoff Publishers, Netherlands, 199 sayfa.
SANDER, O. (1991), Siyasi Tarih, 1918-1990, Genişletilmiş 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
SKARIDOV, A. (2002), “International Legal Aspects of Navigation in Kerchensky Strait”, Öztürk Bayram- Özkan Reşat (eds.),The Proceedings of the Symposium on the Straits Used for International Navigation, 16-17 Nov. 2002, Ataköy Marina, İstanbul, TÜDAV, Ofis Matbaaası, İstanbul, 42-52.
SOSYAL, İ. (1989), Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, 1920-1945, Cilt 1, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, XVI. Dizi
TARHANLI, T. (1995), “Innocent Passage Regime and Illicit Arms Trafficking Through the Turkish Straits”, İsmail Soysal, (eds.), Turkish Straits, New Problems, New Solutions, 33-52, ISIS, İstanbul.
T.C. RESMİ GAZETE
TOLUNER, S. (1984): Milletlerarası Hukuk Dersleri, Genişletilmiş Üçüncü Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul. ————(2000), “Boğazlardan Geçişi Düzenleme ve Montreux”, Milletlerarası Hukuk Açısından Türkiye’nin Bazı Dış Politika Sorunları, Beta Basım A. Ş., İstanbul, 291-330. ————(2000 B), “Limni Adasının Hukuki Statüsü ve Montreux Boğazlar Konvansiyonu”, Milletlerarası Hukuk Açısından Türkiye’nin Bazı Dış Politika Sorunları, Toluner Sevin, Beta Basım A. Ş., İstanbul, 435. sayfa. Beta Basım, 49-112
TÜRKEŞ, M. (1998), “Atatürk Döneminde Türkiye’nin Bölgesel Dış Politikaları, 1923-1938” , Atatürkçülük ve Modern Türkiye, Uluslararası Konferans, AÜ SBF Yayını, 129-142.
ULUSLARARASI DENIZCİLİK ÖRGÜTÜ (IMO) Kararları, http://www.imo.org/environment.
ÜNLÜ, N. (2002), The Legal Regime of the Turkish Straits, International Straits of the World, Volume 13, Mangone G.J. (ed.) Martinus Nijhoff Publishers, Netherlands, 186 sayfa.