SENGLÂH'IN YENİ NEŞRİ İLE KLÂSİK FARS VE TÜRK ŞİİRLERİ AÇISINDAN ÖNEMİ

Dîvânü Lügâti't-Türk ile başlayan Türk Leksikografi geleneği çok köklü bir geçmişe sahiptir. Bunun en önemli örneklerinden biri, Çağatay sahasına ait Mirzâ Mehdî Hân-ı Estrabâdî'nin XVIII. yüzyılın ikinci yarısında, Ali Şir Nevâî'nin eserlerine dair kaleme aldığı Senglâh adlı Türkçe-Farsça lügattir. Bu lügatin en mühim hususiyeti, Ali Şîr Nevâî'nin eserlerinde geçen Türkçe-Farsça-Arapça söz varlığı yanında diğer Çağatay şairleri ile Anadolu sahasından bazı şairlere ait edebî ibareler ve Türkçede geçen kimi Moğolca kelimelere yer vermesidir. Ancak eserin önemi bununla sınırlı değildir. Senglâh, klâsik Türk ve Fars şiirine dair önemli hususiyetler de içerir. Senglâh'ın 2015 yılında İran'da, Hüseyin Düzgün tarafından en yeni ilmî neşri yapılmıştır.

The New Publication Of Senglâh And The Impotance Of Its With Regard To Classical Persian And Turkish Poetry

Turkish Lexicography tradition which begins with Divanü Lügati't Türk, has a deep-rooted history.One of the most important example of this tradition is Turkish-Persian Dictionary named Seglâh which belongs to Chagatai field and is drawn up written-work oriented of Ali Şîr Nevâî in 18. Century by Mirza Mehdî who was Khan of Astrabadî at that point. The most essential part of this dictionary is to give place some mongol-oriented words which take place in Turkish and some literal expressions used in poems from Anatolian field beside that Turkish-Persian-Arabic vocabulary which were used in Ali Şîr Nevâî Works. Nevertheless, the importance of the work is much more than this. Senglah also comprises properties belong to Turkish and Persian poetry. A sceintific publication of Senglah has been done by Huseyin Düzgün in Iran in 2015.

PDF

___

Afîfî, Rahîm, Ferhengnâme-i Şi'rî C. II, İntişârât-ı Surûş, Tahran, /1996.
Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü C. II, TDK Yayınları, Ankara, 1981.
Atalay, Besim, Bergamalı Kadri ve Müyessiretü'l-Ulûm, İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul, 1946.
____________ Senglâh-Lûgat-ı Nevâî-Tıpkıbasım, Bürhaneddin Erenler Matbaası, İstanbul, 1950.
Bozkurt, Fuat, Türklerin Dili, KB Yayınları, Ankara, 2002.
Caferoğlu, Ahmet, Türk Dil Tarihi C. II, İstanbul Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1964.
Dehhudâ, Ali Ekber, Lügatnâme-i Dehhudâ C. XIII, İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahran, Tahran, 1377/1998.
Düzgün, Hüseyin, Senglâh Ferheng-i Türkî be-Fârsî Cild-i Evvel, (İnceleme-Metin), Neşr-i Ahter, Tebriz, 1394/2015.
Eckmann, Janos, Çağatayca El Kitabı, (çev. Günay Karaağaç), Akçağ Yayınları, Ankara, 2003. ------------------, "Mirzâ Mehdî'nin Senglâh Adlı Çağatayca
Sözlüğü", VIII. Türk Dil Kurultayı'nda Okunan Bilimsel Bildiriler 1957 (İstanbul 1960).
Eyüboğlu, E. Kemal, On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler C. I, Doğan Kardeş Matbaacılık, İstanbul, 1975.
Hümâyûnferruh, Abdürrâhim, Destûr-ı Câmi?-i Zebân-ı Fârsî, İntişârât-ı Matbûât-ı Ali Ekber-i İlmî, Tahran, 1338/1959.
Muîn, Muhammed, Ferheng-i Fârsî C. III, İntişârât-ı Emîr Kebîr, Tahran, 1381/2003.
Muhammed Pâdişâh, Ânendrâc Ferheng-i Câmi'-i Fârsî C. III, (yay. haz. Debir Siyâkî), Kitâbfurûşî-i Hayyâm, Tahran, 1363/1983.
Onay, Ahmet Talat, Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, (yay. haz. Cemal Kurnaz), Berikan Yayıncılık, Ankara, 2013.
Ölmez, Zuhal Kargı, "Çağatayca-Türkçe Sözlükler", Kebikeç, 6, (1998), 5-6.
Öz, Yusuf, Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, TDK Yayınları, Ankara, 2010.
Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, L&M Yayıncılık, İstanbul, 2002.
Safâ, Zebîhullâh, Târîh-i Edebiyyât Der-Îrân C. V/I, İntişârât-ı Firdevs, Tahran, 1366/1985.
Senglâh Maddesi, Dergâh Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergah Yayınları, İstanbul, 1990, C. VII.
Şükrhudâî, Seyyid İhsan, "Musâhabe bâ-Doktor Hüseyin Muhammedzâde Sıddîk (Düzgün) Derbâre-i Ferheng-i Türkî be-Fârsî Senglâh", Mecelle-i Hoynigâr, 53-54 (1394/2015), 53-60.
Tanyeri, M. Ali, Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Akçağ Yayınları, Ankara, 1999.
Tebrizî, Muhammed Hüseyin bin Halef, Burhân-ı Katı C. I ve II, (yay. haz. Muhammed Muîn), İntişârât-ı Emîr Kebîr, Tahran, 1357/1979.
Yazıcı, Tahsin, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, 1955, C. VII.
Yojef, Thury, "Orta Asya Türkçesi Üzerine Tetkikler", Millî Tetebbular Mecmuası, C. I, (İstanbul 1331/1913), 206-232.