VİCDANİ RED VE VİCDANİ REDDİN TÜRKİYE AÇISINDAN UYGULANABİLİRLİĞİ

İnsan hakları hukukunda vicdani red konusu, son yıllarda tartışılan ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’negöre inanç özgürlüğü bağlamında korunması gereken bir konudur. Dar anlamda vicdani red, savaş karşıtlığıve zorunlu askerlik uygulamalarına karşı girişilen bir “haktır”. Vicdani reddi destekleyenler, redciler içinzorunlu askerlik hizmetine alternatif olarak, sivil kamu hizmeti olması gerektiği düşüncesi doğrultusunda“vicdani red hakkı” mücadelesi vermektedirler. Vicdani reddi bir hak olarak doğrudan tanıyan, Türkiye’nintaraf olduğu bir insan hakları sözleşmesi yoktur. 1982 Anayasası’nın vatan hizmeti kenar başlıklı 72.Maddesinde esasen askerlik hizmetine alternatif, sivil kamu hizmetinin de uygulanabileceğine imkântanınmıştır. Ancak 1111 Sayılı Yasa, Türkiye’de askerliği zorunlu tutarak Anayasa’da tanınan bir ‘hakkı’engellemiş durumdadır.

CONSCIENTIOUS OBJECTION AND APPLICABILITY OF CONSCIENTIOUS OBJECTION IN TURKEY

The subject of conscientious objection in human rights law has been debated in recent years and according to the European Courts of Human Rights, it should be protected within the context of freedom of belief. In the strict sense, conscientious objection is antagonism of war and it is a "right" that has been introduced against the compulsory military services. Supporters of conscientious objection are campaigning for the "right of conscientious objection" in line with the idea that there should be civilian public services as an alternative to compulsory military service. Turkey is not a party to the human rights convention that directly recognizes conscientious objection as a right. In the Article 72 of the 1982 Constitution act, which is titled 'National Service', principally an alternative to military service, civilian public service has also been provided. However, implementation of this law which provides a 'right' recognised in the Constitution, has been prevented by holding military service compulsory in Turkey with the law number 1111.

PDF

___

AJANGİZ, Rafael. Conscientious Objection in Spain, (Erişim) zentralstelle-kdv.de/z.php?ID=235, 29.05.2017.
ALTUNDİŞ, Mehmet. “Avrupa Konseyi ve AİHM Kararlarına Göre Türk Hukukunda Vicdani Red Hakkı”, Yasama Dergisi, S. 20, 2012, s. 143-174.
ALTINAY, Ayşe Gül/ TANIL, Bora. “Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik (iç.), C. 4, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003, s. 140- 154.
ANAYURT, Ömer. “Avrupa’da Vicdani Ret Sorunu: İstemden Normatif Düzleme”, Mülkiye Dergisi, C. 31, S. 254, 2007, s.164-168.
ASLAN, Orhan. (2008). Sivil İtaatsizlik Bağlamında Vicdani Ret Türkiye Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
AYDIN, Suavi. (2008). “Toplumun Militarizasyonu: Zorunlu Askerlik Sisteminin ve Ulusal Orduların Yurttaş Yaratmadaki Rolü”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Üsterci Coşkun, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 25-49.
Avrupa Komisyonu, (14 Kasım 2009), “2009 Türkiye Düzenli İlerleme Raporu”, SEC (2009) 1334/3, S. 10 ve Avrupa Komisyonu, (9 Kasım 2010), “2010 Türkiye Düzenli İlerleme Raporu”, SEC (2010) 1327, S. 24.
BRÖCKLİNG, Ulrich. (2008). “Çarklardaki Kum? 21. Yüzyılın Başında Vicdani Ret”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 69-79.
BOZATAY, Şeniz Anbarlı. “Türkiye’de Vicdani Ret Tartışmalarının Toplumsal ve Hukuki Boyutları”, ÇKÜİİBFD, C. 1, S. 1, Güz 2011, s. 151-172.
CAN, Osman. (2008). “Vicdani Red ve Anayasa”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red, Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 291-313.
CAN, Osman. “Vicdani Ret, Anayasal Bir Hak mı?”, (Erişim) http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?Arsiv-TipID=1&ArsivAnaID=27466, 17.09.2017.
CANKUR, A. Serra. (2009). Demokratikleşme Sürecinde Vicdani Red: Türkiye Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
CİNİSLİ, Meral Güler. Vicdani Retçiliğin Tarihsel Gelişim Süreci, (Erişim) http://www.savaskarsitlari.org, 15.09.2015.
ÇETİN, Nagihan. (2018). “Türk Töresinde Askerliğin Yeri ve Türkiye’de Askerliğe Bakış Açısında Meydana Gelen Değişmeler”, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.1: s. 161-175.
ÇINAR, Özgür Heval. (2014). Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Vicdani Red Ve Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
ÇINAR, Özgür Heval. (2008). “Avrupa Konseyi Ülkelerinden Vicdani Red Hakkına Genel Bir Bakış”, der. Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci), Çarklardaki Kum: Vicdani Red, Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimleri çinde, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 235-247.
ÇINAR, Özgür Heval. (2007). “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Vicdani Ret”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 72, s. 94-108.
EREN, Abdurrahman. (2006). “Türk Hukukunda Vicdani Red”, AÜSBFD, S. 61/3.
EMİNAĞAOĞLU, Ömer Faruk. “Özgürlük ve Vatan Hizmeti”, Radikal, 22.08.2005.
ESMER, Barış. (2012). Türkiye’de ve Dünyada Vicdani Ret, Propaganda Yayınları, İstanbul.
GÜRCAN, Ertuğrul Cenk. (2007). “Zorunlu Askerlik Hizmeti Karşısında Vicdani Ret: Bir İnsan Hakkı (mı)?”, AÜSBFD, S. 62, Ankara.
GÜLER, Esmeray/ MERAL, Bekir Fatih. Nail Anıl Cinisli, Vicdani Retçiliğin Tarihsel Gelişim Süreci, (Erişim) http://www.savaskarsitlari.org, 15.09.2015.
GÖKSU Ranâ. (2017). Yargılanan Vicdanî Ret Hakkı, TBB Dergisi, S. 129, s. 37-62.
KAFKASLI, Zehra. (2006). “Her Şey Vatan İçin (!)”, Güncel Hukuk Dergisi, S. 3, Mart
KARDAŞ, Ümit. (2006). “Modern Devlet, Ordu ve Vicdani Ret İtirazı”, Birikim Dergisi, S. 207, S. 36-41.
KASIMOĞLU, Alper. “Türk Hukuku’nda ve Mukayeseli Hukukta Vicdani Ret”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, S. 6, Nisan- Ekim 2013.
KAYA, Ersin “Vicdani Ret Uygulaması ve Türkiye”, Stratejik Araştırmalar Dergisi, Eylül 2006, s. 35-43.
KIRIT, Emrah/ GÜNEL, Reşat Volkan. (2006). Ulusal ve Uluslararası Hukukta Vicdani Ret, Marmara Üniversitesi Yayınları.
KIVRIKOĞLU, Hüseyin. “Sunuş”, 2000’li Yıllara Girerken Türk Ordusu (iç.), der., Mehmet Özel, Ankara Ticaret Odası ve T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara.
KUZU, Burhan. (1999). Türk Anayasal Metinleri ve İlgili Mevzuat, Filiz Kitabevi, İstanbul.
LOCKE, Jonh. (1976). A Letter Concerning Toleration, J. Brook, Huddersfield, England.
MAJOR, Marie France. (1992). “Conscientious Objection and International Law: A Human Right?”, Case Western Reserve Journal of International Law, Vol. 24.
MERTON, Thomas, (2001). Gandhi ve Şiddet Dışı Direniş, çev. Seda Çiftçi, Kaknüs Yayınları, İstanbul.
MIZRAK, Dilan. (2008). Zorunlu Askerlik Hizmetine Karşı Vicdani Ret, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
MOSKOS, C. Charles/CHAMBERS, Whiteclay John. The Secularization of Conscience, The New Conscientious Objection: From Sacred to Secular Resistance, New York: Oxford University Press, 1993.
PARLA, Taha. (2008). “Vicdani Reddin Felsefi Gerekçeleri”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişi Yayınları, İstanbul.
PARLA, Taha. “Vicdani Red”, Radikal 2, 30 Ekim 2005, (Erişim) http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=r2&haberno=5211, 11.08.2017.
TOKER, Nilgün. (2008). “Vicdani Red, Sivil İtaatsizlik ve Antimilitarizm: İtaat Etmeme ve Direnme”, Çarklardaki Kum: Vicdani Ret Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Y., İstanbul, s. 79-95.
TOK, Hıdır. (2009). Bir Eylem ve Toplumsal Hareket Yöntemi Olarak Anti Militarizm ve Vicdani Red, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
SEMİZ, Yasemin. (2010). Türk Hukuku’nda ve Karşılaştırmalı Hukukta Vicdani Ret, Seçkin Yayınları, Ankara.
SEVİNÇ, Murat. “Türkiye’de ve Batı Demokrasilerinde Vicdani Ret, Zorunlu Askerlik ve Kamu Hizmeti Seçeneği”, AÜSBFD, S. 61/1, Ocak-Mart 2006, Ankara, s. 297-322.
SPECK, Andres. “Dünyada Çağdaş Red ve Red Hareketlerinin Ana Hatları: Savaş Karşıtı Uluslararası Hareket İçinde Red”, Birikim Dergisi, S. 207, Temmuz 2006, s. 42-55.
UZUN, Begüm. “Türkiye’de Vicdani Ret (1)?”, (3.8.2006), (Erişim) http://www.savaskarsitleri.org/arsiv.asp, 08.09.2015.
ÜÇPINAR, Hülya. (2008). “Türkiye’de Vicdani Reddin Suç ve Ceza Konusu Olması ve Sonuçları”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red, Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 313-337.
ÜSTERCİ, Coşkun. (2008). Uğur Yorulmaz, “Türkiye’de Vicdani Red”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red, Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 217-237.
ZÜRCHER, Erik Jan. (2008). “Hizmet Etmeyi Başka Biçimlerde Reddetmek: Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Dönemlerinde Asker Kaçakçılığı”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 59-69.
ZÜRCHER, Erik Jan. (2003). Devletin Silahlanması: Ortadoğu’da ve Orta Asya’da Zorunlu Askerlik (1775-1925), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
ZÜRCHER, Erik Jan. (1998). “The Ottaman Conscription System 1844-1914”, International Review of Social History, Vol. 43, No. 3, pp. 437-449.
“Geçmişten günümüze Türkiye’nin bedelli askerlik tarihi”, CNN Türk,17.07.2018, (Erişim) https://www.cnnturk.com/turkiye/gecmisten-gunumuze-turkiyenin-bedelliaskerlik-tarihi, 17.10.2018.
“Geçmişten Bugüne Bedelli Tarihi”, Sabah, 02.12.2014. (Erişim) https://www.sabah.com.tr/galeri/turkiye/gecmisten-bugune-bedelli-tarihi, 19.10.2018.