BAŞKAN VE BAŞBAKAN: PARLAMENTER SİSTEMLERDE VE BAŞKANLIK SİSTEMİNDE YÜRÜTMENİN BAŞLARININ GÜÇLERİ BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Günümüz demokrasilerinde genellikle parlamenter sistemlerle başkanlık ya da bu sistemlerin ortak özelliklerini taşıyan yarı-başkanlık sistemlerinin tercih edildiği görülmektedir. Parlamenter sistemlerde iki kanatlı bir yürütme olmakla birlikte, yürütmenin icrâi yetkileri Başbakan tarafından kullanılır. Başkanlık sisteminde yürütmenin gerçek ve tek sahibi Başkandır ve tüm yürütme yetkileri Başkan tarafından kullanılır. Siyasi partilerin ortaya çıkması ile birlikte, parlamenter sistemin işleyişi değişmiş; parlamentoda çoğunluğu sağlayan partinin lideri olan Başbakan, bu çoğunluk sayesinde her iki organa da hâkim hale gelmiştir. Son zamanlarda, yasama ve yürütmeye hâkim olan Başbakanın, Amerikan Başkanlık sistemindeki Başkandan daha güçlü olduğu tezi savunulmaktadır. Bu çalışmada Başbakan ve Başkanın konumları karşılaştırılarak, bu iddianın ne derecede gerçeği yansıttığı incelenmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Başbakan, Başkan, Parlamenter Sistem, Başkanlık Sistemi, Yürütme

The Prime Minister and The President: A Comparative Analysis of the Heads of the Executive in Parliamentary and Presidential Systems in Terms of Their Powers / Başkan ve Başbakan: Parlamenter Sistemlerde ve Başkanlık Sisteminde Yürütmenin Başlarının Güç

In today’s world, it is seen that presidential system through parliamentary systems or semi-presidential systems having common characteristics with these systems are generally accepted in democracies. In parliamentary systems, there is a two-winged executive, and executive powers are used by the Prime Minister. The real and unique owner of the executive is the President and all executive power is used by him/her. Function of the parliamentary system changed with a rise of political parties; the Prime Minister, leader of the ruling party, has become dominant on two powers with help of the majority. It has recently been claimed that the Prime Minister who rules the executive and the legislative is more powerful than the President in the US presidential system. In this research, it has been tried to find to what extent this claim is true by comparing the Prime Minister and the President.

PDF

___

Akbulut, Ö.Ö. (2003). “Siyasal İktidarı Kullanma Aracı Olarak Başbakan”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 36, S. 1.

Alder, J. (1994) Costituonal and AdministrativeLaw. Macmillan, London.

Alderman, R.K. (1976) "The Prime Minister and the Appointment of Ministers: An Execise in Political Bargaining", Parliamentary Affairs, Vol. 29. No. 2.

Aldıkaçtı, O. (1960) Modern Demokrasilerde ve Türkiye’de Devlet Başkanlığı, İstanbul.

Atar, Y. (2009) Türk Anayasa Hukuku. 5. b. Konya: Mimoza Yayınları.

Ay deniz, Ş. (2006) “İngiltere ile Karşılaştırmalı Olarak Türkiye’de Parlamenter Sistemin İşleyişi ve Hükümet Sistemi Tartışmaları”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 8, S. 3.

Crossman, R.H.S. (1963) Introduction the English Constitution. London: Fontana Library.

Dereli, E. (1998) ABD ve Fransa Siyasal Sistemleri. İstanbul: Der Yayınları,

Duverger, M. (1970) Siyasal Partiler (Çev. Ergun Özbudun). Ankara: Bilgi Yayınevi.

Duverger, M. (1973) Seçimle Gelen Krallar (Çev. Necati Erkut). İstanbul: Konuk Yayınları.

Erdoğan M. (2001) Anayasal Demokrasi. Ankara: Siyasal Kitabevi.

Erdoğan, M. (1989). “Başbakanlık Hükümeti mi?” AÜSBF Dergisi, Cilt 44, No.3-4.

Fendoğlu, H.T. (2011) “Başkanlık Sistemi Türkiye’nin Yararına Olacaktır”, Yankı, S.

-

Gözler, K. (2011) Anayasa Hukukunun Genel Teorisi. C. 1. Bursa: Ekin Yayıncılık,

Gül, C.; Karagöz, K. (2007). “Çağdaş Siyasal Rejimlerde Etkin Yürütme Olgusu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 11, S.1-2.

Güneş, T. (1956) Parlamenter Rejimin Bugünkü Manası ve İşleyişi. İstanbul: İÜHF Yayını.

Gürbüz, Y. (1987) Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler. İstanbul: Beta Yayıncılık.

Hamilton, A., Madison, J. ve Jay, J. (1962) Anayasa Üzerine Düşünceler: Federalistlerin Makalelerinden Seçmeler (Çev. M. Soysal). İstanbul.

Jones, C. (1965) Separate But Equal Branches-Congress and the Presidency. New Jersey.

Kuzu, B. (1997).Türkiye İçin Başkanlık Rejimi. İstanbul.

Kuzu, B. (2005) “Türkiye İçin Başkanlık Sistemi”, 21.Yüzyılın Eşiğinde Türkiye’de Siyasal Hayat, I. Cilt (Derleyenler: A. Küçük, S. Bakan, A. Karadağ). İstanbul.

Kuzu, B. (2011), Her Yönü ile Başkanlık Sistemi. İstanbul: BKY Yayıncılık.

Lijphart, A. (1995) “Yeni Demokrasiler İçin Anayasal Tercihler”, Demokrasinin Küresel Yükselişi, (Derleyenler: Larry Diamond ve Marc F.Plattner), Ankara: Yetkin Yayınları.

Lipson, L. (1978) Politika Biliminin Temel Sorunları: Siyasal Bilime Giriş. (Çev. Tuncer Karamustafaoğlu), Ankara.

Mackintosh, J. (1977) the British Cabinet. London.

Nevins, A. ve Commager, H.S. (2005) ABD Tarihi (Çev. Halil İnalcık). Ankara: Doğu Batı

Yayınları.

Onar E. (2005)“Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı-Başkanlık rejimine Geçmesi Düşünülmeli midir?”, Başkanlık rejimi. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını.

Özbudun, E. (1968) Parti Disiplini. Ankara.

Özbudun, E. (1977) Siyasal Partiler. Ankara: AÜHF Yayınları,

Linz, J. J., “Parlamentarizmin Erdemleri”, Demokrasinin Küresel Yükselişi (Derleyenler: Larry Diamond, L. ve Marc F. Plattner). Ankara: Yetkin Yayınları.

Özer, A. (1998) Başkanlık Hükümet Sistemi ve Bu Sistemin Türkiye Açısın¬dan Uygulanabilirliği. Ankara.

Punnett, R.M. (1994) British Government and Politics. London.

Sartori, G. (1997) Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği (Çeviren Ergun Özbudun). Ankara: Yetkin Yayınları.

Savcı, B. (1957) “Siyasal İktidarı Hukukla Bağlama Çabasının Geçirdiği Seyir”, AÜSBF Dergisi, C. 21, No. 4.

Teziç, E. (1980) “Batı Demokrasilerinde Yürütmenin Üstünlüğü ve Yeni Kurumlar Dengesi”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Yıl 1, S.2.

Turhan, M. (1989) Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, No. 9.

Turhan, M. (1995) Siyaset ve Anayasa. Ankara: Gündoğan Yayınları.

Yazıcı, S. (2005) “Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme”, Başkanlık Rejimi. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını.

Yazıcı, S. (2002) Başkanlık ve Yarı Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayını.