Asi Nehri'nde Su Yönetimi ve Ortaya Çıkan Sorunlar/Water Management on the Asi (Orontes) River and Appeared Problems

Öz Beslenme havzası iki ya da daha fazla ülke topraklarından oluşan akarsularda, suyun paylaşımı dünyanın bazı bölgelerinde ciddi sorunlara yol açmaktadır. Benzer bir durum bugün yüzeysel beslenme alanının % 7'si Lübnan, % 67'si Suriye ve % 26'sı Türkiye topraklarından oluşan Asi Nehri sularının paylaşımı konusunda, Türkiye ile Suriye arasında yaşanmaktadır. Bu çalışmada, 1950-2008 yılları arasında Asi Nehri havzasındaki su yönetimi incelenerek buna bağlı ortaya çıkan sorunlar tespit edilmiştir. Bunun için önce söz konusu yıllar arasındaki sıcaklık ile yağışın, debi ve rejim değişiminde etkili olup olmadığı sorgulanmıştır. Daha sonra havzadaki nüfus miktarı, arazi kullanımı, ürün deseni ve sanayi tesislerindeki değişim ile su yapılarının debi, rejim ve su kalitesine olan etkileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Buna göre, özellikle havzanın Suriye bölümündeki beşeri faktörlerin değişimi, nehrin akımında azalmaya ve su kalitesinde bozulmaya yol açmıştır. Yıllık ortalama toplam akım 1950'li yıllarda 3 milyar 399,3 milyon m³ iken, bu değer geçen elli yıl içerisinde % 30 oranında azalarak bugün 2 milyar 400 milyon m³'e düşmüştür. Bu düşüşün Türkiye'ye yansıması, 1939 yılında Asi Nehri'nden Türkiye'ye bırakılan suyun (1 milyar 670 milyon m3) % 67 azalması (529 milyon m3) şeklinde gerçekleşmiştir. Ayrıca nehir suları 1975'te her türlü sulama için uygunluk arz ederken bugün amonyak ve ağır metaller sınır değerlerini aşmış olup insan sağlığını tehdit eder boyutlara ulaşmıştır. Bütün bunlar Asi Havzası'ndaki problemlerin asıl kaynağının beşeri faktörler olduğunu göstermektedir. Anahtar Sözcükler: Asi Nehri, sınıraşan sular, su yönetimi Abstract Sharing of water can cause serious problems in some areas of the world where the river basin is in existence from two or more countries' lands. Today, a similar situation exists between Turkey and Syria in the surface maintain basin of the Asi (Orontes) river which is composed 7% from Lebanon, 67% from Syria, and 26% from Turkey's land. In this study, some problems are determined between the years of 1950-2008 by researching water management in the Asi River basin. For this, firstly whether the temperature and precipitation affected the flow and regime change was investigated in the questioned years. After that, the effects of the population, land use, crop pattern change, industrial foundations, and water construction on the flow, regime, and water quality were studied in the basin. According to the results, particularly in the part inside the Syrian borders, change of human factor caused decrease on the flow and worsening on the water quality of the river. When annual main total flow of the river was 3 billion and 399,3 million m³ in 1950ies, today this amount has decreased to 2 billion and 400 million m³ with a reduction of about 30% in the past fifty years. Reflection of this decrease to Turkey had been occurred the shape of the water flowing into Turkey in 1939 (1 billion 670 million m3) 67% reduction (529 million m3). Also, when the river's water was appropriate for irrigation in 1975, today, ammoniac and heavy metal contents had overcome to the limits and reached to threatening level for human health. All of these show that the real source of the problems is the human factor in the Asi (Orontes) Basin. Keywords: Asi (Orontes) River, transboundary waters, water management

Anahtar Kelimeler:

Asi Nehri, sınıraşan sular, su yönetimi

PDF

___

Akmandor, N. (1994). Ortadoğu Ülkelerinde Su Sorunu, Ankara: TESAV Yayınları.

Alloush, E. (2005). “New Orientations of Syrian Agricultural Policy”. Agricultural Policy Forum 2005, Prepared by Nawal Nehme, Damascus.

http://www.napcsyr.org/dwnld-files/proceedings/en/18_new_orientation_ag_pol_en.pdf (Erişim Tarihi: 17.02.09)

Arısoy, A.İ. , Türkoğlu, Y. (1998). Türkiye'nin Sınıraşan ve Sınır Oluşturan Sularının Siyasi Coğrafya Açısından Değerlendirilmesi. Seminer, Ankara: Gazi Üniversitesi

Baran, T., Öziş, Ü. ve Özdemir, Y. (2006). “Sınır Aşan Asi Havzası Su Potansiyeli Ve Yararlanılması”. TMMOB Su Politikaları Kongresi 21-23 Mart 2006 Ankara, s.571-581. http://www.e-kutuphane.imo.org.tr/pdf/9159.pdf (Erişim Tarihi: 03.07.2009)

Country Profile 1 Syria. (2009). General Commission for Scientific Agricultural Research- Ministry of Agriculture and Agrarian Reform (GCSAR).

http://www.gewamed.net/share/img_country_information/12_read_more...pdf (Erişim Tarihi: 20.02.2009)

Erol, O. (1963). Asi Nehri Deltasının Jeomorfolojisi ve Dördüncü Zaman Deniz Akarsu Sekileri. Ankara: A.Ü. D.T.C.F Yayınları. 148.

İnan, Y. (1993). “Sınır Aşan Suların Hukuksal Boyutları (Fırat ve Dicle)”. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/462/5271.pdf (Erişim Tarihi: 25.02.2009)

Karakılçık, Y. ve Erkul, H. (2002). Sürdürülebilir Akarsu Yönetimi ve Tersine Akan Nehir: Asi. Ankara: Detay Yayıncılık.

Kibaroğlu, A. (2007). “Küresel Su Politikalarının Evrimi: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Ayrışan Yolları.” TES-İŞ Dergisi, Dosya Kuraklık ve Su Sorunları, Ekim-2007. 68-72

MTA Genel Müdürlüğü (2001). 1/500.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası

Pazarcı, H. (1993). Uluslararası Hukuk Dersleri. II. Kitap. 3. Baskı, Turhan Kitabevi.

Rammal, H. (1992). Lübnan Suları ve İsrail. Lübnan'ın Su Zenginliği. Beyrut: An-Nahar Yay., s. 5-39.

Salha, S. (1995). Türkiye, Suriye ve Lübnan İlişkilerinde Âsi Nehri Sorunu, Ankara: Dış Politika Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi.

Samman, N. (2009). Geological Map of Syria, Soviet Geologists of V/O Technoexport SY 2003, http://library.wur.nl/isric/index2.html?url=http:// library.wur.nl/WebQuery/isric/20980 (Erişim Tarihi: 21.05.2009)

Suriye Tarım ve Tarımsal Reform Bakanlığı Yıllık Tarım Gurubu, (2001). Reel Gıda ve Tarım 2002 Sınıflara Göre İstatistikî Tablolar

http://www.fao.org/world/syria/gcpita/pubs/periodicalreports/SOFAS2002Ar_110-180.pdf (Erişim Tarihi: 17.03.09)

Syrian Arab Republic Ministry of State For Environmental Affairs (2003). Strategy & National Environmental Action Plan For The Syrian Arab Republic, World Bank/ UNDP

Şen, Z., Öziş, Ü., Avcı, İ., Bilen, Ö., Zehir, C., Birpınar, M. E., (2002). Sınır Aşan Sularımız, İstanbul: Su Vakfı Yayınları.

TC. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, (2007) Arşiv Verisi

TC. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı (2006). 30 Yıllık Bülten (1975-2006). (Elektronik Veri)

T.C. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Hidrolik Etütler Dairesi Başkanlığı (2009). Su Akımları Aylık Ortalamaları (1935-2005). (Elektronik Veri)

T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Jeoteknik Hizmetler ve Yer altı Suları Dairesi Başkanlığı (1975). Asi Havzası Hidrojeolojik Etüt Raporu. Ankara.

T. C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Hatay Tarım İl Müdürlüğü (2004). Hatay İli Tarımsal Master Planı

T.C. Nafia Vekaleti Devlet Su İşleri Umum Müdürlüğü Etüd ve Plan Dairesi Reisliği (1958). Asi Havzası İstikşaf Raporu, İstikşaf Raporu No:12-6, Ankara: Güzel Sanatlar Matbaası.

United Nations (1997). Convention on Law of Non-Navigational Uses of International

Watercourses. http://www.un.org/ga/documents/gares51/ga51-229.htm (Erişim Tarihi: 19.07.2009)

United Nations (2002). Johannesburg Summit 2002 Syrian Arab Republic Country Profile http://www.un.org/esa/agenda21/natlinfo/ wssd/syria.pdf (Erişim Tarihi: 24.02.2009)

U.S. Agency for International Development Bureau for the Near East (1993). Water Resources Action Plan for the Near East, Washington.

U.S. Army Corps of Engineers (1991). Water in The Sand: A Survey of Middle East Water Issues. Washington D.C.

Wihbey, P. M. ve Berman, I. (2000). The Geopolitics of Water. Institute for Advanced Strategic and Political Studies, IASPS Research Papers in Strategy, No:10, http://www.israeleconomy.org/strat10/strat10.htm (Erişim Tarihi: 24.06.2009)

World Bank (2001). Syrian Arab Republic Irrigation Sector Report. Rep. No. 22602-SYR http://wwwwds.worldbank.org/servlet/ WDSContentServer/WDSP/IB/2001/09/21/000094946_01090804014647/Rendered/PDF/multi0page.pdf (Erişim Tarihi: 20.04.2009)

Yetim, M. (2006). A Bargaining Framework for Explaining International Water Rights Conflicts: The Case of the Euphrates and Tigris. Austin: The University of Texas. https://www.lib.utexas.edu/etd/d/2006 /yetimd98522/ yetimd98522.pdf (Erişim Tarihi: 09.05.2009)

http://www.napcsyr.org/caf/collections?version=syrdb

http://www.tutiempo.net/en/Climate/HAMA/400300.htm

http://www.populstat.info/Asia/syriap.htm

http://www.geohive.com/cntry/syria.aspx

http://dotproject.fao.org/syria/field-trip.php

www.tuik.gov.tr