FOLKLORİK BİR BAKIŞ AÇISIYLA YEŞİLÇAM’DA ARKETİPİK BİR ANNE: ALİYE RONA

Bir felsefe terimi olarak arketip ilk örnek demektir. Carl Gustav Jung, Platon’un “idea” kavramından esinlenerek kültürel arketipleri incelemiştir. Jung’a göre; her toplumun kolektif bir bilinçdışı vardır. Burada topumun değer yargıları, dünya görüşü, kültürel kalıpları bulunmaktadır. Arketipler bilinçdışında üretilir ve kompleksler aracılığıyla görünür olur. Kolektif bilinçdışı ortak yaşanmışlıklara dayanarak üretilen sözlü ürünlerde ortaya çıkar. Mitler bunlardan biridir. Fakat çağdaş kent yaşamında geleneksel bağlamdaki formuyla mit üretilmemekte bunun yerine çağdaş mit üreticisi ve aktarıcısı olarak sinema geçmektedir.  Pek çok araştırmacıya göre sinema filmleri bu işleviyle geleneksel bağlamdaki mitlerin yerini tutmaktadır ve toplumun kolektif bilinçdışının yansımasıdır. Buradan yola çıkarak: Sinema filmleri, üretildiği toplumun değer yargılarını, kültürünü, dünya görüşünü yansıtır. Dolayısıyla bir sinema filminin ya da bir karakterin bilinçdışı yansımalarını okumak o toplumun folklorunu okuma konusunda iyi bir yöntemdir. Bu makalede anne arketipinin Yeşilçam filmlerine yansıması folklorik bağlamda Aliye Rona’nın canlandırdığı anne rolleri üzerinden tartışılmıştır. Aliye Rona yaklaşık iki yüz filmde oynamıştır, jestleri, mimikleri, sert ifadeleri ile ona verilen anne rollerini Türk toplumunun geleneksel annesini canlandırırken aynı zamanda arketipik ilk anneyi de simgeler yoluyla temsil etmektedir. Bu makalede Yeşilçam’ın hemen her döneminde görünür tarafı “herkes tarafından kabul edilen kötü anne” olan Aliye Rona’nın bilinçdışındaki arketipik görünümü çocuklarına yansıyan kompleksler ve çatışmalar üzerinden folklorik bir bakış açısıyla incelenmiştir. 

AN ARCHETYPICAL MOTHER IN YEŞİLÇAM WITH A VIEW OF FOLKORIC: ALİYE RONA

The first example of archetypes as a philosophy term. Carl Gustav Jung, inspired by Plato's idea concept, examined cultural archetypes. According to Jung; every society has a collective unconscious. There are value judgments, world view and cultural patterns of the society. Archetypes are produced unconsciously and appear through complexes.Collective unconscious occurs in verbal products produced based on common experiences. Myths are one of them. However, in modern urban life, myth is not produced with its traditional form, but cinema is replaced as a contemporary myth producer and transmitter. According to many researchers, cinema films replace the myths in the traditional context with this function and reflect the collective unconsciousness of the society. From this point of view: Cinema films reflect the value judgments, culture and world view of the society in which they are produced. Therefore, reading the unconscious reflections of a film or a character is a good way to read the folklore of that society. In this article, the reflection of maternal archetype on Yeşilçam films is discussed in the folkloric context through the roles of mother played by Aliye Rona. Aliye Rona has acted in nearly two hundred films, her gestures, harsh expressions and mother roles given to her as the traditional mother of Turkish society, while also representing the first archetypal mother through symbols. In this article, Aliye Rona's unconscious archetypical appearance is examined from a folkloric point of view through the complexes and conflicts reflected to her children.

___

  • Referans 1: ADANIR, Oğuz (1994). Sinemada Anlam ve Anlatım. İzmir: Kitle Yayınları.Referans 2: Mircea (1993). Mitlerin Özellikleri (Çev: Sema Rifat). İstanbul: Simavi Yayınları.Referans 3: Mircea (2017). Okültizmi Büyücülük ve Kültürel Modalar (Çev: Cem Soydemir). Ankara: Doğu Batı Yayınları.Referans 4: FİSKE, John (2014). İletişim Çalışmalarına Giriş. (Çev.: Süleyman İrvan), Ankara: Pharmakon Kitabevi. Referans 5: Frieda (1994). Jung Psikolojisi. (Çev: Aslan Yalçıner), 2. Basım. İstanbul: Say Yayınları. Referans 6: Luke (2004). Film Çözümlemesinde Jungcu Yaklaşım. (Çev: Simten Güneş). İstanbul: Es Yayınları. Referans 7: Carl Gustav (2009). İnsan ve Sembolleri, (Çev: Ali Nahit Babaoğlu), 4. Basım, Okyanus Yayınları, İstanbul.Referans 8: Carl Gustav (2005) Dört Arketip. (Çev.:Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları.