Sevgi YÜKSEL UZUNÖZ, Ahmet AYTAÇ, Esra KARACA

AZERBAYCAN MİLLİ TARİH MÜZESİ’NDE EL DOKUMA BİR ŞAL ÖRNEĞİ

Yüzyıllar içerisinde Orta Asya’dan Balkanlara kadar uzanan Türk kültürünün izleri, etnoğrafik ürünlerde de görülmektedir. El dokumaları buna en iyi örnektir. Oğuz boylu iki devlet olan Azerbaycan ile Türkiye’nin tekstil ürünlerinin benzerliğinde bu izler görülebilir. Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de merhum Hacı Zeynelabidin’e ait konak 1920’li yıllardan bu yana Milli Tarih Müzesi olarak kullanılmaktadır. Coğrafyaya ait zengin bir arkeolojik ve etnoğrafik malzemeye sahip olan müzenin envanterlerinde bulunan bir kumaş 13 Nisan 2017 tarihinde müzede yapılan bir alan çalışmasında tespit edilmiş ve müze idaresinin oluru ile incelenmiştir. Makalede 18. ve 19. yüzyıl başlarında üretilen el dokuma yün şallardan Azerbaycan Milli Tarih Müzesi’nde bulunan 36,5x41,5 cm ölçülerindeki dimi örgülü şal kumaş parçası, özellikleri, yapılan analizler üzerinde durulacak ve Vedat Nedim Tor Müzesi’nde bulunan benzer örnekten bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler:

El dokuma, yün şal, kumaş, kültür, desen, gelenek

A HAND-WOVEN SHAWL EXAMPLE IN AZERBAIJAN NATIONAL HISTORY MUSEUM

The traces of the Turkish culture having extended from the Middle Asia to the alkans within centuries are also seen in ethnographic products. Hand-weavings are the best examples of this. These traces can be seen in the similarity of the textile products of Azerbaijan and Turkey, two states descending from the Oghuz tribe. The mansion belonging to the deceased Hadji Zeynelabidin in Baku, the capital of Azerbaijan, has been used as a National History Museum since 1920. A fabric included in the inventory of the museum and having a rich archeological and ethnographic material belonging to the geography was found during a field survey made in the museum on the 13th April, 2017 and examined via the approval of the museum administration. In the article, both the piece of twill-braided shawl fabric in the sizes of 36,5x41,5 cm, one of the hand-woven woolen shawls produced in the early 18th and the 19th century, included in the Azerbaijan National History Museum, its characteristics and the analyses made and the similar example included in the Vedat Nedim Tor Museum will be mentioned.

Keywords:

Hand-woven, woolen shawl, fabric, culture, design, tradition,

PDF

___

ASLANAPA, Oktay, “Türk Halı Sanatı”, Türk Sanatı, Türk Dünyası El Kitabı, T.K.A.E. Yayınları, Ankara, 1976, s. 636-650.
ATALAYER, Günay, “Dünden Bugüne Anadolu’da Kumaş Dokuma Sanatı”, Türk Kültüründe Sanat ve Mimari, İstanbul, 1993.
AYTAÇ, Ahmet ve İLBAK, Merve, Başbakanlık Osmanlı Arşiv’lerinde El Dokumalarına Dair Önemli Kayıtlar, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul, 2014.
AYTAÇ, Ahmet, “Bekir Yaman Koleksiyonda Bulunan 18. yüzyıla Ait Bir Kumaşa Dair”, VI. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri (VI. International Turkic Art, History and Folklore Congress / Art Activities), Konya, 12-13-14 Mayıs 2016, s. 39-43.
AYTAÇ, Ahmet, “Beledi Dokumaları”, İlgi Dergisi, İstanbul, S: 103, Kış 2002, s. 9-12.
AYTAÇ, Çetin, El Dokumacılığı, Ankara, M.E.B. Yayınları, 1982.
BİLGİ, Hülya, Osmanlı İpekli Dokumaları Çatma ve Kemha, İstanbul, Vehbi Koç Vakfı Sadberk Hanım Müzesi, 2007.
DÖLEN, Emre. Tekstil Tarihi, İstanbul, Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yayınları, No:92/1, 1992.
GÜRSU, Nevber. Türk Dokumacılık Sanatı, 1. Baskı, İstanbul, Redhouse Yayınevi, 1988.
İNALCIK, Halil, Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2008.
KOÇU, E. Reşat, Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara, 1967.
KÜÇÜKERMAN, Önder, Hereke Fabrikası, İstanbul, 1987.
ÖNEY, Gönül, Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Ankara, 1992.
ÖNSOY, Rifat, Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası, Ankara, 1988.
YATMAN, Nurettin, Türk Kumaşları, Ankara, Ankara Halkevi Neşriyatı, Maarif Matbaası, 1957.
YÜKSEL UZUNÖZ, Sevgi, Üsküdar Dokumalarının (18. ve 19. Yy) Müzelerde Bulunan Örnekleri Üzerine Bir Araştırma, (Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi), İstanbul, 2016.
URL-1İMER, Zahide, “Gürün Şalları ile İran Şallarının Benzerliğinin Tarihsel Paralelliği”, https://gazi.academia.edu/ZahideImerErişim tarihi: 10 Mayıs 2018. Saat:15:00