ZONGULDAK MADENCİLİK MESLEĞİ GELENEĞİNE BAĞLI OLUŞAN MEMORATLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Folklor, özellikle de meslek folkloru bağlamında ele alındığında, her mesleğin kendine özgü kurallarının yanı sıra anlatılarının, jargonunun, inanış ve uygulamalarının olduğu görülür. Başka bir deyişle, bireyle meslek arasındaki ilişki sadece maddi değil, aynı zamanda manevidir. Madencilik, yerin altına inilerek yapılan bir meslek olması bakımından çalışanların kaygı ve korku duygusunu yoğun bir şekilde yaşadıkları bir meslektir. Yerin metrelerce altında olmak bireyin güven duygusunu zedelemektedir. Yeraltı dünyası, kolektif bilinçaltında insana ait bir yer değildir. İnsana ait olmayan madenin de bir sahibi “iyesi” olduğuna inanılır. Bu da bir yeryüzü varlığı olan insanoğlunun doğaüstü bir varlığın tehlikelerle dolu egemenlik sahasına girdiği anlamına gelmektedir. Bu nedenle yeraltına girmek ve ona ait olanı yer yüzüne çıkarmak yasak ve tehlikelidir. Tehlike arz eden bu tekinsiz mekân, insanoğlunu inanma ve uygulamalara (ritüellere), özellikle de tabu ve kaçınmalara zorunlu kılmıştır. Söz konusu tekinsiz mekân, sadece inanış ve uygulamaların ortaya çıkmasına neden olmamış, günümüzde “memorat” olarak adlandırılan çok sayıda anlatının da meydana gelmesine vesile olmuştur. Zonguldak maden işçilerinden derlenen sözlü gelenekten elde edilen verilere dayanılarak oluşturulan bu çalışmada ise maden ocakları ve işçileriyle ilgili memoratlar değerlendirilmeye çalışılacaktır. Çalışma ile Türkiye’deki meslek folkloru ve halk inanışları konulu çalışmalara, Zonguldak maden işçilerinin meydana getirdikleri inanışlar ve anlatılar (memoratlar) üzerinden katkıda bulunulması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

maden, memorat, Zonguldak, gelenek, İye

EVALUATION OF MEMORATES FORMED BASED ON ZONGULDAK MINING TRADITION

It is seen that every profession has its own specific rules as well as narratives, jargon, beliefs and practices in Folklore, especially in the context of professional folklore. In other words, the relationship between the individual and the profession is not only material but also spiritual. Mining is a profession where employees experience anxiety and fear intensively due to it is a profession under the ground. Being under meters of the ground damages the individual's sense of trust. The underground is not a place of human in the collective subconscious. It is believed that mine which does not belong to human, has an “owner”. This means that a human being with a Earth's presence enters the dominance with full of danger of a supernatural being. This weird and dangerous space made human has to believe in beliefs and to practice (rituals), especially taboo and avoidance. The uncanny space in question has not only caused the emergence of beliefs and practices, but also created many narratives called “memorate“. In this study, which is based on the data obtained from the oral tradition compiled from Zonguldak mine workers, it will be tried to evaluate the memorates related to mines and workers. It is expected to contribute professional folklore and folk beliefs studies Turkey with this study, through Zonguldak mine workers and their beliefs and memorates.

Keywords:

mine, memorate, Zonguldak, tradition, owner,

PDF

___

Aça, Mustafa. (2018). Türk Halk İnanışlarında Tekinsiz Mekân Algısı ve Doğu Karadeniz Memoratlarına Yansımaları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 11, S. 55, Şubat, 5-20.
Addei C., Amankwah R. K. (2011). Myths and Superstition in the Small Scale Gold Mining Industry of Ghana. Research Journal of Environmental and Earth Sciences 3(3): 249-253.
Ahmet Naim. (2014). Yeraltında Kırk Beş Sene (Bir Maden İşçisinin Anıları 1886-1931), (Haz. Sina Çıladır). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
Artun, Erman. (2014). Ansiklopedik Halkbilimi/Halk Edebiyatı Sözlüğü Terimler-Motifler-Kavramlar. Adana: Karahan Yayınevi.
Beydili, Celal. (2003). Türk Mifoloji Sözlüyü, Bakı.
Boratav, Pertev Naili. (2013). 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar). Ankara: BilgeSu Yayınları.
Çetin, Zaripova Çulpan. (2007). Tatar Türklerinde Mitolojik Varlıklarla İlgili Mitler ve İnanışlar (İyeler ve Yaratıklar). Bilig, Güz, S. 43, 1-32.
Çobanoğlu, Özkul. (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları. Ankara: Akçağ Yayınları.
Eliade, Mircea. (2002). Babil Simyası ve Kozmolojisi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Eliade, Mircea. (2003). Demirciler ve Simyacılar. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Erşahin, İbrahim. (2011). Halk Kültürü ve Edebiyatı Sözlüğü. 2. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Mehmet Aça, (2006), “An Example of Tatar National Folklore’s Extension on The Other Turkish Communities: ‘Öy İyesi’ Belief”, Preservation and Development of Native Languages in Multinational States: Problems and Perspectives. International Scientific Conference (Kazan/Russia June 23-24, 2006), (Kazan), s. 122-124.Ronald, James M. (1992). Knockers, Knackers, and Ghosts: Immigrant Folklore in the Western Mines, Western Folklore, 51, April, 153-177.
Terzi, Âdem. (2017). Kömürün Dili Madenci Anlatıları, Türk Dili, Şubat 2017, Yıl: 67, Sayı: 782, 76-82.