ARASÖZLER NASIL VE NEDEN KULLANILIR? KÖROĞLU DESTANI VE BEHÇET MAHİR ÖRNEĞİ

Geleneksel bir halk anlatısında gösterim esnasında ortaya çıkan arasözler, icracı tarafından anlatıya yapılan metin dışı müdahalelerdir ve metnin kurulumunda önemli bir role sahiptirler. Anlatının esas konusundan uzaklaşmak suretiyle ortaya konan arasözler, icra esnasında sırası geldikçe söylenirler ve anlatıcı tarafından çok amaçlı bir şekilde kullanılırlar. Bununla birlikte arasözler halk anlatısının hem kendisi hem de icracısı hakkında da ciddi bilgiler içerirler. Onlar özellikle de icracının anlatıcı profilinin belirlenmesi bakımından oldukça işlevseldirler. Çünkü arasözler, anlatıcının bizzat kendisi tarafından sağlanan ilk elden malzeme hükmündedirler. Arasözlerin, bir icracının anlatım teknik ve stratejilerinin çözümlenmesine imkân tanıması ve onun düşünce dünyası hakkında ciddi ipuçları veriyor olması bu araştırmanın çıkış noktasıdır. İncelemede genel olarak “Bir hikâye anlatıcısı arasözleri nasıl ve neden kullanır? ” sorusuna cevap aranmakta ve bu amaçla Köroğlu Destanı ve Behçet Mahir örneği üzerinde durulmaktadır. Zira Behçet Mahir’in, hikâyelerinde arasözleri sıklıkla kullanması ve Köroğlu Destanı’nı da bu şekilde tipikleştirmesi, onu ve anlatmasını bu araştırma için değerli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Arasöz, Behçet Mahir, Destan, Hikâye, Köroğlu

HOW AND WHY TO USE DIGRESSIONS? KÖROĞLU EPIC AND BEHÇET MAHİR’S EXAMPLE

Digressions which appear during represantion of a traditional folk narrative are non-textual intervations to narrative by the performer and play an important role in the installation of the text. Digressions that are put forward by moving away from the main subjejct of the narrative are said to the occasion during the performance and are used by the narrator in a multipurpose way. However, digressions contain serious informations about both the narrative and the performer. They are particularly functional in determining the performer’s narrative profile. Because digressions are firsthand material provided by the narrator himself. The starting point of this research is that the digressions allow the analysis of narrative techniques and give serious clues about the world of thought. İn this study, the answer to question “How and why does a storyteller use digressions” is sought and for this purpose, Köoğlu Epic and Behçet Mahir‘s sample is emphasized. Because Behçet Mahir’s frequent use of digressions in his stories and typicalization of Köroğlu Epic in this way makes him and narrative valueable for this research.

Keywords:

Digression, Behçet Mahir, epic, story, Köroğlu,

PDF

___

ALPTEKİN, Ali Berat (2016). Behçet Mahir. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
BALİ, Muhan (1997). “Köroğlu Destanı’nın Erzurum Varyantı Hakkında Yeni Bilgiler”, Bolu’da Halk Kültürü ve Köroğlu Uluslararası Sempozyumu, s. 230-233.
BAŞGÖZ, İlhan (1986). “Hikâye Anlatan Âşık ve Dinleyicisi”, Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yay., s. 49-137.
BAŞGÖZ, İlhan (1998). “Sözlü Anlatım Türlerinde Konudan Sapmalar (Digression)”, Folklor Edebiyat, S.14, s. 99-112.
BAŞGÖZ, İlhan (2003). “Sözlü Anlatımda Arasöz: Türk Hikâye Anlatıcılarının Şahsi Değerlendirmelerine Ait Bir Durum İncelemesi” (Çev. : Metin Ekici), Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar. Ankara: Milli Folklor Yay., s. 190-222.
ÇOBANOĞLU, Özkul (2015). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yay.
DÜZGÜN, Dilaver (2005). Erzurum’da Kahvehaneler ve Âşık Kahvehanesi Geleneği. Ankara: Aktif Yay.
DÜZGÜN, Dilaver (2015). ‘‘Halk Bilimi Araştırmaları Tarihinde Prof. Dr. Mehmet Kaplan ve Atatürk Üniversitesi’’, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 55, s. 252-272.
EKİCİ, Metin (2004). Türk Dünyasında Köroğlu (İlk Kol) İnceleme ve Metinler. Ankara: Akçağ Yay.
GENCAN, Tahir Nejat vd. (1974). Yazın Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
KAPLAN, Mehmet vd. (1973). Köroğlu Destanı. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yay.
KARADAVUT, Zekeriya (1996). Köroğlu’nun Zuhuru Kolu Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
MASATTAŞ, Âdem (2017). Köroğlu Destanın Behçet Mahir Rivayeti Üzerinde Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
ÖZDEMİR, Cafer (2017). “Sözlü Anlatım Geleneğinde Arasöz Kullanımı: Behçet Mahir Örneği”, 1st International Black Sea Conference on Language and Language Education, s. 139-148.
REİCHL, Karl (2014). Türk Boylarının Destanları. (Çev. : Metin Ekici), Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
SAKAOĞLU, Saim (1980). “Meddah Behçet Mahir”, Milli Kültür, S. 1, s. 49-57.
SAKAOĞLU, Saim (1988). “Erzurumlu Meddah Behçet Mahir’in Hikâye Anlatma Tekniği”, Türk Kültürü Araştırmaları, S. 1, s. 21-29.
SAKAOĞLU, Saim vd. (1997). Meddah Behçet Mahir’in Bütün Hikâyeleri I. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkalığı Yay.
SAKAOĞLU, Saim vd. (1999). Meddah Behçet Mahir’in Bütün Hikâyeleri II. Ankara: Atatürk Kültür Merkez Başkanlığı Yay.
SAKAOĞLU, Saim (2013). ‘‘Türk Halk Edebiyatına Kol Kanat Geren Bilgin: Prof. Dr. Mehmet Kaplan’’, Mehmet Kaplan. (Ed. : İnci Enginün-Yakup Çelik), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 159-173.
TÜRKMEN, Fikret (1985). ‘‘Köroğlu Hikâyelerinin Yayılma Sahaları ve Menşe Meselesi’’, E.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 4, s.9-19.
UYSAL, Ahmed Edip (1985). “Türk Halk Hikâyeciliğinin Son Ustalarından Erzurumlu Behçet Mahir ve İç Dünyası ”, Erdem, S. 2, s. 527-534.