DENİZLİ İLİ ÇAL İLÇESİ KABALAR KÖYÜ DÜZ DOKUMA ÖRNEKLERİ

El dokumacılığı, insanların yaşadıkları ortamda buldukları malzemeleri kullanarak doğa koşullarından korunma ve ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla başlamış, yüzyıllık serüveni içerisinde gelişerek kültürel kimliğimizin birer parçası olmuştur. El dokumacılığı içerisinde önemli bir yere sahip olan düz dokumalar da ticari kaygı güdülmeden ihtiyaca yönelik üretilmiş, dokunan topluluğun ve dokuyanın gelenek, görenek, duygu ve beğenilerini yansıtan ortak bellek ürünleri olmuştur. Düz dokumalar; halı dışında kalan havsız, kilim, cicim, zili (sili) ve sumak adıyla anılan dokumalardır. Araştırma kapsamına alınan Denizli iline bağlı çal ilçesi de düz dokuma örneklerinin azda olsa rastlandığı ilçelerden biridir. Araştırmada Çal’ın kabalar köyünde bulunan düz dokuma örneklerinin; boyut, kullanılan malzeme, teknik, renk ve yanış adları açısından incelenerek tespit edilmesi ve kayıt altına alınması amaçlanmıştır. Bu amaçla yöreye gidilmiş, köyde dokunduğu tespit edilen kilim, torba, heybe ve çuvalların fotoğrafları çekilmiş, bu dokumaları ellerinde bulunduran bireylerle karşılıklı görüşme yöntemi kullanılarak dokumalarla ilgili verilere ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda yörede düz dokumaların artık dokunmadığı, dokumayı bilen birey sayısının gittikçe azaldığı, incelenen örneklerde kullanılan dokuma ipliklerinin yün ve pamuk karışımı olduğu, dokumada kullanılan yanış adlarının yeni nesiller tarafından hatırlanmadığı, incelenen kilimlerin desenlerine göre; “çakmacık, dört göllü, kırık yanışlı ve üç kuyulu” olarak adlandırıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Denizli, Çal, düz dokumalar, kilim, heybe, torba

FLAT WEAVING SAMPLES OF KABALAR VILLAGE ÇAL DISTRICT, DENIZLI PROVINCE

Hand weaving has become a part of our cultural identity by developing within the century-old adventure that has started to meet the needs and to protect from the natural conditions by using the materials that people find in their environment. Flat weaving, which has an important place in hand weaving, has been produced for the needs without commercial care, and has been the common memory products reflecting the traditions, customs, feelings and tastes of the weaving community and a weaver. Flat weavings are kilim (rug), cicim (rug woven), zili (sili) and sumac known as downy textiles other than carpets. The Çal district of Denizli province is one of the districts where flat weaving samples are found. In this study, size, material, technique, color and pattern (yanış) names of the flat weaving samples found in Kabalar village of Çal district were intended to be identified and recorded. For this purpose, the region was visited; the rugs, bags, saddlebags and sacks that were found to be weaved in the village were photographed; the data about the weavings were obtained by using the interview method with the individuals who hold these weavings. As a result of the research, it is observed that flat weavings are no longer weaving in the region; the number of individuals who know weaving is gradually decreasing; yarns used in the woven samples are blended with wool and cotton; the names of the pattern (yanış) used in weavings are not remembered by new generations and it has been determined that rugs are named according to their ornaments as “lighter (Çakmacık), four lakes (dört göllü), fractured pattern (kırık yanışlı) ve three wells (üç kuyulu)”.

Keywords:

Denizli, Çal, flat weaving, rug, saddlebag, bag,

PDF

___

ACAR, BALPINAR, Belkıs (1982). Kilim-Cicim Zili-Sumak Tür Düz Dokuma Yaygıları. İstanbul: Gönül Kitabevi.
ÇUBUK, Nizami (2006). Denizli’de Çal Yöresi Kilimleri. Denizli 1. El Sanatları Kongresi Bildiri Kitabı. Ankara: Gazi Kitapevi.
DENİZ, Bekir (1994). “Bir vakıf Eser Olarak Cami, Mescid, Zaviye, Şifahane Gibi Dini ve Sosyal Yapılarda Bulunan Halı, Kilim ve Düz Dokuma Yaygılar ve Bunların Günümüzdeki Durumu”. Vakıflar Dergisi, sayı:23, S:283-296.
DENİZ, Bekir (1997). “Kozak (Bergama) Yöresi Halıları”. Arış, 2, s:18-37, Ankara.
DENİZ, Bekir (1998). Ayvacık (Çanakkale) Yöresi Düz Dokuma Yaygıları (kilim, Cicim, Zili). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: 169.
DENİZ, Bekir (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygılar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: 215.
DENİZ, Bekir (2007). “Tekstil Ürünlerini Saklamada Kullanılan Halı ve Düz Dokumalar”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi. Sayı: 12.
Deniz, Bekir (2013). “Anadolu-Türk Halı ve Düz Dokuma Yaygılarında Bazı Motiflerin İsimlendirilmesi”. Akdeniz Sanat Dergisi, Cilt:3 Sayı:5, s.51-68.
DURUL, Yusuf (1987). Anadolu Kilimlerinden Örnekler 2. İstanbul: Ak Yayınları Türk Süsüleme Sanatları Serisi:13.
ERBEK, Güran (1986). “Dokuma, İşleme ve Örgüdeki Koç Boynuzu Örgesi”, Antika Dergisi, sayı:10 s:28-43, İstanbul: Mısırlı Matbaacılık ve Ambalaj San. ve Tic. A.Ş.
ERBEK Mine (2002). Çatalhöyükten Günümüze Anadolu Motifleri. Ankara: Dumat Offset Ltd.
EYÜBOĞLU, Bedri Rahmi (2003). Dol Karabakır Dol. İstanbul: İş Bankası Kültürel Yayınları
KARATAŞ, Mustafa (2013). “Yanışların Adlandırılma Yolları”. Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 207 Aralık.
KÜÇÜKKURT, ERDOĞAN, Ülkü (1999). “Uşak İli Eşme İlçesi Takmak köyü kilimleri”. ERDEM. Halı Özel Sayısı II, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, cilt:10, S:29. s:307-312.
SOYSALDI, Aysen (2009). Düz dokuma teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri. Ankara: T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Atatürk Kültür Merkezi Yayını:379. Araştırma İnceleme:71.
ÖLMEZ, Filiz Nurhan ve ETİKAN, Sema (2013). “Fethiye‘de Düz Dokumacılık ve Günümüzdeki Durumu”. Türk Tarih ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2013, vol.2 NO:1.