Yedi Bölgeden Yedi Osmanlı Hükümet Konağına İlişkin Mimari Bir Analiz

Tanzimat Fermanı ve sonrasındaki yenilikler, Osmanlı’da İstanbul merkezli olmak üzere tüm Anadolu kentlerinde karşılık bulan bir dönüşümü beraberinde getirmiştir. Bunun etkisiyle yeni mekan türlerine ihtiyaç duyulmuştur. Sosyal hayatın, kentlerin, ideolojinin farklılaşması mekan üzerinden okunmak istendiğinde başta gelen yapı türlerinden biri hükümet konağı olmaktadır. Geç Osmanlı dönemi dinamiklerinin neler olduğunu anlamak, dönem içerisinde üslup birliğinin sorgulanması, İstanbul merkezli dönüşümlerin günümüz Türkiye coğrafyasını kapsayan bölgelerde nasıl var olduğu, hükümet konaklarının mimari unsurlarına ek olarak neler söylenebileceği ve kentle ilişkileri gibi konular bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Sözü edilen değişiklikler ve yapım süreçleri Cumhuriyet’in ilanından sonra da karşılık bulmuştur, hükümet konakları yeniden yapılmış veya onarılarak kullanılmaya devam edilmiştir. Bu çalışmanın kapsamında Cumhuriyet’e değin yapı türünün ilk ortaya çıktığı dönem dinamikleri incelenmiştir. Tanzimat’tan günümüze kadar olan sürecin çok girdili ve uzun bir süreç olmasının, analizi karmaşıklaştıracağı düşünülerek çalışmanın tarih aralığı sınırlandırılmıştır. Tanzimat sonrası Osmanlı’daki dönüşümlerin, batılılaşma etkilerinin İstanbul dışında Anadolu’nun diğer alanlarında nasıl karşılık bulduğunu anlamak için de çalışmanın coğrafi kapsamı sınırlandırılmış ve Osmanlı’nın o dönemki hükümet konaklarından yalnızca Türkiye sınırları içinde kalan hükümet konakları ele alınmıştır. Bu sınırlar içerisinde olan yedi bölgeden örnekler ele alınarak bölgelere bağlı farklı girdilerin etkilerinin olup olmadığı veya neler olduğu analiz edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hükümet Konağı, Tanzimat, Osmanlı Batılılaşması, Tip Proje

An Architectural Analysis of Seven Ottoman Government Houses from Seven Regions

The Tanzimat Edict and the ensuing innovations brought about a transformation in the Ottoman Empire, especially in İstanbul, and found a response in all Anatolian cities. As a result, new types of spaces were needed. When the differentiation of social life, cities and ideology is wanted to be read through space, one of the leading building types needed is the government house. The aim of this study is to understand what the dynamics of the late Ottoman period were, to question the unity of style during the period, how Istanbul-based transformations existed in the regions covering the geography of today's Turkey, and to look at what can be said in addition to the architectural elements of government houses and their relations with the city. Certainly, the mentioned changes and construction processes were also met after the proclamation of the Republic, government houses were rebuilt or repaired and continued to be used. Within the content of this study, the dynamics of the period when the building type first emerged were examined by taking the process up to the Republic. Since the process from the Tanzimat to the present is a long and multi-input process, which will complicate the analysis, the date range of the study has been limited. In order to understand how the transformations in the Ottoman Empire after the Tanzimat and the effects of westernization were reflected in other areas of Anatolia apart from Istanbul, the geographical scope of the study was limited and only the government houses of the Ottoman Empire that were within the borders of Republic of Turkey were discussed. With the samples taken from seven regions within these borders, it has been tried to analyze whether different inputs depending on the regions created their own effects.

Keywords:

Government House, Tanzimat, Ottoman Westernization, Typical Project,

PDF

___

Acun, Hakkı, Anadolu Saat Kuleleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 1994.
Armaoğlu, Fahir. 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1997.
Avcı, Yasemin. Osmanlı Hükümet Konakları, Tanzimat Döneminde Kent Mekanında Devletin Erki ve Temsili. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2017.
Baydaş, Özden Gökhan. Diyarbakır ve Mardin'deki Tarihi Kamu Yapıları. Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van, 2007.
Bilmiş, Hüseyin Gürsel. Bursa Vali Konağı/Hükümet Konağı. Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Bursa'da Mimarlık Ortamı içinde, Bursa: Nilüfer Belediyesi, 2021, s.77.
Bulut, Mustafa. Sivas'taki Geç Dönem Osmanlı Kamu Yapıları. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2006.
Doğan, Cenk. Tekirdağ Kent Merkezindeki Son Dönem Osmanlı Kamu Yapıları (XIX.-XX.YY), Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale, 2016.
Ergül, Nihal. Osmanlı Modernleşmesi ve II. Meşrutiyet Dönemi Batılılaşma Tartışmaları, Yüksek Lisans Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze, 2009.
Ertuğrul, Alidost. XIX. Yüzyılda Osmanlı'da Ortaya Çıkan Farklı Yapı Tipleri, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2009.
Gurulkan, Kemal, ve Mehmet Kudret Kirişçioğlu. Osmanlı Arşiv Belgelerinde Muğla. Muğla: Muğla Belediyesi Kültür Yayınları, 2011.
İspaha, Canan, Adana'daki Kamu Yapıları. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir, 2019.
Kantar, Gökmen, Modernleşme Kuramı ve Osmanlı İdari Yapısında Modernleşme Süreci Hakkında Bazı Tespitler, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2019: 369.
Karaarslan, Mehmet, Türkiye'de Yerel Yönetimler Reformu Bağlamında Yerel Yönetimlerin Özerkliği ve Denetimi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi,. Ankara, 2007.
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2011. Koca, Feray, Muğla’da Osmanlıdan Cumhuriyete İdari Merkezin Sembolü: Hükümet Konakları, MİMARLIK,389, 2016.
Kolay, Emre, Amasya'da Geç Dönem Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi Kamu Yapıları Hakkında Genel Bir Değerlendirme, ResearchGate, 2016.
Mardin, Şerif. Bütün Eserleri 9, Türk Modernleşmesi, Makaleler IV. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
Metin, Nurcan Yazıcı. Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Hükümet Konaklarının İnşa Süreci ve Mimarisi. İstanbul: KİTABEVİ, 2019.
Metin, Nurcan Yazıcı. Osmanlı Mimarlığında Bir Yönetim Binası Örneği: Canik/Samsun Hükümet Konağı. Uluslararası Osmanlı Öncesi ve Dönemi Osmanlı Araştırmaları, 2014.
Ortaylı, İlber. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880). İstanbul: Türk Tarih Kurumu, 2011.
Özbek, Yıldıray, Nurcan Yazıcı Metin, Devlet Kapısı: Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Hükümet Konaklarının İnşa Süreci ve Mimarisi, Osmanlı Araştırmaları, 2020.
Özmen, Sema Tuba, Osmanlı Devleti'nde Erk ve İdeolojinin Temsili Olarak Hükümet Konakları: Safranbolu Hükümet Konağı Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Karabük, 2021.
Sarınay, Yusuf, ve Azmi Özcan, Osmanlı Belgelerinde Bilecik. Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları, 2012.
Şentürk, Nurgül, Balıkesir Merkez İlçesindeki Kamu Yapıları, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. İstanbul, 2019.
Şenyurt, Oya, Osmanlı Mimarisinin Temel İlkeleri. İstanbul: Doğu Kitabevi Yayınları, 2017.
Şenyurt, Oya, Görsel Belgeler Işığında Osmanlı'nın Son Dönemlerinde Erzincan'da Mimarlık Faaliyetleri Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2020.
Topçubaşı, Mine, 19. Yüzyılda Kastamonu Eyaleti'nde Kamu Yapıları ve Yeniden Kullanım Sorunları Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2009.
Torun, Sadık Fatih, Son Dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nun İdari Taksimatı, Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2017: 89.
Uçaryiğit, Emre, Osmanlı Kentlerinde Kamu Yapıları ve Kentsel Düzen: Bursa, Edirne, Ankara, Konya Örnekleri, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, 2017.
Umar, Nur, 19. Yüzyılda Adana Vilayeti'ndeki Kamu Yapıları, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2017.
Yazıcı, Nurcan, Trabzon Örneğinde Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Hükümet Konağı Binaları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2008: 953.
Yılmaz, Muzaffer, Malatya Askerlik Şubesi Binası. Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2018.
Eski Hükümet Konağı (Adliye Binası) . Erişim tarihi: 03.10.2022 URL 1: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/sinop/kulturenvanteri/eski-hukumet-konagi-adliye- binasi.
Eski Hükümet Konağı, Erzurum Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 03.10.2022 URL 2: http://erzurumansiklopedi.com/eski-hukumet-konagi/
Hükümet Konağı Tarihçesi. Erişim tarihi: 07.09.2022 URL 3: http://www.edirne.gov.tr/hukumet-konagi-tarihcesi. İzmir Hükümet Konağı Restorasyon Projesi, YD Mimarlık. Erişim tarihi: 05.08.2022.
URL 4: http://www.yd.com.tr/izmir-hukumet-konagi.html. Yetkin, Sabri, İzmir Hükümet Konağı'nın Hikayesi. 2012. Erişim tarihi: 05.08.2022
URL 5: http://kemeralti-izmir.blogspot.com/2012/02/hukumet-konagi.html.