Konut Mimarisinin Dönüşümünü “Cevdet Bey ve Oğulları” Romanı Üzerinden Anlamak

Konut mimarisi; bireylerin, ailelerin ve toplumların kurduğu sosyal ağlar ile şekillenen kolektif bir üründür. Ancak Türkiye konut tarihi yazınında konut genellikle fiziksel, ekonomik veya politik faktörler üzerinden incelenmiştir. Söz konusu durum, geçmişin tanıklarının ve somut materyallerin varlığını sürdürmemesi nedeniyle geçmişe ait sosyal verilerin toplanmasındaki güçlükle ilişkilendirilebilir. Diğer disiplinlerin kaynaklarından yararlanmak, bir önceki dönemin sosyal hayatı hakkında ipuçları elde etme fırsatı verebilir. Geçmişin sosyal yaşamı hakkında bilgiler içeren edebiyat, mimarlık alanına katkı sağlayabilecek disiplinlerden biridir. Bu çalışmada, 2006 Nobel ödülünün sahibi Orhan Pamuk'un üç farklı dönemi üç farklı konut tipolojisiyle anlatan “Cevdet Bey ve Oğulları” romanı incelenmektedir. Metinler, İlhan Tekeli(1996)'nin konut mimarisinde etkili olduğunu öne sürdüğü dokuz faktör üzerinden incelenmektedir. Romandan elde edilen detaylar, konut tarihi literatürü ile birleştirildiğinde konut mimarisi üzerine kapsamlı bir bakış açısı inşa edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Konut mimarisi, konut, konut tarihi, Orhan Pamuk, Edebiyat

Understanding the Transformation of Domestic Architecture Through the Novel “Cevdet Bey and His Sons”

Domestic architecture is a collective product shaped by social networks of individuals, families and societies. But the literature of Turkish housing history, examines housing generally through physical, economic or political factors. Reason for such state can be associated with the difficulty in collecting social data from the past due to the absence of witnesses and tangible materials from the past. Benefiting from sources of other disciplines may give opportunity in obtaining clues about the social life of a previous period. Literature, which contains information about the social life of the past, is one of the disciplines that can contribute to the field of architecture. In this study, 2006 Nobel laureate Orhan Pamuk’s novel “Cevdet Bey and His Sons”, which portrays three different periods with three different housing typologies, is examined. Texts are analyzed over nine factors that İlhan Tekeli (1996) claims to be effective in domestic architecture. When the details obtained from the novel are combined with the literature of housing history, a comprehensive perspective is built upon domestic architecture.

Keywords:

domestic architecture, dwelling, housing history, Orhan Pamuk, literature,

PDF

___

Adıvar, Halide Edip, Akile Hanım Sokağı, Can Yayınları, 1958.
Akin, Nur, 19. yüzyılın ikinci yarısında Galata ve Pera, Literatür Yayıncılık, İstanbul 1998. Anday, Melih Cevdet, Aylaklar, Everest Yayınları, 1965.
Aslanoğlu, İnci, Erken Cumhuriyet Dönemi mimarlığı: 1923-1938, Bilge Kültür Sanat, Ankara 2010.
Batur, Afife, A concise history: Architecture in Turkey during the 20th century, Chamber of Architects of Turkey, Ankara 2005.
Bayhan, İrfan. H., 1957. M.K. Apartmanı, Arkitekt Dergisi, 1957-03(288), 99-101.
Can, Cengiz, Decugis Evi, İstanbul ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 1993.
Eldem, Sedat Hakkı, Türk Evi plan tipleri, Pulhan Matbaası, İstanbul 1954. —Türk Evi: Osmanlı Dönemi I, Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı, İstanbul 1984.
Esendal, Memduh Şevket, Ayaşlı ve Kiracıları, Bilgi Yayınevi, Ankara (1934) 1983.
Görgülü, Tülin, Apartman tipolojisinde geçmişten bugüne; kira apartmanindan “rezidans’a” geçiş, Kültür Envanteri, 2017, 14(14).
Hall, Edward, The hidden dimension, Doubleday, New York 1966.
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich, Tinin fenomenolojisi, Translated by Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, 2016.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Kiralık Konak, Birikim Yayınları, (1922) 1979.
Karay, Refik Halit, İstanbul'un İç Yüzü, Orhaniye Matbaası, (1920) 2012.
Kristeva, Julia, Desire in language: A semiotic approach to literature and art, Columbia University Press, Columbia 1980.
Kuban, Doğan, Türk Hayatlı Evi, Mısırlı Matbaacılık, İstanbul 1995.
Küçükerman, Önder, Turkish House: In search of spatial identity, TTOK Press, Ankara 1985.
Kuntay, Mithat Cemal, Üç Istanbul, Oğlak yay., Istanbul, (1938) 1998.
Lawrence, Roderick, A more human history of houses: Research method and application, Plenum, 1985.
Mithat, Ahmet, Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Akçağ Yayınları, Ankara (1875) 2009.
Öncel, Ayşe Derin, Apartman, Institut français d’études anatoliennes, İstanbul 2010.
Pamuk, Orhan. Cevdet Bey ve oğulları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2020. — Istanbul: Hatıralar ve Şehir.Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003. — Benim Adım Kırmızı, İletişim Yayınları, İstanbul 2008. —Kara Kitap, İletişim Yayınları, İstanbul 2008. —Masumiyet Müzesi, İletişim Yayınları, İstanbul 2008.
Rapoport, Amos, House form and culture, Pearson, 1969.
Sey, Yıldız, Cumhuriyet döneminde konut, in Yıldız Sey, Ed. 75 yılda değişen kent ve Mimarlık, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul 1998.
Silahsizoğlu, Emel, Metin tahlil yöntemleri ve bir uygulama Örneği, Problems and Definitions of the Science of Literature, ICANAS 38, 2007, 1415-1431.
Tanyeli, Uğur, Istanbul 1900-2000; Konutu ve modernleşmeyi metropolden okumak, Ofset Yapımevi, İstanbul 2005.
Tekeli, İlhan, Konut tarihi yazıcılığı üzerine düşünceler in Yıldız Sey, Ed. Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme., Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Istanbul 1996, 6-14.
Tümer, Gürhan, Mimarlık Edebiyat ilişkileri üzerine bir deneme, Matbaa Kavram, İstanbul 1982.
Uğraş, Hayal Meriç, Erken Türk romanında fiziksel çevre, Arrademento. 200, 2007, 58-63.
Yilmaz, Merve, Use of Literature in understanding the transformation of domestic architecture: Case of Istanbul between 1908 and 1950, Thesis (MS), Izmir Institute of Technology, İzmir 2018.
URL-1: https://www.facebook.com/165421444171251/posts/359139488132778/ [Access date: 10.00, 15 April 2020].
URL-2: https://www.herumutortakarar.com/pamuk-apartmani/
URL-3: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/101542 [Access date: 21.00, 20 August 2020].
URL-4: http://kitap.ykykultur.com.tr/yazarlar/orhan-pamuk [Access Date: 14.00, 20 March 2020].