İnşa Kuralları, Mimari Algı ve Mekan Kullanımı Bağlamında Osmanlı Toplumunda “Cumba”/ “Şahnişin”

Bu makalede konut içindeki bir odada ya da sofada bulunan ve sokağa yönelen “cumba” ve “şahnişin”in bir mekan olarak Osmanlı toplumunda bireyler arasında farklılaşan anlamları, algılanış biçimleri değerlendirilmiştir. “Cumba” ve “şahnişin”in etimolojisi, mekanın şiirselliği, edebi tasvirler içindeki yeri, belediye nizamnamelerindeki konumu ve mekansal işlevi; toplumdaki algılanma biçimleri hakkında fikir yürütülmesini ve “cumba/şahnişin”in sosyo-kültürel yönleriyle ele alınmasını anlamlı kılmaktadır. Bu bağlamda, Osmanlı toplumunda bir yapı öğesinin farklı kesimler ve ilgi alanları tarafından farklı algılanışlarını belgeler ve diğer metinler aracılığıyla makalede değerlendirerek; mekana ait algının, terimlerin bugünkü sözlüklerdeki anlamları ile sınırlı olmadığı ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Cumba/şahnişin, mekan terminolojisi

The Alcove/Şahnişin in Ottoman Society within the Framework of Construction Rules, Architectural Perception and Space Usage

In this article, the changing meanings and perception types of alcove and şahnişin in Ottoman society is evaluated as a space that stays in a room or a sofa and orients to the street. The etymology of alcove and şahnişin, the poetry of space, its place in literal narrations, its position in municipal specifications and space function makes the evaluation of cumba/şahnişin together with its socio-cultural sides and the expression of its perception types in the society possible. In this context, it will be expressed in this article that the perception and terms related with space aren’t solely limited with their present meanings in the dictionaries by examining each construction object in Ottoman society is seperately perceived by the way of documents and other texts in different sections and interests of the society.

Keywords:

Alcove/şahnişin space terminology, space perception,

PDF

___

Akın, Günkut, Asya Merkezi Mekan Geleneği, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990, Ankara.
Arseven, Celal Esad, Sanat Ansiklopedisi, MEB., İstanbul 1950.
Ayverdi, Sâmiha, İbrâhim Efendi Konağı, 14. B., Kubbealtı, İstanbul 2015.
Bachelard, Gaston, Mekânın Poetikası, 2. B., İthaki, İstanbul 2014.
Çakır, Serpil, “Osmanlı’da Kadınların Mekânı, Sınırlar ve İhlaller”, Cins Cins Mekân, Varlık, s. 76-101.
Çetin, Yusuf, “Geleneksel Türk Evinde Cumba”, Sanat Tarihi Dergisi, S.: 15/2 Ekim, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 2006, ss. 18-27.
Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, 26. B., Ankara 2010.
Enlil, Zeynep Merey, “19. Yüzyıl İstanbul’unda Konut Yapı Gelenekleri ve Kent Kültürü”, Osmanlı Mimarlığının 7 Yüzyılı “Uluslarüstü Bir Miras”, Y.E.M., İstanbul 2000, ss. 286-295.
Ergin, Osman Nuri, Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, C.: 7, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1995.
Ergin, Osman Nuri, Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, C.: 4, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 1995.