YENİ TÜRK EDEBİYATININ MEŞRUTİYET DÖNEMİ FARS ŞİİRİNE ETKİSİ

İran ve günümüzde Türkiye olarak isimlendirilen coğrafya arasındaki mevcut kültürel bağlar oldukça eski bir maziye sahiptir. Tarihin uzak asırlarındaki ilk ilişkiler bir kenara bırakıldığında Selçuklular Dönemi’nden itibaren iki kültür arasında kuvvetli bir irtibat meydana gelerek asırlar boyunca derinleşmiştir ki tarihin bazı dönemlerinde İran ve Türkiye arasındaki kültürel sınırları çizmek zordur. Kültürel bağların en somut göstergeleri İran ve Türk edebiyatı ilişkilerinde müşahede edilebilir. İran ve Türkiye arasındaki ilişkiler, yenileşme öncesi (Selçuklu ve Osmanlı Dönemi) ve yenileşme sonrası (Tanzimat, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemleri) olmak üzere ikiye ayrılabilir. Bu çalışmada İran ve Türkiye arasındaki kültürel ve edebî ilişkinin arka planı ile Fars Dili ve Edebiyatı’nın yenileşme öncesi dönemde Klasik Türk Edebiyatı’nda nasıl revaç bulduğuna değinildikten sonra iki ülkenin yenileşme sonrası özellikle Osmanlı ve İran Meşrutiyetleri döneminde edebî ilişkilerin nasıl olduğu incelenecektir. Osmanlı Meşrutiyeti Dönemi’nde etkileşim sürecinin tersine döndüğü ve İran Edebiyatı’nın özellikle Fars şiirinin Yeni Türk Edebiyatı’nın etkisinde kaldığı varsayılmaktadır. Çalışmada edebî ürünlerden örneklerden zikredilerek bu etkinin sebepleri incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Edebî Bağlar, Selçuklular, Osmanlılar, Tanzimat, Meşrutiyet

PDF

___

AHUNDZADE, M. F. (1355). Makalat-ı Farsi, Tahran: Nigah.
AHUNDZADE, M. F. (1357). Mektubât ve Elifbâyı Cedid, Tebriz: İhya.
ADEMİYET, F. (1357). Endişehayı Mirza Ağa Han-ı Kirmânî, Tahran: Peyam.
ADEMİYET, F. (1351). Endişe-i Terakki ve Hükûmet-i Kanun (Asr-ı Sipehsalar), Tahran: Harezmi.
ARYANPUR, Y. (1372). Ez Saba Ta Nima, Tahran: Zevar.
AJEND, Y. (1372). Edebiyat-ı Nevin-i Türkiye, Tahran: Emir Kebir.
İBN-İ BİBİ. (1902). Muhtasar-ı Selçuknâme, Leiden: Houtsma.
EL İSFAHANİ, İ. M. (1900). Tarih-i Devlet Es’Selçuk, Mısır.
İMAMİ HOYİ (1389). İran ve Osmani ez Gozeşte ta İmruz, Tahran.
BROWN, E. (1335). Tarih-i Matbu’at ve Edebiyat-ı İran der Devre-i Meşrutiyet, Tahran: Marifet
CAFERİ, M. (1386). Seyr-i Romantizm der İran, Tahran: Neşri Merkez.
HAİRİ, E. (1364). Teşeyyü ve Meşrutiyet der İran, Tahran: Emir Kebir.
HABİB, İ. (1340). Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi, İstabul: Matbaa-yı Amire
EL HÜSEYNİ, S. H. (1933). Ahbar El Devlet Es’Selçukiye, Lahor: İntişarat-ı Danişgah-ı Pencab.
HAZRETİ, H. (1389). Meşrute-i Osmanî, Pejuhişkede-i Tarih-i İslam, Tahran.
DEHHODA, A. E. (1370). Divan, Tahran: Traje.
REYAHİ, M. E. (1369). Zeban ve Edeb-i Farsi der Kalemrovi Osmâni, Tahran: Pajenk.
ZERRİNKUB, A. (1383). Pille Pille ta Mülakat-ı Hüda, Tahran: İlmi.
SÜLEYMANÎ, B. (1379). Hemneva ba Murg-i Seher, Tahran: Salis.
ŞEFİİ KEDKENİ, M. (1382). Edebiyat-ı Farsi ez Asr-ı Cami ta Rüzgar-ı Ma, Tahran: Neşr-i Ney.