CUMHURİYET’İN İLK YILLARINA KADAR TÜRKİYE’DE KARİKATÜRÜN TARİHSEL GELİŞİMİ

Karikatür, insanın her türlü durumunu abartılı çizgilerle ve ince bir zekâyla kuşatarak, izleyeni kimi zaman tebessüm etmeye ya da gülmeye, kimi zaman da eleştirel düşünmeye sevk eden, çizim ve edebiyat sanatlarının bileşiminden oluşan ve büyük oranda mevcut duruma muhalif içerikler üreten bir sanat türüdür. Mizah ile harmanlanan karikatür sanatı eğlendirme olgusunun vermiş olduğu rahatlama ortamıyla birlikte en acı gerçekleri ortaya koyarken bile çoğu zaman kırıcı olmaktan uzaktır. Bu nedenle karikatür sanatında genellikle her türlü iktidara karşı kamu yararını gözeterek eleştirel bir dil kullanımı alışılagelmiş bir durumdur. Ancak kimi zaman karikatürlerde, edebiyat sanatının kıvrak dil özelliğinden ve resim sanatının deforme edilmiş abartılı çizimlerinin dikkat çekiciliğinden yararlanılarak toplumsal yeni bir olgunun inşası veya mevcut algıyı değiştirmek amaçlı olarak içerikler üretildiği de gözlemlenmektedir. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nun mirasçısı Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin inşasında, modernleşmeyi halka aktarmanın bir aracı olarak karikatür sanatından sıkça yararlanılmıştır. 

___

  • AKÇURA, Gökhan, Cumhuriyet Döneminde Türkiye Matbaacılık Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2012CANPOLAT, Mustafa- ÖNDER, Zafer. Edviye-i Müfrede, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 2017.ÇEVİKER, Turgut, Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü, Adam Yayınları, 1986, C. IIIÇEVİKER, Turgut, Karikatür Üzerine Yazılar, İris Yayınevi, İstanbul, 1997.ÇEVİKER, Turgut, Terakki Edelim Beyler, Adam Yayınları, İstanbul, 1986.İNUĞUR, Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınları, İstanbul, 1999.OKUDUCU, Güldal, Türk Kadınlarının Kısa Tarihi, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2014.KABACALI, Alpay, Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Matbaa ve Basın Sanayii, İstanbul, 1998.KARASAR, Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Nobel Yayınları, Ankara, 2009.KOLOĞLU, Orhan, Basımevi ve Basının Gecikme Sebepleri ve Sonuçları, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İstanbul, 1987.KOLOĞLU, Orhan,İlk Gazete ilk Polemik, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2014.Meydan Larousse, 1972, C.7.NESİN, Aziz, Cumhuriyet Döneminde Türk Mizahı, İstanbul, 1973.OKUDUCU, Güldal, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Kadınının Kısa Tarihi, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2014ORAL, Fuat Süreyya, Türk Basın Tarihi: Osmanlı İmparatorluğu Dönemi 1728-1922 / 1831 - 1922, Oral Yayınları, AnkaraÖNGÖREN, Ferit, Cumhuriyet Dönemi Türk Mizahı ve Hicvi, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1983OZTURK, Nuran- SARMAN, Meryem Arslan, “16. Yüzyıl Osmanlı Hekimlerinden Şaban Nidâî ve Dâvûd-i Antakî’nin Yazdığı Tıp Kitaplarında Tıbb-ı Nebevî Etkisi Üzerine Bir Karşılaştırma”. Uluslararası İslam ve Tıp (Tıbb-ı Nebevi) Kongresi Bildirileri 2015, https://ilahiyat.cu.edu.tr/tr/Belgeler/Medya/TNBildiri.pdf s. 512-531.POPE, Martin, Karikatür Hakkında Öğrenmek İstediğiniz Her Şey, İstanbul, Profil Yayıncılık, 2012.SARMAN, Meryem Arslan. “Nâbî’ye Göre Tabîb ve Tabâbet”. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi C.3 S.6, Ocak (2015), s. 80-97;TOPUZ, Hıfzı, Başlangıcından Bugüne Dünya Karikatürü, İnkılap Kitapevi, İstanbul, 1997.TOPUZ, Hıfzı, Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003.