SURRE ALAYLARI VE KABE ÖRTÜLERİ: NİĞDE MÜZESİ KABE ÖRTÜLERİ ÖRNEĞİ
Sözlüksel olarak, “içine altın ve para gibi kıymetli eşyaların yerleştirildiği kese” anlamına gelmekte olan surre ifadesi terimsel olarak her yıl hac dönemi öncesinde ramazan da Haremeyn-i Şerîfeyn halkına dağıtılması için yollanmakta olan para, altın ve diğer eşyaları ifade etmektedir. Surreler ve Kisvetü’ş-Şerife, Mahmil-i Şerif adı verilen özel olarak tasarlanmış ve süslenmiş prototip çadır içine konarak deve üzerinde Haremeyn-i Şerîfeyn bölgesine yola çıkarılırdı.
Osmanlı Devleti'nde ilk defa Surre gönderen hükümdarın Çelebi Mehmed (1413- 1421) olduğu şeklinde genel bir kanaat olsa da bu padişahın babası Yıldırım Bayezid'in (1389-1402) de 791/1389 yılında Mekke ve Medine halkı için seksen bin altın gönderdiği tespit edilmiştir. Yavuz Sultan Selim Han 1516 yılında Ayasofya Caminde yapılan törenle, Hadim’ul- Harameyn’uş Şerifeyn (Mekke ve Medine’nin hizmetkarı) ünvanını almış ve Surre Alaylarının Haremeyne gönderilmesini sürekli hale getirmiştir.
Kabe örtüleri (Kisvetü’ş-Şerife) kisve ve kuşak ve kapı perdesinden oluşmaktadır. Bu örtüler Şam, Kahire ve İstanbul gibi şehirlerde dokunmuşlardır. Yenisiyle değiştirilen Kabe örtülerinin bir bölümü İstanbul’a getirilerek kayda alınmaktaydı. Eski Kisvetü’ş-Şerife örtüleri XVI. yy.’ dan itibaren, Padişah ve Devlet erkanın yanı sıra ulemaların sandukalarının üzerine örtülmekte olup cami, dergah ve hastanelere gönderilmiştir.
Kesikbaş Türbesinden, Niğde Müzesine aktarılan üç adet Kisvetü’ş-Şerife örtüsü olduğu tespit edilmiştir. Bu örtülerin iki adedi kisve diğeri de kuşak olarak değerlendirilmiştir. Bu araştırmayla Osmanlı Döneminde ki Surre Alayları ve Kabe Örtüleri çerçevesinde, Niğde Müzesinde bulunan Kabe Örtülerinin teknik, tasarımsal ve dönemsel değerlendirilmesinin yapılması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Surre, Kabe Örtüsü, Mahmil, Haremeyn-i Şerîfeyn, Kaaba Cover
___
- Atalar, Münir. (1988). Türkler’in Kabe’ye Yaptıkları Hizmetler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30(1), 287-292.
- Ateş, İbrahim. (1981). Osmanlılar Zamanında Mekke ve Medine'ye Gönderilen Para ve Hediyeler.
- Bayram, Sadi. (1982). Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'nde Bulunan Kendinden Desenli, Üzeri Yazılı İki Kumaş.
- Can, Yılmaz. (1993). Kabe, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(7), (67-91). Samsun.
- Civelek, Yakup. (2007). Kabe Örtüsünün Değiştirilmesi Bağlamında Ortadoğu’da Osmanlı Dönemi Nüfuz Mücadelesi ve Bunun Arap Basınına Yansımaları, 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara.
- İpek, Selin. (2017). Doğumunun 1443. Yılında Hz. Peygamber Aşk-ı Nebi. C. Laforet, Osmanlı Sultanlarının Medine-i Münevvere’ye Gönderdiği Örtüler, (31-39): Ankara. İpek, Selin. (2017). Topkapı Sarayı Müzesi’ndeki Haremeyn’e Gönderilen Örtüler, Haremeyn Hac-Mukaddese Yolculuk, OBB-İBB, s.133-166, İstanbul.
- Kahraman, S. Ali. (2017). Haremeyn Hac - Mukaddese Yolculuk, OBB- İBBİ, s. 41-59. İstanbul.
- Kalkaşandi, A. B. Abdullah. (2005). Subhu’l-a’şa fi Sin’ati’l-İnşa, Kahire.
- Manzur, İbni. (1990), Lisânu’l-Arab, Daru Sadr, Beyrut: c. XV, 232-33
- Pakalın, M. Zeki. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB, (384-385). İstanbul. Sülün, Murat. (2003). Haremeyn’deki Belli Başlı Mâbedlerde Yazılı Ayetlere Dâir Mülâhazalar-1. Muğla Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (107-130). Muğla. Şemseddin, Sami. (1318), Kâmus-i Turki, Dersaadet: II, 826.
- Tezcan, Hülya. (1992). Vakıf Eserlerde Karşılaşılan Kutsal Örtüler. IX. Vakıf Haftası Kitabı, (331–340). Ankara. Tezcan, Hülya. (1996), Estârü’l-Kâ’beti’l-müşerrefe, Arapçaya çev. Tahsin Ömer Tahaoğlu, s. 116, 117. İstanbul. Uzunçarşılı, İ. Hakkı. (1975). Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2(1), (292). Ankara. Uzunçarşılı, İ. Hakkı. (2013). Mekke-i Mükerreme Emirleri. Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2(59), İstanbul.
- ISSN: 2587-1331
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Bülent KARA
Sayıdaki Diğer Makaleler
1476 TARİHLİ VAKIF DEFTERİNE GÖRE NİĞDE’DE KULLANILMIŞ LAKAP VE UNVANLAR
Ali Ertuğrul’a Göre Niğdeli Kadı Ahmed’in El-Veledü’ş-Şefîk Ve’l-Hâfidü’l-Halîk’ı
SURRE ALAYLARI VE KABE ÖRTÜLERİ: NİĞDE MÜZESİ KABE ÖRTÜLERİ ÖRNEĞİ
SUÇA VE SUÇLUYA TOPLUMSAL DAMGA: NİĞDE İLİ ÖRNEĞİ
NİĞDE MÜZESİN’DEKİ III.GIYASEDDİN KEYHÜSREV DÖNEMİNE AİT SİKKELER