SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN KORUNMASI SÖZLEŞMESİ VE MÜZE: YAKLAŞIMLAR, UYGULAMA ÖRNEKLERİ, RİSK ALANLARI

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi 2003 yılında Birleşmiş Milletler Eği- tim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) tarafından kabul edilmiş ve Sözleşme’ye 178 ülke taraf ol- muştur. Sözleşme’nin müzeler açısından en görünür etkisi, Uluslararası Müzeler Konseyi’nin (ICOM) müze tanımına 2007 yılında somut olmayan kültürel mirası eklemesi olmuştur. Bu süreci müzelerin koruma yaklaşımlarında ve koleksiyon oluşturma anlayışlarında yaşanan değişiklikler takip etmiştir. Sözleşme’nin kabul edildiği günden bugüne somut olmayan kültürel mirasın nasıl müzeleneceği ve somut olmayan kültürel miras müzelerinin nasıl olması gerektiği en çok tartışılan konuların başında gelmiştir. Bu makalede ise Sözleşme’den ve Sözleşme’nin Uygulama Yönergesi, Hükûmetlerarası Ko- mite Kararları, Periyodik Raporlar, İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Miras Temsilî Listesi ve Ko- rumanın İyi Uygulamaları Kaydı gibi metinlerinden yola çıkılarak müzelerin somut olmayan kültürel mirasın korunmasında hangi rolleri üstlendiğine, Sözleşme’ye taraf devletlerin müzelere bakış açısına ve uygulama örneklerine odaklanılmaktadır. Ayrıca müzelerin toplumla buluşma potansiyeli somut ol- mayan kültürel mirasın yaşatılması, katılım ve sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından yorumlan- maktadır. Müzede eğitim ve müze eğitimi çalışmalarıyla müzelerin somut olmayan kültürel mirasın gündelik hayata aktarılmasına ve yaşam boyu eğitime nasıl katkı sağladıkları incelenmektedir. Daha sonra Sözleşme’de tam olarak açıklanmayan uygulama yöntemlerinin somut olmayan kültürel miras odaklı müzeler tarafından farklı yorumlanması ile ortaya çıkan risk alanlarına değinilmektedir. Bun- lar arasında mirasın bağlamından kopuk ya da dondurularak sergilenmesi, sürecin bir bütün olarak korunamaması, müzeifikasyon, aşırı ticarileştirme, özgünlüğünü kaybetmesine neden olma, topluluk katılımını sağlayamama gibi risk alanlarına yer verilmektedir. Son olarak ise, müzelerin somut olma- yan kültürel mirası canlandırma örneklerinin turistifikasyonu nasıl engelleyebileceği açıklanmakta ancak aynı zamanda da bu durumun hangi tehlikeli sonuçları doğurabileceği üzerinde durulmaktadır.

The Convention for the Safeguarding Intangible Cultural Heritage and Museum: Approaches, Examples of Application, Risk Areas

UNESCO’s (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage entered into force in 2003, which was ratified by 178 countries ever since. The most visible impact of the Convention on museums was the inclusi- on of ICOM (International Council of Museums) in 2007 on the definition of museums by intangible cultural heritage. This process was followed by changes in the safeguarding approaches of museums and creating of collections. The most controversial issues are how the intangible cultural heritage will be put into the museum and how the intangible cultural heritage museums should be. This article focuses on the role of museums in the safeguarding of intangible cultural heritage and the perspecti- ves of the states parties to the museums and their implementation examples based on the texts of the Convention (Operational Directives, Decisions of Intergovernmental Committee, Periodic Reportings, Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Register of Good Safeguarding Practices) and the Convention. In addition, the potential of the museums to be accessible by the com- munity is interpreted in terms of maintaining the cultural heritage, intensification and sustainability.The museum’s educational activities and museum education studies examine the transfer of intangible cultural heritage to the daily life of museums and how they contribute to lifelong education. Then, the methods not fully explained by the Convention, the risk areas arising from the different interpretati- on of the museums are specified. These include areas of risk such as decontextualization, fail to fully protect the process, museumification, overcommercialization, loss of authenticity and the inability to ensure community participation. Finally, it is explained how examples of revitalization of the intan- gible cultural heritage of museums can prevent touristification, but at the same time, which dangerous consequences this situation may cause.

PDF

___

“Adaylık Başvuru Formu (00563)”, Portekiz, 2011. https://ich.unesco.org/en/RL/fadourban-popular-song-of-portugal-00563, Erişim Tarihi: 13.10.2018.
“Korumanın İyi Uygulamaları Kaydı (Register of Good Safeguarding Practices)”, 2009. https:// ich.unesco.org/en/lists?text=&type[]=00005 &multinational=3&display1=inscriptionID# tabs, Erişim Tarihi: 10.10.2018.
“Museum Definition”, ICOM, 2007. http://icom. museum/the-vision/museum-definition/, Erişim Tarihi: 13.10.2018.
“Periyodik Rapor (00787)”, Hırvatistan, https://ich.unesco.org/en/state/croatiaHR?info=periodic-reporting#pr-2012-2012, Erişim Tarihi: 12.10.2018.
“Periyodik Rapor (00792)”, Vietnam, https:// ich.unesco.org/en/state/viet-namVN?info=periodic-reporting#pr-2012-2012, Erişim Tarihi: 12.10.2018.
“Periyodik Rapor (00809)”, Macaristan, https://ich.unesco.org/en/state/hungaryHU?info=periodic-reporting#pr-2013-2013, Erişim Tarihi: 12.10.2018.
“Periyodik Rapor (00925)”, İtalya, https://ich. unesco.org/en/state/italy-IT?info=periodicreporting#pr-2014-2014, Erişim Tarihi: 12.10.2018.
“Periyodik Rapor (01041)”, Portekiz, https:// ich.unesco.org/en/state/portugalPT?info=periodic-reporting#pr-2015-2015, Erişim Tarihi: 12.10.2018.
“Periyodik Rapor (ICH-10-2016)”, Çek Cumhuriyeti, https://ich.unesco.org/en/state/czechiaCZ?info=periodic-reporting#pr-2016-2016, Erişim Tarihi: 13.10.2018.
“Quai Branly Müzesi Sürdürülebilir Kalkınma Raporu”, 2013. http://www.quaibranly.fr/ fileadmin/user_upload/1-Edito/6-Footer/8Missions-et-fonctionnement/RAPPORT_ DD_2014_GB-min.pdf, Erişim Tarihi: 12. 10.2018.
“Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi”. Millî Folklor, Fr. Çev.: M. Öcal Oğuz, İng. Çev.: Yeliz Özay, Göz. Geç.: Pulat Tacar, Yıl: 17, Sayı: 65, 2005: 163-171.
“Sürdürülebilir Kalkınma Raporu”, 2013. (http://www.quaibranly.fr/fileadmin/user_ upload/1-Edito/6-Footer/8-Missions-etfonctionnement/RAPPORT_DD_2014_GBmin.pdf), Erişim Tarihi: 12.10.2018.
“Uygulama Yönergesi”, 2018. https://ich.unesco. org/doc/src/ICH-Operational_Directives-7. GA-PDF-EN.pdf, Erişim Tarihi: 13.10.2018.
Dellios, Paulette. “The museumification of the village: cultural subversion in the 21st Century” (Köyün Müzefikasyonu: 21. Yüzyılda Kültürel Bozulma), The Culture Mandala: Bulletin of the Centre for East-West Cultural and Economic Studies, 5(1), 2012, s. 1-16. https://epublications.bond.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1082&context=cm, Erişim Tarihi: 13.09.2018.
https://ich.unesco.org/en/partners-00438, Erişim Tarihi: 13.10.2018.
Oğuz, M. Öcal. “Terim Olarak Somut Olmayan Kültürel Miras”. Millî Folklor, Yıl: 25, Sayı: 100, 2013, s.: 5-13.
Ölçer Özünel, Evrim. “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Karanlık Yüzleri: Turistifikasyon, Bağlamından Koparma, Millileştirme, Müzeifikasyon, Otantifikasyon ve Aşırı Ticarileştirme”, Kültürel Mirasın Korunması Uluslararası Bursa Sempozyumu, Bursa, 2017, s. 349-366.
__________ “Camekândan Canlı Performansa Somut Olmayan Kültürel Miras ve Müzeler”. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Geleceği Türkiye Deneyimi. Ankara: Unesco Türkiye Millî Komisyonu Yayınları, 2017, s.65-72.
Seidel, Stefan, Kenneth Hudson. Müze Eğitimi ve Kültürel Kimlik Uluslararası İki Çalışma Raporu. Çev.: Bahri Ata, Yay. Haz.: Bekir Onur. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1999.
Schubert, Karsten. Küratörün Yumurtası. Çev.: Rana Smith. İstanbul: İstanbul Sanat Vakfı Yayınları, 2004.
“Uzman Toplantısı”, 2004. https://ich.unesco. org/doc/src/00085-EN.pdf, Erişim Tarihi: 13.10.2018.