ABDULLAH ÖZBOLAT

İCAZET MERASİMİNDEN MEZUNİYET TÖRENİNE: BİR GEÇİŞ DÖNEMİ RİTÜELİNDE SÜREKLİLİK VE DEĞİŞİM

Doğum, evlilik ve ölüm gibi insan hayatının “ana” geçiş dönemlerine ilave olarak, toplumsal kabullere göre ve dünyayı algılayış biçimine bağlı olarak “ara” geçiş dönemleri de bulunmaktadır. Günümüz dünyasındaki toplumsal ve kültürel değişimler, bu geçiş dönemlerine icâzet merasimi ve mezuniyet törenlerinin eklenmesini gerekli kılmıştır. Sanat ve meslekte yeterlilik için gerekli izin ve onayı ifade eden icâzet, geleneksel İslâmî eğitim ve öğretimde dini-tasavvufi geleneğe bağlı olarak kişiden alınır. İcâzet, medreselerden alınan akademik diplomaları da kapsar. Mezuniyetle birlikte öğrencinin, resmî kurumlarca, toplumca ve bireylerce eğitim-öğretim süreçlerinde edinmiş olduğu bilgi ve beceriler onaylanmış olur. Mezuniyet belgelerinin verildiği resmî mezuniyet törenleri dışında ve öğrencilerin gayri resmî olarak düzenledikleri mezuniyet balosu, mezuniyet yemeği, mezuniyet kınası ve mezuniyet mevlidi gibi kendine has törenleri oluşmuştur. Makalede icâzet merasimi ve üniversite mezuniyeti bir geçiş dönemi olarak kabul edilmiş, icâzet merasiminden mezuniyet törenine değişim ve süreklilik ele alınmıştır. Makalenin amacı, icâzet merasimi ve mezuniyet törenini mukayese ederek, icâzetten mezuniyete değişimi ve sürekliliği analiz etmektir. Bunun için mezuniyet törenleri katılımlı gözlem yoluyla gözlenmiş, mezuniyet törenine katılan öğrencilerle mülakat yapılmıştır. İcazetten mezuniyete değişim, “ritüelden eğlenceye”, “bireyselden kitlesele”, “dinselden seküler anlayışa ya da âyinden törene”, “yerelden küresele” ve “yetkinlikten standartlaşmaya” şeklinde beş kategoride kavramsallaştırılmıştır. İcazetten mezuniyete değişim süreci, makro perspektifte modernleşme, küreselleşme ve kitleselleşme ile ilişkilendirilmiş, özelde mezuniyet törenleri mikro perspektifte sembolik etkileşimci perspektifte Erving Goffman’ın gündelik hayatta benliğin sunumunda temellendirdiği “performans”, “sahne” ve Guy Debord’un “gösteri toplumu” kavramsallaştırmasından yararlanılmıştır. Makalede öncelikle bir geçiş dönemi ritüeli olarak icâzet merasimi ve icâzetnâmeler ele alınmış, ardından kitleselleşen eğlence kültürü ve küresel yaşam tarzlarıyla tüketim kültürünü sentezleyen mezuniyet törenine değişim, saha çalışması verilerinden yararlanılarak yorumlanmıştır. Sonuç olarak icâzet merasiminin yapısıyla mezuniyet töreninin anlam ve amaçları arasında benzerliklerle birlikte farklılıkların da olduğu; mezuniyet töreninin küresel ve toplumsal etkilerle şekillendiği söylenebilir.

From Ijazah Ceremony to Graduation Celebration: Continuity and Change in the Ritual of a Rite of Passage

There are some “important” rites of passage in human life such as birth, marriage and death. There are also some “interval” rites of passage depending on the perception of the world and social acceptance. Social and cultural changes in today’s world necessitated to incorporate into these rites of passage of “the ijazah and graduation ceremony”. Ijazah expresses the permission and approval for proficieny in art and profession and it is taken from a person depending on religious-mystical tradition in traditional Islamic education and training and involves academic diplomas obtained from madrasas. The knowledge and skills of the student are approved by official institutions, societies and individuals in the process of education with graduation. In addition to the official graduation celebrations where graduation certificates are given to students, there are also specific ceremonies such as graduation proms, graduation dinner, graduation henna ceremony and graduation mawlid which are organized informally by students. The ijazah ceremony and college graduation are accepted as a rite of passage in this study and continuity and transformation from ijazah ceremony to graduation celebration was examined. The aim of study is to analyze the transformation from ijazah to graduation and its continuity by comparing ijazah ceremony with college graduation celebration. The graduation ceremonies have been observed through participant observation, and interviews have been conducted with students who have attended the celebration. Transformation from ijazah to graduation is conceptualised in five categories: “from ritual to entertainment”, “from individual to mass”, “from religieux to secular understanding or from rite to celebration”, “from local to global” and “from competence to standardisation”. Transformation process from ijazah to graduation ceremony was associated to modernization, globalization and popularization in macro perspective and it was benefited from graduation ceremonies in specific terms, symbolic in micro perspective, “performance” and “front” based on the presentation of self in everyday life by Erving Goffman in the interactionist perspective and lastly, “society of the spectacle” conceptualized by Guy Debord. Firstly, as a ritual of rite of passage ijazah ceremony and ijazahnamas have been examined in the study, then transformation from ijazah to graduation ceremony that synthesizes the culture of popularized entertainment and the consumption culture along with global lifestyles has been interpreted using data of field study. To sum up, it can be said that the structure of the ijazah ceremony has in common with the meaning and aim of the graduation ceremony as well as differences that the graduation ceremonies are shaped by the global and social effects.

PDF

___

Akpınar, Cemil. “İcazet”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000, Cilt: 21, 393-400.
Assmann, Jan. Kültürel Bellek, çev. Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2001.
Atay, Hüseyin. Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi Medreseler, İcazetnâmeler, Islahat Hareketleri, İstanbul: Dergah Yayınları, 1983.
Debord, Guy. Gösteri Toplumu, çev. Ayşen Ekmekçi, Okşan Taşkent, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
Devellioğlu, Ferit. Osmanlı- Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi, 1986.
Dorst, John D. “Postmodernizm ve Folklor”, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1, M. Öcal Oğuz ve diğer. (yay.haz.), çev. Serpil Cengiz, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006, 63-65.
Dursun, Aysun. “Geleneğin İzinde Kültür Değişmeleri ve Dönüşmeleri: Mezuniyet Kınası Örneği”, Ulus- lararası Söz, Sanat, Sağlık Sempozyumu Bildiriler 21-23 Ekim 2015 / Edirne, Yüksel Topaloğlu ve diğer. (yay. haz.), Edirne: Trakya Üniversitesi Yayınları, 2016, 317-326.
Goffman, Erving. Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu, çev. Barış Cezar, İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
Graham, William A. “Traditionalism in Islam: An Essay in Interpretation”, The Journal of Interdisciplinary History, 23(3)(1993 Winter), 495-522.
Halbwachs, Maurice. Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri, çev. Büşra Uçar, Ankara: Heretik Yayınları, 2016.
Honko, Lauri. “Ritüellerin Oluşum Süreci”, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 3, M. Öcal Oğuz ve diğer. (yay.haz.), çev. Ruhi Ersoy, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2015, 199-212.
Hobsbawm, Eric. “Gelenekleri İcat Etmek”, Geleneğin İcadı, Eric Hobsbawm, Terence Ranger (der.), çev. Mehmet Murat Şahin, Ankara: Agora Kitaplığı, 2006, 1-18.
Keskin, Derya. Bitmeyen Sınavlar Yaşanmayan Hayatlar Eğitimde Paradigma Değişimi, Ankara: Dipnot Yayınları, 2012.
Kirman, M. Ali. “Din ve Eğlence Kültürü -KSÜ İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Mezuniyet Gecesi Hak- kında Sosyolojik Bir Değerlendirme-”, Kültür ve Din, Ed. M. A. Kirman-A. Özbolat, Adana: Kara- han Kitabevi, 2014, 97-121.
Küçükbasmacı, Gülten. “Kültürel Bellek ve Süreklilik: Kına Gecelerinden Mezuniyet Kınalarına”, Millî Folklor, 112 (Kış 2016), 73-94.
Oğuz, M. Öcal. “Folklor: Ortak Bellek veya Paylaşılan Deneyim”, Millî Folklor, 74 (Yaz 2007), 5-8.
Özbolat, Abdullah. “Değerleri Küreselleşme Sürecinden Değerlendirmek”, Kültür ve Din, Ed. M. A. Ki- man-A. Özbolat, Adana: Karahan Kitabevi, 2014, 147-165.
Özbudun, Sibel. Ayinden Törene, Ankara: Anahtar Kitaplar Yayınevi, 1997.
Özdemir, Nebi. Cumhuriyet Dönemi Türk Eğlence Kültürü, Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
Özdemir, Nebi. “Osmanlı Tüketim Kültürü, Eğlence ve Yazılı Medya İlişkisi”, Millî Folklor, 73 (Bahar 2007), 12-22.
Rappaport, Roy A. “Ritüel”, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1, M. Öcal Oğuz ve diğer. (yay.haz.), çev. Kürşat Korkmaz, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006, 187-193.
Sarı, M. Ali. “İcazet”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000, 21, 400-401.
Schick, Irvin Cemil. “İslâmî Kitap San’atlarında Standartlaşma: Usta-Çırak İlişkisi ve İcazet Geleneği”, Osmanlı Araştırmaları, 49 (2017), 231-266.
h t t p s : / / t w i t t e r . c o m / a u t f a k u l t e s i / s t a - tus/749365878504955904 (12.12.2017)
http://www.milliyet.com.tr/emekli-imam-70- yasinda-mezun-oldu-torunlari-adanayerelhaber- 1440828 (17.11.2017)
https://www.google.com.tr/search?q=beylkd% C3%BCz%C3%BC+b%C3%BCy%C3%BCk %C5%9 Fehir+anaokulu+mezuniyet&source (11.2.2018)