KLASİKTEN MODERNE OSMANLI KADIN ENTARİSİNDEKİ SİLÜET DEĞİŞİMİNİN İNCELENMESİ

Bu makalenin temel hedefi, görsel kaynaklar üzerinden, Osmanlı İmparatorluğunda, klasikten moderne kadın entarilerindeki silüet değişimini incelemektir. Çalışma, Osmanlıdaki orta ve orta üstündeki sosyo kültürel/ekonomik gruba mensup kadınların günlük giyim kültüründeki değişimin, ulusal ve uluslararası boyutta yazına kazandırılması, bölgesel ölçekli kültürel mirasa katkı sağlanması ve konuyla ilgilenenlere bilimsel kaynak desteği oluşturması bakımından önemli görülmektedir. Betimsel modele dayalı araştırmanın materyali: Osmanlı İmparatorluğunun özellikle yükseliş döneminden itibaren giyim kültürünü belgeleyen basılı ve çevrimiçi dokümanlar; yerli ve yabancı gezginlerin seyahatnameleri, gravürler, minyatürler ve çeşitli müze koleksiyonlarındaki giysilerin görselleridir. Bu çalışmanın örneklemini oluşturmak için, giyside silüet değişimini en iyi yansıttığı düşünülen görseller içerisinden, tesadüfi örneklemle, sekiz görsel seçilmiştir. Seçilen görseller, Macromedia Free Hand MXa programında grafiksel silüete dönüştürülmüştür. Her giysi silüetinin detayları, görsel analiz teknikleriyle ve bir önceki ile karşılaştırılarak analiz edilmiştir. Silüetlerin bir öncekine göre gösterdikleri değişim moda yazınını oluşturan alfabetik, kadın elbise silüetleri çerçevesinde ele alınmıştır. Her bir görsel ve fotoğraf görüntüsünden elde edilen veriler, kronolojik olarak sıraya konulmuş ve giysi silüet özellikleri ile yan yana oluşturulan grafikler ve alfabetik silüetlerle birleştirilerek yorumlanmıştır. Çalışma sonucunda kadın entarisinde üç aşamalı bir değişim gözlenmiştir. Bunlardan birinci aşama, Selçukludan devralınan basit, yalın ve ayrıntısız olan H görünümlü silüettir. Osmanlı kadın entarisi, ikinci olarak nitelendirilecek aşamada, yerleşik yaşama geçiş sonrası, Avrupa ile kültürel ilişkilerin ilerlemesine bağlı olarak etkileşime girmiştir. Bu süreçte, yeni kesim, birleştirme, biçim verme ve formu sabitleştirme teknikleri sayesinde vücuda daha çok oturan entariler, X silüete dönüşmüştür. Üçüncü aşama olarak adlandırılabilecek süreçte, Tanzimat ile birlikte moda kavramı benimsenmiş ve batılı kadının yapay araçlarla forma soktuğu S silüet, Osmanlı entelektüel kadınının entarisini de bu forma dönüştürmüştür.

The Analysis of the Silhouette Alteration in Ottoman Women’s Dresses (Entari) From Classical to Modern Period

PDF

___

And, Metin. 16. Yüzyılda İstanbul. İstanbul, Kent-Saray-Günlük Yaşam, Yapı Kredi Yayınları, 1993.
Armağan, Mustafa. Gelenek. Ağaç Yayınları. İstanbul: 1992.
Atasoy, Nurhan. Osmanlı Kıyafetleri- Fenerci Mehmet Albümü. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı Yayını. 1986.
Çağman, Filiz. “Selçuklu-Osmanlı Dönemi”, Çağlar Boyu Anadolu’da Kadın, Anadolu Kadının 9000 Yılı. İstanbul. 1993.
Çakmak, Şükran ve Çeğindir, Neşe Yaşar. On dokuzuncu Yüz Yıldan Yirminci Yüzyıla Bursa İli Gelin Giysilerindeki Form Değişiminin Analizi. V. Uluslararası Halk Kültürü ve Sanat Etkinlikleri Sempozyumu. Kahraman Kazan/Ankara. 12-14 Ekim 2017.
Çeğindir, Neşe Yaşar. 100 Soruda Giysi Mimarisi. Ankara: Gazi Kitabevi. 2017.
Doras, Sabahattin. Osmanlılar Albümü. II. Kitap, Osmanlı Yayınevi, İstanbul: 1983.
Davis, Fanny. Osmanlı Hanımı. Çeviren: Bahar Tırnakçı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
D’Ohsson, Mauradgea. 18. Yüzyıl Türkiye’sinde Örf ve Adetler. Çeviren: Zehra Yüksel. Tercüman 1001 Temel Eser, 1980.
El-Hoyi, Abdülmümin. Varka ve Gülşah. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi (TSMK H.841, y33 b).
Esin, Emel. İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslam’a Giriş. (Türk Kültürü El Kitabı II. Cilt./1b’den Ayrı Basım), İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1978.
Evren, Burçak ve Girgin, C. Dilek. Yabancı Gezginler ve Osmanlı Kadını. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1997.
Fontmagne, Durand. Kırım Harbi Sonrasında İstanbul. İstanbul: Tercüman Yayınları, 1977.
Göktaş. Uğur. Mesireler-Helva Sohbetleri, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. V: 5. TV Yayınları, 1994.
Görünür, Lale. Anıların Aynasında Moda-Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonunda 19. Yüzyıl Kadın Kıyafetleri. Pi Dergisi, Sayı: 12, 1998.
Görünür, Lale. Osmanlı İmparatorluğunun Son Döneminden Kadın Giysileri. Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonu. İstanbul: Mas Matbaacılık. A.Ş. 2010.
Görünür, Lale ve Ögel, Semra. Osmanlı Kaftanları ile Entarilerinin Farkları ve Kullanışları, İTÜ Dergisi/b, Sosyal Bilimler, Cilt: 3 Sayı: 1, 2006.
Gürtuna, Sevgi. Osmanlı Kadın Giysisi. T.C Kültür Bakanlığı, Ankara: 1999. Hakko, Cem. Moda Olgusu, İstanbul: Vakko Yayınları. ty.
Işın. Ekrem. İstanbul’da Gündelik Hayat. IV. Basım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
İnan, Afet. Altaylarda Hun Devri Kültürü. Hayat Tarih Mecmuası. Sayı: 12, İstanbul: 1967.
İndirkaş. Zühre. Çağlar Boyu Ana Tanrıça İnancı ve Türk Resmine Yansımaları. Derleyen: İsmail Akkaya. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi. 2009.
Kırkıncıoğlu, Zeynep ve Kuru Songül. Silhouette Analysis on Visual Identity of 17th and 19th Century European Clothing. The Most Recent Studies in Science and Art. V.1. Gece Kitaplığı. Ankara. 2018.
Koç, Fatma ve Koca, Emine. The Westernization Process in Ottoman Women’s Garments 18th Century- 20th Century, Asian Journal of Women’s Studies. Volume: 13, No: 4, 2007.
Koç, Fatma ve Koca, Emine. Osmanlı Kanunlarında Giyim-Kuşam Yasakları. Türk İslam Medeniyetleri Akademik Araştırmalar Dergisi. Sayı: 10, 2010.
Koç, Fatma. Koca, Emine. The Clothing Culture of Turks, and the Entari. Folk Life: Journal of Ethnological Studies, Vol. 49 No: 1, 2011.
Koç, Fatma. Koca, Emine ve Pamuk, Beyhan. 17-18. Yüzyıl Türk Minyatürlerindeki Kadın Giysilerinde Yaka ve Kol Formu Özellikleri. Orhun Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl Konulu III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu. I. Cilt, 2010.
Koçu, Ekrem. Türk Giyim Kuşam ve Süsleme Sözlüğü. İstanbul: Sümerbank Yayınları, 1967.
Lagana, Louis. 2009. The Re-Emergence of Great Mother Goddess, International Journal of Arts and Sciences. 3 (3).
Mantran, Robert. 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul: Kurumsal, İktisadi Toplumsal Tarih Denemesi. Çeviren: M. A. Kılıçbay ve E. Özcan. Türk Tarih Kurumu Yayını, 1990.
Mahir, Banu. Osmanlı Minyatür Sanatı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
Mardin, Şerif. Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.
Meriç, Nevin. Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi, Adab-ı Muaşeret. (1894-1927). İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2000.
Micklewright, Nancy. Tracing the Transformations in Women’s Dress in Nineteenth-Century İstanbul. The Annual Journal of the Costume Society of America/Dress, 1987.
Moryson, Faynes. 1607-1617. The Itinerary of Fynes Moryson. Volume IV. [on-line]. Glasgow: James Mac Lehose and Sons Publishers to the University Glasgow. 1908. [Erişim tarihi: 10 Temmuz 2018]. http://www.archive. org/details/fynesmorysons04moryuoft
ODA. “Silhouette”. Oxford Design Dictionary. [Erişim Tarihi: 14 08 2018]. https:// en.oxforddictionaries.com/definition/silhouette.
Öztuna, Yılmaz. Büyük Türkiye Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınevi, 1983.
Özer, Demirli, Ayça. Sandıklarda Saklı Saray Yaşamı. TBMM Milli Saraylar Yayınları, İstanbul: 2006.
Rachow, Dolores Wilhelmsen. ABC des Modezeichnens. German: Muster-Schmıd Verlag. 1987.
Saz, Leyla. Haremin İç Yüzü. Milliyet Yayınları, İstanbul: 1974.
Sevim Mustafa, Gravürlerle Türkiye-Giysiler Portreler II, Portreler=1, Türk Tarih Kurumu Basımevi. Yayımlar Dairesi Başkanlığı Sanat Eserleri Dizisi. 2002.
Stone, Elaine. The Dynamics of Fashion, Fairchild Publications, New York: 1999.
Süslü. Özden. Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri. Atatürk Kültür Merkezi Yayını. Ankara: 1989.
Taşçıoğlu, Muhaddere. Türk Osmanlı Cemiyetinde Kadının Sosyal Durumu ve Kadın Kıyafetleri. Ankara: Akın Matbaası, 1958.
Tezcan, Hülya. 16.-17. Yüzyıl Osmanlı Sarayında Kadın Modası, Pi Dergisi, Sayı: 12, 1998a.
Tezcan, Hülya. Batılılaşma Döneminde Saray Kadınının Modası. Pi Dergisi. Sayı: 12, 1998b.
Tezcan, Hülya. Sarayın Terzisi. Sadberk Hanım Müzesi. İstanbul: 2008.
Tuğlacı, Pars. Osmanlı Döneminde İstanbul Kadınları. İstanbul: Cem Yayınları. 1984.
Yener, Esin. Eski Ankara Kadın Kıyafetleri ve Giyiniş Tarzları. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi. Sayı: 3, Cilt: 13, Ankara: 1955.