Halk hikâyelerinde bir imaj olarak bağ ve bahçenin kadın ve bedeni ile ilişkisi

Her edebî ürün belirli bir zamanın ve sosyal şartların neticesi olarak tezahür eder. Bu gerçek- lik sözlü kültür verimleri için çok daha fazla bir anlam ifade eder. Zira sözlü kültürün ve edebiyatın müstesna örneklerinden olan halk hikâyeleri toplumsal ve sosyoekonomik düzendeki bir değişim ve kırılmanın neticesi bir başka ifade ile yeni bir düzenin yeni edebî verimi olarak ortaya çıkmıştır. Bu makalede yerleşik yaşam ve kültürün edebî verimi olarak karşımıza çıkan halk hikâyelerinde, bir imaj olarak bağ/bahçe ve unsurlarının kadın ve kadın bedeni ile ilişkisi üzerinde durulmuştur. Yerleşik yaşamın temel unsuru olan toprak ve toprağa bağlı olarak gelişen bağ ve bahçeler, söz konusu hayatın temel yaşam alanlarından birini oluşturmaktadır. Yaşam mekânları olarak halk hikâyelerinde görü- len bağ / bahçeler aynı zamanda kadın algısı ve kadın bedeninin kavramsallaştırılmasında da sıklıkla kullanılmıştır. Hikâyelerin genel olarak bütününde ve bilhassa nazım parçalarında bu hususla alakalı oldukça somut veriler vardır. Kadınlığın ve kadın bedeninin algılanış ve kurgulanışında ‘dil’ önemli ve etkili bir faktördür. Kullanılan dil ve kavramlar ise sosyo-kültürel yaşamla yakından ilgilidir. Bu bağlamda bu çalışmada sosyal şartlar ve çevre ile yakın temas hâlinde olan halk hikâyelerinde yer alan bağ/ bahçe ve unsurlarının kadın algısı ve bedeni ile ilişkisi incelenmeye ve çözümlenmeye çalışılmıştır

The relation between the ımages of vineyards-orchards and women and women body in the folktales

Every literaray creativeness is the result of the specific time and social conditions. This reality means much more importance especially for the oral culture products. Folktales, special examples of oral culture and literature, have emerged as a result of social and socio-economic developments, in ot- her words as the new literary outcome of the new system. This article elaborates on the relation betwe- en the elements of the vineyards-orchards and women and women body in folktales which are products of literary creativeness of settled life and culture. The soil- the basic element of settled life and the vi- neyards -orchards, which grow up thanks to the soil constitute one of the basic life places discussed. The vineyards-orchards, which are seen as life places in folktale, are usually used in the conceptualizing of women body and perception of women. There are concrete datas concerned with this point, especially in the verse parts of the stories. Language is an important and effective factor in terms of the perception and construction of women body and feminity. Language and notions are related to socio-cultural life. In this context, this study analyzes the relation between the elements of the vineyard-orchards and perception of women and women body.

PDF

___

Akbalık, Esra. “Anadolu Sahası Türk Halk Hikâyelerinde Toplumsal Cinsiyet Rolleri ile Kadınlar”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İs- tanbul: İstanbul Üniversitesi, 2012.
Alptekin, A.Berat. Kirmanşah Hikâyesi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1999. ________. “Elif ile Yaralı Mahmud Hikâyesi”. Türk Folkloru Araştırmaları 1982. (1983): 21-46.
Arsunar, Ferruh. Köroğlu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1963.
Aslan, Ensar. Çıldırlı Âşık Şenlik, Hayatı- Şi- irleri- Karşılaşmaları, Hikâyeleri. Ankara: Maya Akademi Yayınları, 2007.
Badinter, Elisabeth. Biri Ötekidir. İstanbul: Afa Yayınları, 1992.
Bali, Muhan. Ercişli Emrah ile Selvihan Hikâyesi. Ankara: Atatürk Üniversitesi Ya- yınları, 1973.
Başgöz, İlhan. “Türk Halk Hikâyelerinin Yapı- sı”. (çev. Serpil Cengiz). Folklor / Edebiyat 14 (1998): 85-98.
Başgöz, İlhan. Hikâye: Turkish Folk Romance as Performance Art. Bloomington: Indiana Uni- versity Press, 2008.
Berktay, Fatmagül. Tek Tanrılı Dinler Karşısın- da Kadın. İstanbul: Metis Yayınları, 2000.
Boratav, Pertev N. Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınla- rı, 2002.
Çetin, İsmet. “Türk Halk Hikâyelerinin Tarihi Gelişmesi”. Milli Folklor 6 (1990): 35-36.
Çolak, Faruk: “Şah İsmail Hikâyeleri Üzerine Mukâyeseli Bir Araştırma”. Basılmamış Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, 1994.
Delaney, Carol. Tohum ve Toprak. İstanbul: İle- tişim Yayınları, 2012.
Demir, Necati. Dânişmend Gazi Destanı. Anka- ra: Hece Yayınları, 2006.
Demir, Necati ve M.D. Erdem. Battal Gazi Desta- nı. Ankara: Hece Yayınları, 2006.
Demir, N.ve M.D. Erdem. Saltık-Nâme. Ankara: Destan Yayınları, 2007.
Dundes, Alan. “Doku, Metin, Konteks” (çev. Me- tin Ekici). Halkbiliminde Kuramlar Yakla- şımlar 1. Haz. M. Öcal Oğuz ve diğer. Anka- ra: Milli Folklor Yayınları, 2003.
Duymaz, Ali. Kerem ile Aslı Üzerine Mukayese- li Bir Araştırma. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
Ekici, Metin. Dede Korkut Tesiri ile Teşekkül Eden Halk Hikâyeleri. Ankara: Atatürk Kül- tür Merkezi Yayınları, 1995.
Ekici, Metin. “Halkbilimi Çalışmalarında me- tin (Text), Doku (Texture), Sosyal Çevre ve Şartlar(Konteks) İlişkisinin Önemi”. Milli Folklor 39 (1998): 25-34.
Elçin, Şükrü. Kerem ile Aslı Hikâyesi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2000.
Eliade, Mircea. Kutsal ve Dindışı. (çev. Mehmet Ali Kılıçbay). Ankara, 1991.
Erdal, Tuğçe. “Erkek Ağızlı Türkülerde Kadın İmajı”. Folklor /Edebiyat 65 (2011): 37-52.
Feıst, Gregory J. ve Erika L. Rosenberg. Psycho- logy: Making Connections. Newyork:
Published by McGraw- Hıll Companies, 2010.
Güneş, Asuman. “Oğuz Gurubu Türk Kahra- manlık Destanlarında Kadın”. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi 2009.
Jung, C.Gustav. Dört Arketip. İstanbul: Metis Yayınları, 2009.
Kaftancıoğlu, Ümit. Köroğlu Kol Destanları. İs- tanbul: Kültür Bakanlığı, 1979.
Kağıtçıbaşı, Çiğdem. “Türkiye’de Değişen Aile ve Çocuk”. Toplumsal Tarihte Çocuk. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1994, s. 31-38.
Kaplan, Mehmet. Köroğlu Destanı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1973.
_________. Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırma- lar Tip Tahlilleri 3. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2001.
_________. Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırma- lar 1. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006.
Karabaş, Seyfi. Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru. İstanbul: YKY Yayınları, 1999.
Kaya, Doğan ve S. Koz. Türk Halk Hikâyeleri I. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2000.
Kırel, Çiğdem vd. Sosyal Psikoloji. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, 2004.
Kösemihal, N.Şazi. Sosyoloji Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1968.
Makas, Zeynelâbidin. “Tufarganlı Abbas ve Gül- gez Peri Hikâyesi”. Basılmamış Doktora Tezi. Erzurum, 1982.
Malinowski, B. Bilimsel Kültür Teorisi. (çev. Saadet Özkal). İstanbul: Kabalcı Yayınları, 1992.
Nirun Nihat. Sistematik Sosyoloji Yönünden Sosyal Dinamik Bünye Analizi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını, S.56, 1991.
Ong, Walter. Sözlü ve Yazılı Kültür. İstanbul: Metis Yayınları, 2003.
Özarslan, Metin. Ferhat ile Şirin Mukayeseli Bir Araştırma. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Ya- yınları, 2006.
Özünel, Evrim Ölçer. Masal Mekânında Kadın Olmak. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2006.
Sakaoğlu, Saim. Meddah Behçet Mahir’in Bütün Hikâyeleri 1-11. (Haz. Saim Sakaoğlu, Ali Berat Alptekin-Yurdanur Sakaoğlu- Esma Şimşek). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1999.
Sakaoğlu, Saim. ve A. Duymaz. Hurşit ile Mah- mihri Hikâyesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1996.
Şenocak, Ebru. “Leylâ ile Mecnûn Hikâyesi Üze- rine Mukayeseli Bir Araştırma”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversi- tesi, 2000.
Şimşek, Esma. “Arzu ile Kamber Hikâyesi Üze- rine Mukayeseli Bir Araştırma”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversi- tesi, 1987.
Türkmen, Fikret. Âşık Garip Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. Atatürk Üniver- sitesi Yayınları, 1974.
_________. Tahir ile Zühre. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1983.
Türkmen, Fikret ve diğer. Âşık Şeref Taşlıova’dan Derlenen Halk Hikâyeleri. Ankara: TDK Ya- yınları, 2008.
Türkmen, Fikret ve M. Cemiloğlu. Âşık Mevlüt İhsani’den Derlenen Halk Hikâyeleri. Anka- ra: TDK Yayınları, 2009a.
_________. Âşık Şevki Halıcı’dan Derlenen Halk Hikâyeleri. Ankara: TDK Yayınları, 2009b.
Yıldızbaş, Süleyman. “Asuman ile Zeycan Hikâyesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştır- ma”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ela- zığ: Fırat Üniversitesi, 1993.
Yıldırım, Suat. Kur’ân-ı Hakîm’in Açıklamalı Meali. İstanbul: Işık Yayınları, 2004.
Young, Katharine. “Beden Folkloru”. Halkbi- liminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. (Yay. Haz. M. Öcal Oğuz ve diğer). Ankara: Gele- neksel Yayıncılık, 2006.