FIKRALARIN PSİKANALİTİK YAPISAL DİNAMİKLERİ

Fıkralar da diğer komik edebî türler gibi arzu ile tatmin arasındaki örtüşmezliğin meydana getirdiği hoşnutsuzluk karşılığında ortaya çıkar. Jacques Lacan'ın işaret ettiği gibi arzu karşısındaki tatmin ya çok fazla, ya da çok az, ya çok erken, ya da çok geçtir. Fıkralar böylesine bir arzu tatmin örtüşmezliğinden uzaklaşmak isteyen bir tepkiyi ortaya koyar. Fıkranın yapısında aslında ilerleyen iki anlatı vardır. Bunlardan ilki okuyucuyu veya dinleyicilerin beklentileri doğrultusunda haz ve tatmin üretir. Bu anlatı fıkranın sonundaki 'ana gösteren'e kadar devam eder. Bu 'ana gösteren'den sonra ortaya çıkan tekinsiz ve alışılmadık durum veya olay, arzu beklentisi olan tatminin eksik olduğunu ortaya koyar. Fıkranın psikanalitik dinamiğinde görülen beklenmedik, alışılmadık, yadırgatıcı ve yabancılaştırıcı durum ve olay hem ek haz ve doyumu ortaya çıkarır, hem de ilk anlatıdaki aynı öğelerle farklı bir anlatı elde eder. Fıkranın bahsedilen ikinci anlatısının ortaya çıkardığı artı haz, tatmin arzu örtüşmezliğindeki eksikliği önemli ölçüde kapatır. Fıkraların bu ek hazzına ilk değinen Sigmund Freud'dur. Fıkralar diğer komik edebî türlerden kendini hem bu geriye kurulan ikinci anlatı hem de zamansallıkla kendini ayırır. Diğer edebî türlerde komik olan, sekansın sonuna kadar devam eder. Fıkrada ise sonda ani bir şekilde ortaya çıkar. Bu nedenle hem komik durum hem de haz ve tatmin anlık olur. İşte bu noktada fıkraların yapısında ilk anlatıyla birlikte geriye doğru kurulan ikinci bir anlatı vardır. Bu ikinci anlatı beklentinin ötesinde anlık artı bir haz ve tatmin ortaya çıkarır. Bu psikanalitik yapısal dinamikleriyle fıkralar diğer edebî türlerden ayrılır

The Psychoanalytic Structural Dynamics of Jokes

Jokes occur such as other humorous genre in the result of non-coincidence between satisfaction and desire. Jacques Lacan says that the satisfactionis too much or too little, or too early, or too late than desire. Jokes produce a reaction that wants to get away from such a the non-coincidence of the desire and satisfaction. In fact, there are two developing narrative in the structure of joke. The first of these produces pleasure and satisfaction with the expectations of the reader or listener. This narrative continues until the basic indicative in the end of joke. These unusual and uncanny event or situation occurring after the basic indicative, presents a lack of satisfaction that expects the desire. Unexpected, unusual, bizarre and alienating situations and events seen in the psychoanalytic dynamic of joke both reveal extra pleasure and satisfaction and obtain different narrative with the same item in the first narrative. The extra pleasure is occured by the second narrative of the joke removes lack of noncoincidence in the satisfaction and desire. First teller of this extra pleasure of jokes is Sigmund Freud. Jokes distinguish itself with both second narrative and temporality from other humorous narrative genres. Which is humorous in other genres, continues from beginning of the sequence to the end. It suddenly occurs in the end of the joke. Therefore humorous situation and desire and satisfaction are instant. At this point, there is a second narrative that established backwards with the first narrative in the structure of the narrative. This second narrative reveals an extra instant pleasure and satisfaction beyond expectations. Jokes with this psychoanalytic structural dynamics differ from other genres

___

  • Altuğ, Taylan, Son Bakışta Sanat, İstanbul: Yapı Kredi Yay. 2012.
  • Bakhtin, Mikhail, Karnavaldan Romana, çev. Cem Soydemir, İstanbul: Ayrıntı Yay. 2001.
  • Boratav, Pertev Naili, Nasreddin Hoca, İstanbul: Kırmızı Yayınları. 2006.
  • Cebeci, Oğuz, Komik Edebî Türler, İstanbul: İt- haki Yay. 2008.
  • Comte-Sponville, Andre, Cinsellik, Aşk ve Ölüm, çev. Canan Özatalay, İstanbul: İletişim Yay. 2013.
  • Freud, Sigmund, Sanat ve Edebîyat, çev. Dr. Emre Kapkın, Ayşe Tekşan Kapkın, İstan- bul: Payel Yay. 1999
  • Freud, Sigmund, Espriler ve Bilinçdışı İle İlişki- leri, çev. Emre Kapkın, İstanbul: Payel Yay. 2003.
  • Hegel, Georg Wilhelm Friedrich, Tinin Görün- gübilimi, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yay. 2004.
  • Hegel, Georg Wilhelm Friedrich, Estetik, Güzel Sanat Üzerine Dersler, çev. Taylan Altuğ, Hakkı Hünler, İstanbul: Payel Yay. 2012
  • Kojeve, Alexandre, Hegel Felsefesine Giriş, çev. Selahattin Hilav, İstanbul: Yapı Kredi Yay. 2012.
  • Lacan, Jacques, Psikanalizin Dört Temel Kavra- mı Seminer 11. Kitap, çev. Nilüfer Erdem, İstanbul: Metis Yay. 2013.
  • Nasio, J. D, JacoquesLacan'ın Kuramı Üzerine Beş Ders, çev, Özge Erşen-Murat Erşen, An- kara: İmge Yay.2007.
  • Rıcoeur, Paul, Yoruma Dair, Freud ve Felsefe, çev. Necmiye Alpay, İstanbul: Metis Yay. 2006.
  • Yıldırım, Dursun, Bektaşi Fıkraları, Ankara: Ak- çağ Yayınları. (1999)
  • Zizek, Slavoj, Yamuk Bakmak, Popüler Kültür- den Jacques Lacan'a Giriş, çev. Tuncay Bir- kan, İstanbul: Metis Yay. 2012.
  • Zizek, Slovaj, İdeolojinin Yüce Nesnesi, çev. Tun- cay Birkan, İstanbul: Metis Yay.2011.
  • Zupancic, Alenka, Komedi Sonsuzun Fiziği, çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yay. 2011.