Ülkemizde Aşı İle Korunulabilen Hastalıklara Yönelik Yürütülen Eliminasyon ve Eradikasyon Programlarının Değerlendirilmesi

Enfeksiyon hastalıklarının tarihi neredeyse insanlık tarihi kadar eskidir. Yüzyıllar boyunca salgın hastalıklar birçok insanın yaşamlarını etkilemiş, ölümüne neden olmuştur. Yirminci yüzyılda tıptaki gelişmeler, özellikle mikroskobun keşfi, aşı ve antibiyotiklerin bulunması enfeksiyon hastalıklarıyla mücadelede önemli adımlar olmuştur. 1970’li yıllarda çiçek hastalığının yaygın aşı çalışmaları ile tüm dünyadan ortadan kaldırılması, uygun stratejiler ve hükümetler arası işbirliği ile bulaşıcı hastalıkların tamamen ortadan kaldırılabileceğini göstermiştir. Dünya Sağlık Örgütü’nün önerileri doğrultusunda her ülke kendi özelliklerine göre bağışıklama programları yürütmektedir. Bölgesel farklılıklar olmakla beraber özellikleri uygun olan enfeksiyon hastalıklarının eliminasyon/eradikasyon çalışmaları yürütülmektedir. Sağlık örgütleri belirli aralıklarla bir araya gelerek dünyadaki durumu değerlendirmekte, yeni hedefler ve bu hedeflere yönelik stratejiler belirlemektedir. Bu makalede, ülkemizde aşı ile korunabilen enfeksiyon hastalıkları için yürütülmekte olan eliminasyon/eradikasyon programlarının Türkiye’de ve dünyada geçmişten günümüze olan gelişiminin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Evaluation of Elimination and Eradication Programs for Vaccine Preventable Diseases in Turkey

The history of infectious diseases is as old as human history. Epidemics have affected their lives andhavekilled many people throughout the centuries. In the twentieth century, medical advances, especially the discovery of the microscope, vaccines and antibiotics, have taken important steps in the fight against infectious diseases. The eradication of smallpox from around the world by widespread vaccination studies in the 1970s showed that communicable diseases could be completely eliminated by appropriate strategies and intergovernmental cooperation. According to World Health Organization recommendations, each country carries out immunization programs according to its characteristics. Although there are regional differences, elimination/eradication studies of infectious diseases with appropriate characteristics are carried out. Health organizations come together at regular intervals to assess the situation in the world, identify new targets and strategies for these goals. It was aimed to evaluate the development of the past to the present of elimination/eradication program ongoing for infectious diseases that can be prevented by vaccination in Turkey and all over the world.

PDF

___

1. Centers for Disease Control and Prevention. Global disease elimination and eradication as public health strategies. MMWR 1999;48(Suppl):1-203
2. Centers for Disease Control and Prevention. Recommendations of the International Task Force for Disease Eradication. MMWR 1993;42(No. RR-16): 1-38
3. Miller M, Barrett S, Henderson D.A. Control and Eradication Chapter 62, In: Disease Control Priorities in Developing Countries. Ed. Jamison DT., Breman JG., Measham AR., Alleyne G, Claeson M, Evans DB., Jha P, Philip Musgrove AM. Second Edition. Oxford University Press, New York, 2006, p. 1163-1176.
4. Aylward B. et al. When Is a Disease Eradicable? 100 Years of Lessons Learned. American Journal of Public Health 2000; 90(10): 1515-1520.
5. WHO Regional Office for Europe. 2014. Eliminating measles and rubella. Framework for the verification process in the WHO European Region. Copenhagen, Denmark.
6. T.C. Sağlık Bakanlığı. Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi 2009. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,11137/genisletilmis-bagisiklama-programi-genelgesi-2009.html
7. Feldstein LR. et al. Global routine vaccination coverage, 2016. MMWR 2017;17;66(45):1252-1255.
8. WHO. Department Of Immunization, Vaccines and Biologicals Strategic Plan 2010-15. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim adresi: http://www.who.int/immunization/documents/IVB_SP_2010-15_final_Ver.pdf
9. T.C. Sağlık Bakanlığı, Polio Eradikasyon Programı Saha Rehberi, 1999. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim adresi: file:///D:/Users/MEÜ/Downloads/_Ekutuphane_kitaplar_polioeradikasyonrehberi%20(1).pdf
10. WHO. Poliomyelitis. Vaccine Preventable Diseases Surveillance Standarts. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim adresi: https://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/WHO_SurveillanceVaccinePreventable_18_Polio_R2.pdf ?ua=1
11.WHO. Poliomyelitis. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim adresi: https://www.who.int/en/news-room/factsheets/detail/poliomyelitis
12. Patel M. et al. Polio endgame: the global introduction of inactivated polio vaccine, Expert Review of Vaccines 2015;14:5:749- 762
13. Toole MJ. So close: remaining challenges to eradicating polio. Toole BMC Medicine 2016;14:43
14. Tezer H. Dünyada Polio’da Son Durum. J Pediatr Inf 2017; 11: 60
15. WHO. Global Polio Eradication Initiative. Polio Eradication & Endgame Strategic Plan 2013-2018. 2013.
16. Global Polio Eradication Initiative. Polio this week. Erişim tarihi: 25.10.2018 Erişim Adresi: http://polioeradication.org/polio-today/polio-now/this-week/
17. Datta SD. et al. National, Regional and Global Certification Bodies for Polio Eradication: A Framework for Verifying Measles Elimination. JID 2017:216 (Suppl 1): 351-354.
18. Centers for Disease Control and Prevention. Continues to Support the Global Polio Eradication Effort. Erişim tarihi: 01.11.2018 Erişim Adresi: https://www.cdc.gov/polio/updates/index.htm
19. Levitt A. et al. Surveillance Systems to Track Progress Toward Global Polio Eradication-Worldwide, 2012–2013. MMWR 2014; 63(16):356-361.
20. Centers for Disease Control and Prevention. The Global Polio Eradication Initiative Stop Transmission of Polio (STOP) Program 1999–2013. MMWR 2013; 62(24):501-503.
21. The STOP Program at CDC. Stop Transmission of Polio. Erişim tarihi: 01.11.2018 Erişim Adresi: https://www.cdc.gov/globalhealth/immunization/stop/pdf/STOP-FACTSHEET_EPIMM_EN_072018.pdf
22. Orenstein WA. Faap, The Commıttee On Infectious Diseases. Eradicating Polio: How the World’s Pediatricians Can Help Stop This Crippling Illness Forever. Pediatrics 2015;135(1):196-202.
23. Akşit S. Çocukluk çağında aşı takvimi. Türk Ped Arfl 2007; 42 Özel Sayısı: 26-35
24. T.C. Sağlık Bakanlığı. Polio İmportasyon Genelgesi 2002/67
25. Polio Aşı Kampanyası. 27 Nisan 2015 HASUDER internet sitesi. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: http://hasuder.org.tr/hsg/?p=3720
26. Mundel T, Orenstein W.A. No Country is Safe without Global Eradication of Poliomyelitis. N Engl J Med 2013;369(21):2045-6.
27. T.C. Sağlık Bakanlığı. Maternal Neonatal Tetanos Eliminasyon Programı Saha Rehberi 2006 Erişim Tarihi: 23.10.2018 Erişim Adresi: https://www.tuseb.gov.tr/enstitu/tacese/yuklemeler/ekitap/ASI/saglik_bakanligi_2006_maternal_ve_neonatal_tetanos_elminasyo n_saha_rehberi.pdf
28. Stephen SA. Tetanos (Clostridium tetani). In: Nelson Pediatri (Çev. ed. Akçay T.) 2015 sf: 991-994.
29. Thwaites CL., Loan HT. Eradication of tetanus. British Medical Bulletin 2015;116:69-77
30. WHO. Tetanus vaccines: WHO position paper-February 2017. Weekly Epidemiological Record 2017;92(6):53-76
31. Thwaites L, Beeching NJ, Newton CR. Maternal and neonatal tetanus. Lancet 2015;385(9965):362–370.
32. WHO. WHO-recommended surveillance standard of neonatal tetanus. Erişim tarihi: 02.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/surveillance_type/active/NT_Standards/en
33. T.C. Sağlık Bakanlığı. Maternal Neonatal Tetanos Eliminasyon Programı Tetanos Aşı Günleri Personel El Kitabı 2006.
34. WHO. Maternal and neonatal tetanus elimination: validation in Punjab Province, Pakistan, November 2016. Weekly epidemiological record 2017;92(3):21-36.
35. WHO. Maternal and neonatal tetanus (MNT) elimination. The strategies Erişim tarihi: 02.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/immunization/diseases/MNTE_initiative/en/index3.html
36. WHO. Neonatal Tetanus. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/immunization/monitoring_surveillance/burden/vpd/surveillance_type/active/neonatal_tetanus/en/
37. WHO. Validation of elimination of neonatal tetanus in Turkey by lot quality assurance cluster sampling. Weekly epidemiological record 2009;84:141–148.
38. T.C. Sağlık Bakanlığı. Kızamık/Kızamıkçık ve Konjenital Kızamıkçık Sendromu (KKS) Sürveyansı Genelgesi 2010. Erişim tarihi: 13.11.2018 Erişim Adresi: https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/1237,kizamik-kizamikcikkks-surveyansigenelgesi2010pdf.pdf?0
39. Wilbert HM. Kızamık (Meales).In: Akçay T. (Çev. Ed.) Nelson Pediatri. Nobel Kitabevleri;2011 sf: 1069-1075.
40. Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) Bulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubu, Kızamık Raporu 2013. Erişim Tarihi: 30.10.2018 Erişim Adresi: https://hasuder.org/anasayfa/images/Yonetim/HASUDER_KIZAMIK_RAPOR12-MART-2013-1.pdf
41. T.C. Sağlık Bakanlığı. Kızamık Eliminasyon Programı Saha Rehberi 2004. Erişim Tarihi: 30.10.2018 Erişim Adresi: https://dosyaism.saglik.gov.tr/Eklenti/17586,kizamik-eliminasyon-programi-saha-rehberipdf.pdf?0
42. WHO. Global measles and rubella strategic plan: 2012-2020. 2012. Geneva, Switzerland.
43. Enfeksiyon hastalıkları (EKMUD). Ed. Kurt H, Gündeş S, Geyik MF. Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, 2013, 28-33, 151-154.
44.WHO. News; Meales. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/measles
45. Chantal ED. et al. Measles incidence estimations based on the notification by general practioners were suboptimal. Journal of Clinical Epidemiology 2004;57:633–637.
46. Antona D. Measles Elimination Efforts and 2008–2011 Outbreak, France. Emerging Infectious Diseases 2013;19(3):357-364.
47. Datta SS. et al. Progress and challenges in measles and rubella elimination in the WHO European Region. Vaccine 2018;36:5408–5415.
48. Orenstein WA. et al. Measles and Rubella Global Strategic Plan 2012–2020 midterm review. Vaccine 2018;36:A1–A34.
49. Sundaram ME, Guterma nLB, Omer SB. The True Cost of Measles Outbreaks During the Postelimination Era. JAMA 2019; Published online March 7,
50. Kerr Y. et al. Lessons Learned and Legacy of the Stop Transmission of Polio Program. The Journal of Infectious Diseases 2017;216(S1): 316–23
51. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu- Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı. Kızamık Bilim Danışma Kurulu Kararları. 14.12.2012 Tarih ve B.10.1.HSK.0.13.00.00 sayılı resmi yazı.
52. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu- Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı. Kızamık Eliminasyon Programı. 20.04.2017 Tarih ve 21001706 sayılı resmi yazı.
53. WHO Europe. Data and Evidence. Erişim Tarihi: 30.11.2018 Erişim Adresi: http://data.euro.who.int/cisid/?TabID=489655
54. Taneja DK., Sharma P. Targeting Rubella for Elimination. Indian Journal of Public Health 2012;56(4):269-272.
55. Grant GB. et al. Progress in Rubella and Congenital Rubella Syndrome Control and Elimination-Worldwide, 2000-2016. MMWR 2017;66(45):1256-60.
56. Khanal S. et al. Progress Toward Rubella and Congenital Rubella Syndrome Control-South-East Asia Region, 2000-2016. MMWR 2018;67(21):602-6
57. Jindai K. et al. Towards rubella elimination in Japan. Lancet 2018;18:713-14.