Dioscorides’in De Materia Medica Adlı Eserindeki Tıbbi Bitkilerin Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki Güncel Kullanımlarının Araştırılması

Pedanius Dioscorides, MS XL yılında Anavarza’da doğmuş tıp hekimi ve eczacıdır. Dioscorides, İskenderiye ve Atina’da tıp eğitimi almış, Anavarza’da askeri hekim olarak görevlendirilmiştir. Dünyanın bilinen en eski sistematik tıp ve eczacılık kitaplarından biri olan De Materia Medica’nın yazarıdır. Beş ciltlik De Materia Medica adlı eserinde 600’den fazla bitkisel, 35 hayvansal ve 100 kadar da madensel drogun, botanik özellikleri, tıbbi kullanım amaçları ve şekilleri, yan etki ve dozajları gibi bilgilere yer vermiştir. Bu eser öncelikle Grekçe yazılmış, daha sonraki yüzyıllarda Latince, Süryanice ve Arapça dillerine çevrilmiştir. Bu çalışmada Dioscorides’in Materia Medica adlı eserinde yer alan drogların Doğu Akdeniz bölgesindeki günümüzdeki kullanımlarının karşılaştırılması araştırılmıştır. Yapılan incelemelerde Materia Medica’da adları geçen 131 tıbbi bitki türünün Doğu Akdeniz bölgesinde günümüzde de tıbbi amaçlarla kullanıldıkları belirlenmiştir. Tespit edilen türlerden 61 türün Materia Medica’daki kullanımlar ile aynı olduğu, 70 türün ise farklı amaçlarla kullanıldıkları görülmüştür. Bu çalışmada, T.A. Osbaldeston ve ekibinin tercüme ettiği “The Herbal of Dioscorides the Greek” adlı nüsha kullanılmıştır.

A Research on the Present Uses of the Medicinal Plants in De Materia Medica written by Dioscorides in Eastern Mediterranean Region

Pedanius Dioscorides, born c. XL AD in Anavarza, was a Greek physician, pharmacist, botanist. Dioscorides, trained in medicine in Alexandria and in Athens, appointed as a military physician in Anavarza. He was the author of the Materia Medica, that is one of the oldest systematical medical and pharmaceutical book in the world. In the Materia Medica (5 volumes) includes information such as botanical characteristics, and forms the purposes of medical use, side effects, dosage of more than 600 herbal, 35 animal and 100 mineral drugs. The book was primarily written in Greek, then it was translated into Latin, Syriac and Arabic languages. In this study, the present uses of the medicinal plants in the eastern Mediterranean region are compared with the Materia Medica written by Dioscorides. It is determined that, 131 medicinal plant species have been used in the eastern Mediterranean region today, they are also used for medical purposes and which of 61 species have been used same purposed with the Materia Medica, other 70 species have been used for different purposes. In this paper, “The Herbal of Dioscorides the Greek” translated by T.A. Osbaldeston and scientist group was used.

PDF

___

1. Baytop T. Anazarbalı Dioscorides I. yüzyılda yaşamış ünlü bir hekim. Sandoz Dergisi 1997; 1: 10-17.
2. Tekiner H. Dioscorides materia medica manuscripts in Turkey. Pharmaziegeschichte 2009.
3. Ataç A, Yıldırım V. Osmanlı hekimleri ve Dioskorides’in “De Materia Medica”sı. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 2004; 15: 257-269.
4. Yıldırım VR. Dioskorides'in De Materia Medica isimli eserindeki drogların veteriner hekimlik alanında kullanımları. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 2016; 6(3): 121-127.
5. Uygur H, Ökten Aİ. İlk çağlardan günümüze Çukurova tıp tarihi. Adana; Karahan kitabevi; 2016.
6. Yıldırımlı Ş. Etnobotanik ve Türk etnobotaniği. Kebikeç 2004; 17: 175-193.
7. Osbaldeston TA, editor. The herbal of Dioscorides the Greek, Ibidis Press. Johannesburg South Africa; 2000. Available from: https://tr.scribd.com/doc/94437559/Dioscorides-De-Materia-Medica.
8. Gunther R. The Greek herbal of Dioscorides, Illustrated by A Byzantine A.D. 512, Englished by John Goodyer A.D. 1655, Edited and First Printed A.D. 1933, Facsimile of The 1934 Edition, London-NewYork; 1968.
9. Dioscorides P. Dioscoridis Libri Octo Graecae et Latinae. Paris, 1549. Available from: https://books.google.com.tr/books?id=Fcc7AAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=De+Materia+Medica+Dioscorides&hl=tr&sa= X&redir_esc=y#v=onepage&q=De%20Materia%20Medica%20Dioscorides&f=false.
10. Demirci S. Adana il merkezinde halk arasında tıbbi amaçlı kullanılan bitkiler, karşılıklı konuşma, 2018.
11. Lewin R. Modern İnsanın Kökeni, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 7. basım, Tübitak, Ankara; 2000.
12. Heinrich M. et al. Fundementals of pharmacognosy and phytotherapy, Churchill Livingstone: Edinburgh; 2004.
13. Başaran AA. Ülkemizdeki bitkisel ilaçlar ve ürünlerde yasal durum, Mised 2012; 27-28: 22-26.
14. Ersöz T. Bitkisel ilaçlar ve gıda takviyeleri ile ilgili genel yaklaşım ve sorunlar. Mised 2012; 27-28: 11-21.
15. Kırıcı S. Türkiye’de tıbbi ve aromatik bitkilerin genel durumu. Türktob 2015; 15: 4-11.
16. Faydaoğlu E, Sürücüoğlu MS. Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 2011; 11(1), 52-67.
17. Başer KHC. Tıbbi Bitkiler, Bilim ve Teknik 1995; 331:76-79
18. Harput Ş. Urtica dioica- Urtica urens (Isırgan). Demirezer Ö, editör. FFD monografları, Tedavide kullanılan bitkiler. Ankara: Özyurt matbaacılık: 2011; 695-704.
19. Karaman S, Kocabas YZ. Traditional medicinal plants in Kahramanmaraş. The Sciences 2001; 1(3): 125- 128.
20. Kıran Ö. Kozan yöresi florasındaki tıbbi bitkiler ve bunların halk tıbbında kullanılışı. Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Deontoloji Ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi; 2006.
21. Alan S, et al. Traditional health practices in mountain, plain and seaside regions of Adana in Turkey. Indian Journal of Traditional Knowledge 2012; 11(4): 593-601.
22. Altay V, Karahan F. Tayfur Sökmen kampüsü (Antakya-Hatay) ve çevresinde bulunan bitkiler üzerine etnobotanik bir araştırma. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi 2012; 2(7): 13‐28.
23. Gökyıldız Ş, Alan S, Öztürk M, Şenesen RO. Traditional health practices in mountain, plain and seaside regions of Adana in Turkey: Maternal and infant health. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 2013; 3(3): 21-9.
24. Demirci S, Özhatay N. An ethnobotanical study in Kahramanmaraş (Turkey); wild plants used for medicinal purpose in Andirin, Kahramanmaraş. Turkish J Pharm Sci 2012; 9(1): 75-92.
25. Deliorman O. Viscum album (Ökse otu). Demirezer Ö, editör. FFD monografları, Tedavide kullanılan bitkiler. Ankara: Özyurt matbaacılık: 2011; 721-730.
26. Sargın SA. Ethnobotanical survey of medicinal plants in Bozyazı district of Mersin, Turkey. J of Ethnopharm 2015; 173: 105-126.
27. Temiz A, Acar J Gıdalardaki doğal toksik bileşikler. Gıda Dergisi 1984; 9(1): 31-39.
28. Bağcı Y, Savran A, Dural H. Pozantı (Adana) ve çevresindeki bazı bitkilerin yerel adları ve etnobotanik özellikleri. SDÜ FenEdebiyat Fakültesi Dergisi2006; 27: 77-82.
29. Güzel Y, Güzelşemme M, Miski M. Ethnobotany of medicinal plants used in Antakya: A multicultural district in Hatay Province of Turkey, J of Ethnopharm 2015; 174: 118-152.
30. Altay V, Karahan F. An ethnobotanical research on wild plants sold in Kırıkhan district (Hatay/Turkey) herbalists and local markets, Biodicon 2015; 8(2): 81-91.
31. Güneş S. Karaisalı (Adana) ve köylerinde halkın kullandığı doğal bitkilerin etnobotanik yönden araştırılması. Niğde, Niğde Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi; 2010.
32. Sağıroğlu M, et al. An Ethnobotanical survey from Yahyalı (Kayseri) and Tarsus (Mersin). Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi 2013; 2: 13-37