Dioskorides’in De Materia Medica Adlı Eserindeki Tıbbi Bitkilerin Doğu Akdeniz’de Günümüzdeki Kullanımlarının Araştırılması

Pedanius Dioskorides, MS 40 yılında Anavarza’da doğmuş tıp hekimi ve eczacıdır. Dioskorides, İskenderiye ve Atina’da tıp eğitimi almış, Anavarza’da askeri hekim olarak görevlendirilmiştir. Dünyanın bilinen en eski sistematik tıp ve eczacılık kitaplarından biri olan De Materia Medica’nın yazarıdır. 5 ciltlik De Materia Medica adlı eserinde 600’den fazla bitkisel, 35 hayvansal ve 100 kadar da madensel drogun, botanik özellikleri, tıbbi kullanım amaçları ve şekilleri, yan etki ve dozajları gibi bilgilere yer vermiştir. Bu eser öncelikle Grekçe yazılmış, daha sonraki yüzyıllarda Latince, Süryanice ve Arapça dillerine çevrilmiştir. Bu çalışmada Dioskorides’in Materia Medica adlı eserinde yer alan drogların Doğu Akdeniz bölgesindeki günümüzdeki kullanımlarının karşılaştırılması araştırılmıştır. Yapılan incelemelerde Materia Medica’da adları geçen 131 tıbbi bitki türünün Doğu Akdeniz bölgesinde günümüzde de tıbbi amaçlarla kullanıldıkları belirlenmiştir. Tespit edilen türlerden 61 türün Materia Medica’daki kullanımlar ile aynı olduğu, 70 türün ise farklı amaçlarla kullanıldıkları görülmüştür. Bu çalışmada, T.A. Osbaldeston ve ekibinin tercüme ettiği “The Herbal of Dioskorides the Greek” adlı nüsha kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Dioskorides, Materia Medica, Doğu Akdeniz

A Research on the Present Uses in Eastern Mediterranean of Medicinal Plants in Materia Medica of Dioscorides

Pedanius Dioskorides, born c. 40 AD in Anavarza, was a Greek physician, pharmacist, botanist. Dioskorides, trained in medicine in Alexandria and in Athens, appointed as a military physician in Anavarza. He was the author of the Materia Medica, that is one of the world's oldest systematical medical and pharmaceutical books. In the Materia Medica (5 volumes) includes information such as botanical characteristics, and forms the purposes of medical use, side effects, dosage of more than 600 herbal, 35 animal and 100 mineral drugs. This work was primarily written in Greek, it was translated into Latin in later centuries, the Syriac and the Arabic language. In this study, is compared the drugs in the Materia Medica of Dioskorides with the present uses in the eastern Mediterranean region. It is determined, 131 medicinal plant species have been used in the eastern Mediterranean region today, they are also used for medical purposes and which of 61 species have been used same purposed with the Materia Medica, other 70 species have been used for different purposes. In this paper, was used the book of “The Herbal of Dioscorides the Greek” translated by T.A. Osbaldeston and scientist group.

Keywords:

Dioscorides, Materia Medica, Eastern Mediterranean,

PDF

___

1. Baytop, T. Anazarbali Dioscorides I. yüzyilda yasamis ünlü bir hekim. Sandoz Dergisi 1997; 1: 10-17.
2. Tekiner H. Dioscorides Materia Medica Manuscripts in Turkey. Pharmaziegeschichte 2009.
3. Ataç A, Yıldırım V. Osmanlı Hekimleri ve Dioskorides’in “De Materia Medica”sı. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 2004; 15: 257-269.
4. Yıldırım V. R. Dioskorides' in De Materia Medica İsimli Eserindeki Drogların Veteriner Hekimlik Alanında Kullanımları-Veterinary Usage Of Drugs in de Materia Medica of Dioscorides. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 2016; 6(3): 121-127.
5. Uygur H, Ökten A.İ. İlk Çağlardan günümüze Çukurova tıp tarihi, Karahan kitabevi, Adana; 2016.
6. Yıldırımlı Ş. Etnobotanik ve Türk Etnobotaniği, Kebikeç 2004; 17: 175-193).
7. Osbaldeston TA., editor. The Herbal of Dioscorides the Greek, Ibidis Press. Johannesburg South Africa; 2000. (https://tr.scribd.com/doc/94437559/Dioscorides-De-Materia-Medica).
8. Gunther R. The Greek Herbal of Dioscorides, Illustrated by A Byzantine A.D. 512, Englished by John Goodyer A.D. 1655, Edited and First Printed A.D. 1933, Facsimile of The 1934 Edition, London-NewYork; 1968.
9. Dioscorides P. Dioscoridis Libri Octo Graecae et Latinae. Paris, 1549. (https://books.google.com.tr/books?id=Fcc7AAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=De+Materia+Medica+Dioscorides&hl=tr&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=De%20Materia%20Medica%20Dioscorides&f=false).
10. Demirci S. Adana il merkezinde halk arasında tıbbi amaçlı kullanılan bitkiler, karşılıklı konuşma, 2018.
11. Lewin R. Modern İnsanın Kökeni, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 7. basım, Tübitak, Ankara; 2000.
12. Heinrich M, Barnes J, Gibbons S, Williamson EM. Fundementals of Pharmacognosy and Phytotherapy, Churchill Livingstone, Edinburgh; 2004.
13. Başaran AA. Ülkemizdeki Bitkisel İlaçlar ve Ürünlerde Yasal Durum, Mised, 2012; 27-28: 22-26.
14. Ersöz T. Bitkisel İlaçlar ve Gıda Takviyeleri ile İlgili Genel Yaklaşım ve Sorunlar, Mised 2012; 27-28: 11-21.
15. Kırıcı S. Türkiye’de tıbbi ve aromatik bitkilerin genel durumu. Türktob, Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi 2015; 15: 4-11.
16. Faydaoğlu E, Sürücüoğlu MS. Geçmişten Günümüze Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanılması ve Ekonomik Önemi. Kastamonu University Journal of Forestry Facultuly, 2011; 11(1), 52-67.
17. Başer KHC. Tıbbi Bitkiler, Bilim ve Teknik 1995; 331:76-79
18. Harput Ş. Urtica dioica- Urtica urens (Isırgan), (FFD Monografları, Tedavide Kullanılan Bitkiler, Ankara: Özyurt matbaacılık: Ed. Demirezer Ö) 2011; 695-704.
19. Karaman S, Kocabas Y.Z. Traditional Medicinal Plants in Kahramanmaraş, The Sciences 2001; 1(3): 125- 128.
20. Kıran Ö. Kozan Yöresi Florasındaki Tıbbi Bitkiler ve Bunların Halk Tıbbında Kullanılışı, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Deontoloji Ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi; 2006.
21. Alan S, Gokyıldız S, Ozturk M, Okusluk Senesen M, Kadıoglu S. Traditional health practice s in mountain, plain and seaside regions of Adana in Turkey, Indıan Journal of Traditional Knowledge 2012; 11(4): 593-601.
22. Altay V, Karahan F. Tayfur Sökmen Kampüsü (Antakya-Hatay) ve Çevresinde Bulunan Bitkiler Üzerine Etnobotanik Bir Araştırma, Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, The Black Sea Journal of Sciences 2012; 2(7): 13‐28.
23. Demirci S, Özhatay N. An ethnobotanical study in Kahramanmaraş (Turkey); wild plants used for medicinal purpose in Andirin, Kahramanmaraş. Turkish Journal of Pharmaceutical Sciences 2012; 9(1): 75-92.
24. Deliorman O. Viscum album (Ökse otu), (FFD Monografları, Tedavide Kullanılan Bitkiler, Ankara: Özyurt matbaacılık: Ed. Demirezer Ö) 2011; 721-730.
25. Sargın SA. Ethnobotanical survey of medicinal plants in Bozyazı district of Mersin, Turkey, Journal of Ethnopharmacology 2015; 173: 105-126.
26. Temiz A. Gıdalardaki Doğal Toksik Bileşikler. Gıda Dergisi 1984; 9(5).
27. Bağcı Y, Savran A, Dural H. Pozantı (Adana) ve çevresindeki bazı bitkilerin yerel adları ve etnobotanik özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi 2006; 27: 77-82.
28. Güzel Y, Güzelşemme M, Miski M. Ethnobotany of medicinal plants used in Antakya: A multicultural district in Hatay Province of Turkey, Journal of Ethnopharmacology 2015; 174: 118-152.
29. Altay V, Karahan F. An ethnobotanical research on wild plants sold in Kırıkhan district (Hatay/Turkey) herbalists and local markets, Biological Diversity and Conservation 2015; 8(2): 81-91.
30. Güneş S. Karaisalı (Adana) ve köylerinde halkın kullandığı doğal bitkilerin etnobotanik yönden araştırılması. Niğde, Niğde Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi; 2010.
31. Sağıroğlu M, Topuz T, Ceylan K, Turna M. An Ethnobotanıcal Survey From Yahyalı (Kayseri) And Tarsus (Mersin). Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi 2013; 2.