Ebū’l-Ḳāsım Ḫalef b. ʿAbbās ez-Zehrāvī Ebu Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā erRāzī’nin hamam üzerine yazdıklarından etkilendi mi?

Amaç: Bu çalışmada Orta Çağ’da İslam dünyasının bilim ve tıbbının altın çağı olarak adlandırılan döneminin en ünlü hekimlerinden Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī (865-925) ile Ebū’l-Ḳāsım Ḫalef b. ʿAbbās ez-Zehrāvī (936-1013)’nin insanın sağlığını korumada hamamın yeri ile hamamın yararları ve zararları hakkındaki görüşlerini saptamak ve bu görüşlerin benzerlikleri ile farklılıklarını ortaya koyarak, bu bilgilerin tıp tarihindeki yerlerini belirlemeye çalışmak amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada esas olarak Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī’nin Kitābu’l-Manṣūrī ve Kitābu’l-Murşid av elFuṣūl adlı eserleri ile Ebū’l-Ḳāsım Ḫalef b. ʿAbbās ez-Zehrāvī’nin Kitabu’t-Taṣrīf li-men ʿaceze ʿani’t-telīf adlı eseri incelenmiştir. Rāzī’nin ve Zehrāvī’nin adı geçen eserlerde hamam üzerine olan görüşleri Arapçadan Türkçeye çevrilmiş ve bulgular bölümünde sunulmuştur. Bu eserlerde yer alan bilgiler birbirleriyle karşılaştırılmış ve bu bilgilerin tarihsel süreçteki yerleri tıp tarihi literatürü ışığında tartışılmıştır. Bulgular: Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī’nin Kitābu’l-Manṣūrī adlı eserinin sağlığın korunması üzerine olan dördüncü makalesinin bir bölümü “Hamamın yararları, zararları ve onu kullanma şekli üzerine” olup, Kitābu’l-Murşid av el-Fuṣūl’un da bir bölümü “Hamam üzerine fasıllar” başlığını taşımaktadır. Ebū’l-Ḳāsım Ḫalef b. ʿAbbās ez-Zehrāvī’nin et-Taṣrīf li-men ʿaceze ʿani’t-telīf adlı eserinin birinci makalesinde de “Hamamın yararları ve zararları üzerine fasıl” başlıklı bir bölüm yer almaktadır. Sonuç: Ebū’l-Ḳāsım Ḫalef b. ʿAbbās ez-Zehrāvī’nin et-Taṣrīf li-men ʿaceze ʿani’t-telīf adlı eserinde hamam üzerine yazdıkları Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī’nin Kitābu’l-Manṣūrī ve Kitābu’l-Murşid av el-Fuṣūl adlı eserlerinde yer alan bilgilerle neredeyse aynı olup, Zehrāvī’nin Rāzī’nin eserlerinden birebir alıntılar yaparak, konu hakkında daha kısa bir sentez oluşturduğu izlenimini vermektedir.

Was Abū al-Qāsim Khalaf b. ʿAbbās al-Zahrāwī influenced by Abū Bakr Muḥammad b. Zakariyyā al-Rāzī’s writings on bath?

Object: Abū Bakr Muḥammad b. Zakariyyā al-Rāzī (Rhazes) (865-925) and Abū al-Qāsim Khalef b. ʿAbbās al-Zahrāwī (Abulcasis) (936- 1013) were two celebrated physicians of the period called as golden age of Islamic science and medicine during medieval times. To determine their opinions on bath and its benefits and harms in preserving human’s health, and try to specify the place of information in the history of medicine revealing similarities and differences in their opinions are aimed in this study. Materials and Methods: Liber medicinalis ad Almansorem and The Guide Book or The Book of Aphorisms by Rhazes and Kitāb alTaṣrīf li-man ʿajaza ʿan al-taʾlīf by Albucasis are mainly examined in this study. Rhazes’s and Albucasis’s opinions on bath in these works are translated from Arabic into Turkish, and presented in results section. Information in these works are compared to each other, and discussed their places in historical process in the light of literature for history of medicine. Results: Liber medicinalis ad Almansorem by Rhazes has a chapter “on benefits and harms of bath and its usage” in the 4th treatise on preserving health, and The Guide Book or The Book of Aphorisms has a chapter containing “Aphorisms on bath”. Kitāb al-Taṣrīf li-man ʿajaza ʿan al-taʾlīf by Albucasis has a chapter “On benefits and harms of bath” in the first treatise. Conclusion: Writings on bath in Kitāb al-Taṣrīf li-man ʿajaza ʿan al-taʾlīf by Albucasis have almost the same information in Liber medicinalis ad Almansorem and The Guide Book or The Book of Aphorisms, and gives the impression that Albucasis synthesized the subject in brief, quoting almost word by word from Rhazes’ works.

PDF

___

1. Sarton G. Introduction to the History of Science, Volume 1, From Homer To Omar Khayyam, Reprinted. Baltimore: The Williams & Wilkins Company; 1953. pp:609-10.
2. Meyerhof M. Thirty-three clinical observations by Rhazes (Circa 900 A.D.). Isis 1935;23(2):321-72.
3. Sadi LM. The Millenium of Ar-Razi (Rhazes) (850-932 A.D.?). In: Muḥammad Ibn Zakarīyāʾ Al-Rāzī (d. 313/925), Text and Studies II, Collected and reprinted by Sezgin F in collaboration with Amawi M, Ehrig-Eggert C, Neubauer E. Frankfurt am Main: Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University; 1996. pp:252-62.
4. Ağırakça A. İslâm Tıp Tarihi [Başlangıçtan VII./XIII. Yüzyıla Kadar]. İstanbul: Çağdaş Basın Yayın Ltd Şti; 2004. pp:154-84, 307-22.
5. Kâhya E. Studies of Rhazes medical heritage. DTCF Atatürk’ün 100. Doğum Yılına Armağan Dergisi (Ayrıbasım), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi; 1982. pp:415-20.
6. Goodman LE. Al-Rāzī. In: Bosworth CE, Van Donzel E, Heinrichs WP, Lecomte G assisted by Bearman PJ and Nurit MMES, editors. The Encyclopaedia of Islam, New Edition. Vol. VIII. Leiden: E.J. Brill; 1995. pp:474-7.
7. Castiglioni A. A History of Medicine. Translated from the Italian and Edited by Krumbhaar EB, Second Edition, Revised and Enlarged. New York: Alfred A. Knopf; 1947. pp:267-70.
8. Acıduman A, Balat A. Aphorisms related to nephrological subjects in Rhazes’ Kitab al-Murshid aw al Fuṣūl (The Guide Book or The Book of Aphorisms). G Ital Nefrol 2018;35(Suppl 70):14-7.
9. Nizamii Aruzi. Tıb İlmi ve Meşhur Hekimlerin Mahareti. [Hazırlayan]: Ünver AS. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları; 1936. pp:17,43.
10. [Adıvar] AA. Ebülkasım Zehrâvî. In: İslâm Ansiklopedisi: İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lûgati. 4. Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1948. pp:87-90.
11. Savage-Smith E. Al-Zahrāwī. In: Bearman PJ, Bianquis TH, Bosworth CE, Van Donzel E, Heinrichs WP, editors. The Encyclopaedia of Islam, New Edition. Volume XI. Leiden: Brill; 2002. pp:398-9.
12. Er-Rāzī, Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā. El-Manṣūrī fī’ṭ-ṭıbb. Şerḥ ve taḥḳīḳ ve taʿlīḳ: ed-Duktūr Ḥāzim el-Bekrī eṣṢiddikī. Eṭ-Ṭabʿatu’-Ulā. Menşūrātu Maʿhedi’l-Maḫṭūṭāti’l-ʿArabiyye. El-Kuveyt, 1408 H/1987 M. pp:221-2.
13. Iskender AZ. Kitābul-Murşid av el-Fuṣūl maʿa Nuṣūṣi Ṭibbiyyeti Muḫtārati li-Ebī Bekr Muḥammed ibn Zekeriyyā er-Rāzī. Mecelletu Maʿhedi’l-Maḫṭūṭāti’l-ʿArabiyye 1961;7:1-125.
14. Ez-Zehrāvī, Ebū’l-Ḳāsım Ḫalef b. ʿAbbās. Et-Taṣrīf mevsūʿa ṭibbiyye mine’l-ḳarni’l-ʿāşiri’l-mīlādī. Ḥaḳḳaḳaḥu ve tercemehu: ed-Duktūr Ṣubhī Maḥmūd Ḥamāmī. Muʾessesetu’l-Kuveyt li’t-Teḳaddumi’l-ʿİlmī, 2004. pp:230-1.
15. Hippocrates With An English Translation by Jones WHS. Vol. IV. Heracleitus On the Universe. London: William Heinemann Ltd, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1959. pp:342-5.
16. Galen. A Translation of Galen’s Hygiene (De Sanitate Tuenda) by Green RM with an Introduction by Sigerist HE. Springfield, Illinois: Charles C. Thomas; 1951. p:110.
17. Oribase. Oeuvres d’Oribase, Texte Grec, En Grande Partie Inédit. Collationné Sur Les Manuscrits. Traduit Pour La Première Fois En Français; Avec Une Introduction, Des notes, Des Tables Et Des Planches Par Les Docteurs Bussemaker et Ch. Daremberg, Tomé Cinquième. Paris: A L’Imprimerie Nationale; 1873. pp:44-5. [Internet] [cited 2016 Mar 02]. Available from: https://books.google.com.tr/books?id=VdtEAQAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Oribase.+Oeuvres+d%E2%80%99Oribas e,&hl=tr&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=Oribase.%20Oeuvres%20d%E2%80%99Oribase%2C&f=false
18. Paulus Aeginata. The Seven Books of Paulus Aeginata, Translated from the Greek With A Commentary Embracing A Complete View of the Knowledge Possessed by the Greeks, Romans, and Arabians On All Subjects Connected With Medicine and Surgery by Adams F, In Three Volumes, Vol. I. London: Printed for the Sydenham Society; 1844. pp:67-8. [Internet] [cited 2010 Feb 19]. Available from: https://books.google.com.tr/books?id=AFdhAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Paulus+Aegineta.+The+Seven+Books+of +Paulus+Aegineta&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwic65Wfku_QAhXkDMAKHYg9AnUQ6AEIKjAB#v=onepage&q=Paulus%20Aeg ineta.%20The%20Seven%20Books%20of%20Paulus%20Aegineta&f=false
19. Leclerc L. Histoire De La Médecine Arabe. Tome Premier. Paris: Ernest-Leroux; 1876. p.338.
20. Ş. Sāmī. Ḳāmūsu’l-Aʿlām. Birinci Cild. İstanbul: Mihrān Maṭbaʿası; 1306 [Ch. Samy-Bey Fraschery. Dictionnaire Universal D’Histoire et De Géographie. Tome Premier. Constantinople: Editeur Mihran; 1889]. pp.693-6.
21. [Akalın] BÖ. Nevsāl-ı ʿĀfiyet – Sāl-nāmeʾ-i Ṭıbbī. Dördünci Kitāb. İstanbul: Maṭbaʿa-i Aḥmed İḥsān; 1322. pp:172-84.
22. [İzmirli] İḤ. Şeyḫü’l-Eṭıbbā Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī. Dārü’l-Fünūn İlahiyyāt Fakütesi Mecmūʿası 1341;1(1):151-65.
23. [Ünver] AS. İslâm Doktoru Ebubekir Razî 850 – 923. İstanbul: T.C. İstanbul Belediyesi İstatistik ve Neşriyat Müdürlüğü; 1931 (Belediye Mecmuasının 87 ci sayısında neşrinden sonra ayrıca risale olarak çıkarıldı).