ʿAlī b. Rabben eṭ-Ṭaberī’nin Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-Ṭıbb adlı eserinde kan alma üzerine

Amaç: Orta Çağ’da İslam uygarlığında yazılmış en erken eserlerden birisi olarak değerlendirilen ʿAlī b. Rabben eṭ-Ṭaberī’nin Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-Ṭıbb adlı eserinde vücuttan kan alınması üzerine yazılmış olan bölümleri sunmak ve bu bilgilerin tıp tarihindeki yerlerini ilgili literatür eşliğinde değerlendirmektir.Gereç ve Yöntem: Çalışmada ʿAlī b. Rabben eṭ-Ṭaberī’nin Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-Ṭıbb adlı eserinin basılı bir nüshası incelenmiştir. Adı geçen eser Muḥammed Zubeyr eṣ-Ṣiddīḳī tarafından hazırlanarak 1928 yılında basılmıştır. Eserdeki kan alma ile ilgili bölümler Arapçadan Türkçeye çevrilerek makalenin bulgular kısmında sunulmuş ve ilgili literatür eşliğinde tartışılmıştır. Bulgular: Kan alma hakkında bilgi verilen bölümler Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-Ṭıbb’ın dördüncü nevʿinin on ikinci makalesi ile yedinci nevʿinin dördüncü makalesinde bulunmaktadır. Bu bölümlerde yer alan bilgiler kısa ve özdür, kendisinden sonra gelen er-Rāzī, ez-Zehrāvī, ʿAlī b. el ʿAbbās ve İbn Sīnā gibi yazarların verdiği bilgilerle uyumludur.Sonuç: ʿAlī b. Rabben eṭ-Ṭaberī tarafından Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-Ṭıbb adlı eserde kan alma konusunda verilen bilgiler adı geçen eserin İslam coğrafyasında tıp konusunda telif edilen ilk eserlerden biri olması nedeniyle değerlidir.

Anahtar Kelimeler:

ʿAlī b. Rabben eṭ-Ṭaberī, Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-Ṭıbb, kan alma, hacamat, tıp tarihi

On blood-letting in ʿAlī b. Rabban al-Ṭabarī’s Firdaws al-Ḥikma fī al-Ṭibb

Aim: To present the sections written on blood-letting from the body in the Firdaws al-Ḥikma fī al-Ṭibb by al-Ṭabarī, one of the earliest works written in the Islamic civilization during medieval times and to evaluate the role of this information in the history of medicine by related literature.Material and Method: In the study, a printed copy of al-Ṭabarī’s Firdaws al-Ḥikma fī al-Ṭibb edited by Muḥammad Zubayr al-Ṣiddīqī and published in 1928 was examined. The sections on blood-letting in the work have been translated from Arabic to Turkish. These translations presented in the findings sections of the article are discussed in the light of related literature.Results: The sections that provide information about blood-letting are in the twelfth article of the fourth nawʿ (part) and in the fourth article of the seventh nawʿ of Firdaws al-Ḥikma fī al-Ṭibb. The information contained in these sections is brief and concise, and is compatible with the information provided by the writers who came after him such as Rhazes, Albucasis, Haly Abbas and Avicenna.Conclusion: The information about blood-letting given by al-Ṭabarī’s Firdaws al-Ḥikma fī al-Ṭibb is valuable because the mentioned work is one of the first works on medicine in Islamic civilization during the medieval times.

Keywords:

ʿAlī b. Rabban al-Ṭabarī, Firdaws al-Ḥikma fī al-Ṭibb, phlebotomy, cupping, history of medicine,

PDF

___

1. Pormann PE, Savage-Smith E. Medieval Islamic Medicine. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2007.
2. Parapia LA. History of bloodletting by phlebotomy. Br J Haematol 2008;143(4):490-5.
3. Castiglioni A. A History of Medicine. Translated from the Italian and Edited by Krumbhaar EB. Second Edition, Revised and Enlarged. New York: Alfred A. Knopf; 1947.pp:88,266.
4. Arda B. Batı Ortaçağı’nda Hastalık Kavramı. Ankara: Güneş Kitabevi; 1997.p:56.
5. Şerefeddin Sabuncuoğlu. Cerrāḥiyyetü’l-Ḫaniyye I. [Hazıtlayan: Uzel İ]. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları; 1992.p:4-6.
6. Holman DV. Venesection, before Harvey and after. Bull NY Acad Med. 1955;31(9):661-70.
7. Hippocrates. The Aphorisms of Hippocrates from the Latin Version of Verhoofd, With A Literal Translations On the Opposite Page and Explanatory Notes. The Work Intended as A Book of Reference to the Medical Student by Marks E. New York: Collins & Co.; 1817.
8. Sezgin F. Geschichte Des Arabischen Schrifttums, Band III, Medizin-Pharmazie-Zoologie-Tierheilkunde Bis ca. 430 H. Leiden: E. J. Brill; 1970.pp:44,115-6.
9. Sarton G. Introduction to the History of Science. Volume I. From Homer to Omar Hayyam. Reprint. Baltimore: Published for the Carnegie Institution of Washington by The Williams & Wilkins Company; 1962.p:307.
10. Meyerhof M. Science and medicine. Arnold T, Guillaume A, editors. The Legacy of Islam. Oxford: Clarendon Press; 1931.pp:311-54.
11. Paulus Aegineta. The Seven Books of Paulus Aegineta, Translated from the Greek With A Commentary Embracing A Complete View of the Knowledge Possessed by the Greeks, Romans, and Arabians On All Subjects Connected With Medicine and Surgery by Adams F, In Three Volumes, Vol. I. London: Printed for the Sydenham Society; 1844.pp:316-28.
12. Ullmann M. Islamic Medicine. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1978.
13. Meyerhof M. ʿAlî at-Tabarî’s “Paradise of Wisdom” one of the oldest Arabic compendiums of medicine. Isis 1931;16(1):6-54.
14. Aydüz S. İslam dünyasının ilk tıp ansiklopedisi Firdevsü’l-Hikme ve müellifi ʿAlī b. Rabban Ṭaberī: Hayatı ve eserleri. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 2013; 11(15):17-33.
15. Taylan N. Ali b. Rabben et-Taberî. İçinde: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı; 1989. pp:434-6.
16. Aydın F. Ali b. Rabben et-Taberî, hayatı ve eserleri. Sakarya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 1996;1:303-31.
17. Kaya M. Firdevsü’l-Hikme. İçinde: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 13. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı; 1996. pp:131-2.
18. Acıduman A. ʿAlī b. Sehl Rabben eṭ-Ṭaberī’nin Firdevsu’l-Ḥikme adlı eserinde Hint tıbbından “tıp öğrenciliği” ve “tedavinin değerlendirilmesi” üzerine. Lokman Hekim Dergisi 2017;7(1):41-50.
19. ʿAlī b. Rabban aṭ-Ṭabarī. Firdausu’l-Ḥikmat or Paradise of Wisdom. Edited by Ṣiddīḳī M.Z. Berlin: Kunstdruckerei Sonne; 1928.
20. Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī. El-Manṣūrī fī’ṭ-Ṭıbb. Şerḥ ve taḥḳīḳ ve taʿlīḳ: ed-Duktūr Ḥāzim el-Bekrī eṣ-Ṣiddikī. Et-Tabʿatu’-Ulā. Menşūrāt Maʿhadi’l-menḥūṭāti’l-ʿArabiyye. El-Kuveyt, 1408 H/1987 M. pp:324-31.
21. ʿAlī ibn al-ʿAbbās al-Majūsī. Islamic Medicine-Kāmil al-Ṣınāʿa al-Ṭıbbīya, Part II. Edited by Sezgin F, Volume 42. Frankfurt am Main: Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University; 1996. pp:456-62.
22. Albucasis. On Surgery and Instruments. A Definive Edition of the Arabic Text with English Translation and Commentary (Çevirenler: Spink MS, ve Lewis GL). London: The Wellcome Institute of the History of Medicine; 1973. pp:624-55.
23. Ünver AS. İbni Sina’nın Kan alınacak Damarlar Risalesi. Tedavi Kliniği ve Laboratuvarı Dergisi 1937;7:36-50.
24. Bayat AH. Tıp Tarihi. I. Baskı. İzmir: Sade Matbaa; 2003.p:141.
25. An English Translation of the Sushruta Samhita Based on Original Sanskrit Text. Edited and Published by Kavitaj Kunja Lal Bhishagratna With a Full and Comprehensive Introduction, Translation of Different Readings, Notes, Comparative Views, Index, Glossary & Plates (In Three Volumes), Vol. I-Sutrasthanam. Calcutta: J. N. Bose; 1907. pp:71-2,106-19.