Selda ÇELİK, Feride TAŞKIN YILMAZ, Elif BAĞDEMİR, Nevin DİNÇÇAĞ

Diyabet tanısı alan bireylerde ayak bakım davranışları ve ilişkili faktörler

Amaç: Diyabetik ayağın önlenmesinde, düzenli ayak bakımı en etkili yöntemdir. Bu çalışma, diyabet tanısı alan bireylerde ayak bakım davranışlarını ve ilişkili faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı ve ilişkisel olarak yapılan çalışmaya bir üniversite hastanesinin diyabet polikliniğine başvuran 520 diyabetli birey dahil edilmiştir. Veriler hasta tanılama formu ve Ayak Bakımı Davranış Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Bulgular: Diyabetli bireylerin Ayak Bakım Davranışı Ölçeği puan ortalamalarının dağılımı incelendiğinde, puan ortalamasının 43.16±5.70 olduğu belirlenmiştir. Bireylerin en az “Ayak bakımımı yaparken keskin aletler kullanmam” davranışına uyum sağladığı tespit edilmiştir. Yükseköğretim eğitim düzeyine sahip, çalışan, ekonomik durumu iyi olan, tedavi şekli diyet olan ve HbA1c değeri %7 ve altında olan bireylerin ayak bakım davranışlarının daha iyi olduğu tespit edilmiştir (p<0.05). Ayrıca, bireylerin eğitim düzeyi ve tedavi şeklinin ayak bakım davranışlarını önemli ölçüde etkileyen faktörler olduğu (p<0.01) ve bu faktörlerin ayak bakım davranışı düzeyinde toplam varyansın %7’sini açıkladığı belirlenmiştir. Sonuç: Diyabetli bireylerin ayak bakım davranışlarının yetersiz düzeyde olduğu; eğitim düzeyi ve tedavi şeklinin ayak bakım davranışlarını uygulamada önemli belirleyici olduğu belirlenmiştir. Bu doğrultuda diyabet tanısı konulduktan itibaren bireylere hastalık yönetimine ek olarak ayakların bakımı ve korunması konularında eğitim verilmesi önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Diyabet, diyabetik ayak, bakım, davranış

Foot Care Behaviors in Individuals Diagnosed with Diabetes and Related Factors

Objective: Regular foot care is the most effective method in preventing diabetic foot. This study was carried out to determine foot care behaviors and related factors in individuals diagnosed with diabetes. Method: Descriptive and correlational study included 520 diabetic individuals who applied to the diabetes outpatient clinic of a university hospital. The data were obtained by using patient diagnosis form and Foot Self Care Observation Guide. Results: When the distribution of the Foot Self Care Observation Guide mean scores of individuals with diabetes was examined, a mean score of 43.16±5.70 was found. It has been determined that the individuals adapted to the "I don't use sharp tools while caring for my feet" behavior at least. It was determined that the individuals who have higher education level, who work, who have good economic situation, who are on diet, and whose HbA1c value is 7% or less, have better foot care behaviors (p<0.05). In addition, it was determined that the level of education and treatment of individuals are the factors that significantly affected the foot care behavior (p<0.01) and these factors explained 7% of the total variance at the foot care behavior level. Conclusion: Foot care behavior of individuals with diabetes is inadequate; It has been determined that the level of education and treatment is an important determinant in applying foot care behaviors. In this regard, since the diagnosis of diabetes is made, it is important to provide individuals with training on foot care and protection in addition to disease management.

Keywords:

Diabetes, diabetic foot, care, behavior,

PDF

___

Kaynaklar 1. Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi ve İzlem Kılavuzu 2019. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği Diabetes Mellitus Çalışma ve Eğitim Grubu. Miki Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti., 12. Baskı, Ankara. Erişim adresi: http://temd.org.tr/admin/uploads/tbl_kilavuz/20190819095854-2019tbl_kilavuzb48da47363.pdf, Erişim tarihi: 29/04/2020.
2. Bortoletto MSS, de Andrade SM, Matsuo T, Haddad MCL, González AD, & Silva AMR. Risk factors for foot ulcers - a cross sectional survey from a primary care setting in Brazil. Journal of Primary Care Diabetes 2014;8(1):71-76.
3. Bus SA, Lavery LA, Monteiro-Soares M, Rasmussen A, Raspovic A, Sacco ICN, van Netten JJ, & International Working Group on the Diabetic Foot. Guidelines on the prevention of foot ulcers inpersons with diabetes (IWGDF 2019 update). Diabetes Metab Res Rev 2020;36(S1):e3269.
4. TURKDİAB Diyabet Tanı ve Tedavi Rehberi 2019, Türkiye Diyabet Vakfı. Armoni Nüans Baskı Sanatları A.Ş., Güncellenmiş 9. Baskı, İstanbul, 2019. Erişim adresi: https://www.turkdiab.org/admin/PICS/files/Diyabet_Tani_ve_Tedavi_Rehberi_2019.pdf, Erişim tarihi: 29/04/2020.
5. Biçer EK, & Çelik S. Diyabetli hastalar için kapsamlı ayak muayenesi ve risk değerlendirmesi. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences 2016;8(1):62-70.
6. Seid A, & Tsige Y. Knowledge, practice, and barriers of foot care among diabetic patients attending Felege Hiwot Referral Hospital, Bahir Dar, Northwest Ethiopia. Advances in Nursing 2015: 1-9. https://doi.org/10.1155/2015/934623.
7. George H, Rakesh, P, Krishna M, Alex R, Abraham VJ, George K, & Prasad JH. Foot care knowledge and practices and the prevalence of peripheral neuropathy among people with diabetes attending a secondary care rural hospital in southern India. Journal of Family Medicine Primary Care 2013;2(1):27-32.
8. Schmidt S, Mayer H, & Panﬁl EM. Diabetes foot self-care practices in the German population. Journal of Clinical Nursing 2008;17(21):2920–2926.
9. Saltoğlu N, Kılıçoğlu Ö, Baktıroğlu S, Oşar-Siva Z, Aktaş Ş, Altındaş M, Arslan C, Aslan T, Çelik S, Engin A, Eraksoy H, Ergönül Ö, Ertuğrul B, Güler S, Kadanalı A, Mülazımoğlu L, Olgun N, Öncül O, Öznur A, Satman İ, Şencan İ, Tanrıöver Ö, Turhan Ö, Tuygun AK, Tüzün H, Yastı AÇ, & Yılmaz T. Diyabetik ayak yarası ve infeksiyonunun tanısı, tedavisi ve önlenmesi: ulusal uzlaşı raporu. Klimik Dergisi 2015;28(Suppl 1):2-34.
10. Biçer EK, & Enç N. Evaluation of foot care and self-efficacy in patients with diabetes in Turkey: an interventional study. International Journal of Diabetes in Developing Countries 2016;36(3):334-344.
11. Boulton AJM, Armstrong DG, , Albert SF, Frykberg RG, Hellman R, Kirkman MS, Lavery LA, Lemaster JW, Mills JL, Mueller MJ, Sheehan P, & Wukich DK. Comprehensive foot examination and risk assessment. Diabetes Care 2008; 31(8): 1679-1685.
12. Lakshmi N, Patel N, Parmar P, Garasiya K, Chaudhary M. Study the foot care practice among diabetic patients in Ahmedabad city, Gujarat. International Journal of Medical Science Public Health 2018;7(5):333-338.
13. Bell RA, Arcury TA, Snively BM, Smith SL, Stafford JM, Dohanish R & Quandt SA. Diabetes foot self-care practices in a rural, thriethnic population. Diabetes Educator 2005;31(1):75–83.
14. Bonner T, Foster M, & Spears-Lanoix E. Type 2 diabetes–related foot care knowledge and foot self-care practice interventions in the United States: a systematic review of the literature. Diabetic Foot Ankle 2016;7(1):29758.
15. Muhammad-Lutfi AR, Zaraihah MR, Anuar-Ramdhan IM. Knowledge and practice of diabetic foot care in an in-patient setting at a tertiary medical center. Malaysian Orthopaedic Journal 2014;8(3):22-26.
16. Yücel F, & Sunay D. Assessment of knowledge, attitudes and behaviours of diabetic patients about diabetic foot and foot care. Ankara Med J 2016;16(3):270-284.
17. Aypak C, Koç A, Yıkılkan H, & Görpelioğlu S. Diyabetik ayak bakımı: Aile hekimliği polikliniğine başvuran hastalar tarafından bildirilen uygulama durumu. Cumhuriyet Medical Journal 2012;34(4):423-428.
18. Batkın D, & Çetinkaya F. Diabetes mellitus hastalarının ayak bakımı ve diabetik ayak hakkındaki bilgi, tutum ve davranışları. Sağlık Bilimleri Dergisi 2005;1:12-16.
19. Borges WJ, & Ostwald SK. Improving foot self-care behaviors with Pies Sanos. Western Journal of Nursing Research 2008;30(3):325-341.
20. Biçer EK, & Enç N. Ayak Bakım Davranış Ölçeği Türkçe formu geçerlik ve güvenirliği. Diyabet Obezite ve Hipertansiyonda Hemşirelik Forumu 2014;6(2):35-39.
21. World Health Organization. Obesity: Preventing and Managing the Global Epidemic: Report of a WHO Consultation on Obesity. Geneva, Switzerland: World Health Organization; 2000. World Health Organization Technical Report Series 894. Erişim adresi: https://www.who.int/nutrition/publications/obesity/WHO_TRS_894/en/, Erişim tarihi: 29/04/2020
22. Saeed N, Zafar J, & Atta A. Frequency of patients with diabetes taking proper foot care according to international guidelines and its impact on their foot health. J Pak Med Assoc 2010;60:732-735.
23. Abu-Qamar M. Knowledge and practice of foot self-care among Jordanians with diabetes: An interview-based survey study. Journal of Wound Care 2014;23(5):247-254.
24. Pollock RD, Unwin NC, & Connolly V. Knowledge and practice of foot care in people with diabetes. Diabetes Res Clin Pract 2004;64:117–122.
25. Khamseh ME, Vatankhah N, & Baradaran HR. Knowledge and practice of foot care in Iranian people with type 2 diabetes. International Wound Journal 2007;4(4):298-302.
26. Desalu O. Salawu,F. Jimoh A, Adekoya A, Busari O, & Olokoba A. Diabetic foot care: self reported knowledge and practice among patients attending three tertiary hospital in Nigeria. Ghana Medical Journal 2011;45(2):60-65.
27. Hasnain S, & Sheikh NH. Knowledge and practices regarding foot care in diabetic patients visiting diabetic clinic in Jinnah Hospital, Lahore. J Pak Med Assoc 2009;59(10):687-690.
28. Erkoç A, Yürügen B, Mehtap T, Altan E, & Malazgirtli İ. Huzurevi sakini diyabetlilerin ayak bakımı davranışları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2015;4(2):194-203.
29. Nural N, & Hindistan S. Diyabetik hastaların ayak bakımıyla ilgili bilgi ve tutumlarının incelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2015;18(2):116-124.