Birce COŞKUN ALBAYRAK

Türkiye'de Siyasi Parti Kapatma ve Avrupa Örnekleri: Parti Kapatma Demokrasi Tehdidi mi?

Bu makalede, son zamanlarda Türkiye’de açılan parti kapatma davaları ile Avrupa’dan yazılı gelen resmi tepkiler neticesinde yeniden gündeme gelen, demokrasilerde siyasi partilerin kapatılmasının demokrasiye zarar veren mi yoksa demokratik sistemi koruyan bir uygulama mı olduğu tartışması, Avrupa ülkelerinden örneklerle karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Avrupa’da siyasi partilere uygulanan yaptırımların ve kapatma cezalarının tarihsel olarak ortaya çıkış nedenleri ve süreci ortaya konduktan sonra belli başlı tarihi ve güncel örneklerine bakılarak Türkiye’nin siyasi parti kapatma geçmişi ve bu anlamda Avrupa’daki yeri değerlendirilecektir.

Prohitibion of the Political in the Contemporary Turkey and European Experiences: Is The Ban of A Political Party A Challenge For Democracy?

In this article, prohibition on the political parties, which appeared on the agenda due to the cases to ban certain political parties in Turkey and the written ofﬁcial European responses to these initiatives nowadays, will be comparatively examined under the light of the experiences, laws and regulations of the European countries. The legacy of prohibition of the political parties in Turkey and its place in Europe will be evaluated with respect to the historical and current examples of political party closures in Europe after putting forward the historical reasons and the formation process of the prohibitions on the political parties.

PDF

___

Çam, Esat, Siyaset Bilimine Giriş, Der Yayınları, İstanbul, 2000.

Duverger, Maurice, Siyasi Partiler, Çev. Ergun Özbudun, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1986.

Kapani, Münci, Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1997.

Kışlalı, Ahmet Taner, Siyaset Bilimi, İmge Yayınevi, Ankara, 1994.

Kitchlet, Herbert, The Radical Right in Western Europe, University of Michigan Press, ABD, 2008.

LaPalombara, Joseph & Weiner, Myron, “The Origin of Political Parties”, Joseph LaPalombra & Myron Weiner (ed.), Political Parties and Political Development, Princeton University Press, 1966.

Lipset, Seymour Martin, Trow Martin and Coleman James S., Union Democracy: The Internal Politics of the International Typographical Union, Free Press, New York, 1956.

Michels, Robert, Political Parties: A Sociological Study of the Oligarchical Tendencies of Modern Democracy, Çev. Eden Paul ve Cedar Paul. The Free Press, New York, 1915.

Peter, Mair (ed.), The West European Party System, Oxford University Press, 1990.

Sartori, Giovanni, The Theory of Democracy Revisited, Chatham House, Londra, 1987.

Tanilli, Server, Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş, Çağdaş Yayınları, 1996, İstanbul.

Timur, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İmge Kitabevi, 2003, Ankara.

Touraine, Alain, What is Democracy?, Westview Press, Colarado-USA & Oxford-UK, 1997.

Internet Kaynakları:

“AB Ülkelerinin Tepkisi” haberi: (Kaynak: Euroactive), http://www.euractiv.com/en/future-eu/ austria-haider-affair-gave-eu-emergency-brake/article-151443

Avrupa Komisyonu Parlamenter Meclisi (AKPM) Yazılı Deklarasyon No: 409, Judicial proceedings against the Justice and Development Party in Turkey, 18 Nisan 2008, http://assembly.coe.int

BBC Türkçe Servisi, Prof. Bakır Çağlar ile Röportaj, “Avrupa’da parti kapatma var mı? Türkiye gibi Avrupa’da da, siyasi partiler kapatılıyor mu?”, 18 Mart 2008, http://www.bbc.co.uk/turkish/ europe/story/2008/03/printable/080318_bakircaglar.shtml

Davası görülmüş ve kapatılması reddedilmiş siyasi partileri liste halinde görebilmek için bkz. http://www.ntvmsnbc.com/news/439446.asp

Haider’in Görüşlerinin Avrupa Parlamentosu Tarafından Kınanması: Austria—Haider’s Views Condemned, Eur. Parl. Daily Notebook (3 Şubat 2000), http://www.europarl.eu.int/dg3/sdp/ journ/en/n0002031.htr

Human & Constitutional Rights Resource Page (İnsan ve Anayasal Haklar Kaynak Sayfası)-Ispanya davası için: http://www.hrcr.org/hottopics/spain.html

Freeman, Heather Berit, Austria: The 1999 Parliamentary Elections and the European Union Members’ Sanctions: http://www.bc.edu/bc_org/avp/law/lwsch/journals/bciclr/25_1/04_TXT. htm

Tablo-1’deki bilgiler aşağıdaki Internet sitelerinden derlenmiştir: http://www.meclishaber.gov.tr/ develop/owa/haber_portal.aciklama?p1=49226 ve http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/kararlar/ SPKAD.htm

TBMM Araştırma Merkezi Raporu Sonuç Duyurusu: http://www.meclishaber.gov.tr/develop/owa/ haber_portal.aciklama?p1=49226

Türkiye Barolar Birliği (TBB) Başkanı Avukat Özdemir Özok, “Siyasi Partiler ve Demokrasi” konulu panelde konuşması, 26 Mayıs 2005, http://www.barobirlik.org.tr/tbb/baskan/ konusmalar/050526_siyasal_partiler_ve_demokrasi.aspx

Paris Şartı için: http://www.belgenet.com/arsiv/parissarti.html

Refah Partisi v. Türkiye Davası, Başvuru No: 41340/98 AİHM karar metni: http://cmiskp.echr.coe. int/tkp197/portal.asp?sessionId=7880213&skin=hudoc-en&action=request

Sosyalist Parti v. Türkiye Davası, Başvuru No: 21237/93 AİHM karar metni: http://cmiskp. echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=Socialist%20 %7C%20Party%20%7C%20Turkey%20%7C%2021237&sessionid=7880846&skin=hudoc-en

Vlaams Blok Resmi Internet Sitesi: http://www.vlaamsblok.be/index.shtml

VB davası hakkında 9 Kasım 2004 tarihli Belçika Temyiz Mahkemesi Kararı, http://www.juridat. be/jurispdf/R/C/04/B/RC04B91.pdf

VB Parti Lideri Frank Vanhecke MEP’in dava üzerine açıklamaları: http://majorityrights.com/ index.php/weblog/comments/39/

Venedik Komisyonu, Siyasi Partilerin Yasaklanması ve Benzer Önlemler Raporu, 12-13 Haziran 1998, Venedik, Venedik Komisyonu 35. Genel Kurulu, Rapor Doküman No: CDL-INF (1998) 014e Rapor Doküman Tarih /Yer: 29 Haziran 1998 / Strasbourg, http://www.venice.coe.int/ docs/1998/CDL-INF(1998)014-e.asp