Recep AYDIN

SAVAŞ HALİNDEN DÜZENLİ YAPIYA GEÇİŞ YILI OLARAK 1923

Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunu inceleyen araştırmacılar genellikle 1920li yılları bir bütün olarak ele almaktadır. Oysa bu yıllar homojen bir bütün oluşturmaz. 1920li yıllar iki alt dönem halinde incelenebilir. İlk alt dönem (kabaca 1920-1923) savaşın henüz bitmediği yıllardan oluşur. Bu alt dönemin sonunda, genel seçimler ve Lozan Antlaşmasıyla siyasal ortam istikrarlı bir hale kavuşturulacaktır. İkinci alt dönem (1924 yılı ve sonrası) ise istikrarlı bir siyasal ortamda ortaya çıkan yeni Anayasa ve kurumsal düzenlemelerle nitelenebilir. 1923 her iki alt dönemden de özellikler barındırmaktadır. 1923 yılının ilk yarısında, Meclisin temel derdi savaş ve Antlaşmadır. Seçimlerden ve Antlaşmadan sonraysa Meclis idari, mali ve adli düzenlemeler yapmaya koyulacaktır. Çalışma 1923 yılını bu iki alt dönem arasındaki geçiş süreci olarak ve özellikle geçişin yönetsel boyutlarıyla incelemektedir.

THE YEAR 1923 AS A TRANSITION FROM THE STATE OF WAR TO THE STABILITY

The scholars who study the foundation of Turkish Republic usually consider 1920s as a totality. However, the decade do not constitute a homogeneous totality. 1920s can be analysed in two distinct sub-periods. The first one (1920-1923 roughly) consists of the time period in which the war had not yet came to an end. At the end of this sub-period -through general elections and treaty of Lausanne- stable political atmosphere was to be attained. The second one (1924 and the following years) can be characterized by the new Constitution (1924) and institutional regulations taking place in a politically stable atmosphere. The year 1923 embodies in itself features of both of the two sub-periods. The main subject of Parliament in the first half of 1923 had been the war and the Treaty. After the elections and the Treaty, the Parliament was to set about fiscal, administrative and juridical regulations. This paper discusses the year 1923 as a transition period between these two subperiods and focuses especially on the administrative dimensions of the transition.

___

Akın, Rıdvan, 1920ler Anadolusunda Yerel Demokrasi Girişimi: İdare-i Kurâ ve Nevahi Kanunu Layihası, Toplumsal Tarih, Cilt: 6, Sayı: 32, Ağustos 1996, s. 31-41.
Akgündüz, Ahmed, Arşiv Belgeleri Işığında Sayıştay Tarihi, Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü, Ankara, 1997.
Aybars, Ergün, İstiklal Mahkemeleri, C: I-II, 1920-1927, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları No: 1, İzmir, 1988.
Aydın, Recep, 1923: Savaşın Sonu ve Yeni Rejimin İlanı: Cumhuriyet, Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1919-1929, (Ed. Nuray Ertürk Keskin), Ankara Üniversitesi SBF, Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Yayın No: 8, Cilt: 2, Ankara, 2012, s. 1327-2541.
Bayrak, M. Burcu, 1924: Rejimin Güvence Altına Alınması ve Anayasal Kuruluş, Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1919- 1929, (Ed. Nuray Ertürk Keskin), Ankara Üniversitesi SBF, Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Yayın No: 8, Cilt: 2, Ankara, 2012, s. 1541-1737.
Demirel, Ahmet, Birinci Mecliste Muhalefet: İkinci Grup, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.
Eroğlu, Hamza, Türkiye Cumhuriyetinin İlanı, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-16/turkiye-cumhuriyetininilani (28.03.2014).
Gürhan, H. Hüseyin; Altun Muhsin, Cumhuriyetimizin Birinci Yılında Sayıştay, Sayıştay Dergisi S: 30, 1998, s. 94-120. http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa21.htm (17.02.2014).
Kaynak Yayınları, Atatürkün Bütün Eserleri, C: 14 (1922-1923), Kaynak Yayınları, İstanbul, 2004.
Keskin, Nuray Ertürk (Editör), Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1919- 1929, Ankara Üniversitesi SBF, Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Yayın No: 8, Cilt: 1-2, Ankara, 2012.
Keskin, Nuray Ertürk, Türkiyede Devletin Toprak Üzerinde Örgütlenmesi, Tan Kitabevi, Ankara, 2009.
Koçak, Cemil, Umûmî Müfettişlikler (1927-1952), İletişim, İstanbul, 2003.
Oran, Baskın vd., Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, C: 1 (1919-1980), İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
Ortaylı, İlber, Türkiyenin Yakın Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2012.
Sezgin, Ömür, Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu, Birey ve Toplum Yayınları, Ankara, 1984.
Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
Yılmaz, Aslı, 1926: Devrimin Toplumsal - Ekonomik İlişkilerinin Hukuki Kuruluşu ve Yönetsel Omurgası, Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1919-1929, (Ed. Nuray Ertürk Keskin), Ankara Üniversitesi SBF, Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Yayın No: 8, Cilt: 2, Ankara, 2012, s. 1737-1909.
Yararlanılan Diğer Kaynaklar
Ceridei Resmiye
Düstur, Tertip 3, C. 3-5.
Hakimiyeti Milliye Gazetesi, No: 701-1007.
TBMM Gizli Celse Zabıtları (TBMM GCZ), (Dönem I-II), Cilt: III-IV,
TBMM Zabıt Ceridesi (TBMM ZC), I. Dönem, Cilt: XXVI-XXIX; II. Dönem, Cilt: I-IV.