Özlem OKTAY, Sümeyra ÜNER, Ahmet ILHAN SEN

FEN BİLİMLERİ, FİZİK, KİMYA, BİYOLOJİ ÖĞRETİM PROGRAMLARI İLE DERS KİTAPLARININ OKUL DIŞI ÖĞRENME AÇISINDAN İNCELENMESİ

Fen öğrenimi sadece okul sınırları içinde formal bir süreçte gerçekleşmez. Okul dışı ortamlarda informal yollarla da gerçekleşir. Öğretim için ideal olan, bu ortamların mümkün olduğunca beraberce kullanılmasıdır. Bu çalışmanın amacı, öğrenme sürecinin belli hedef ve amaçlara göre uygulanmasını sağlamada rehberlik yapan öğretim programlarında ve öğretimde etkili bir araç olarak kullanılan ders kitaplarında okul dışı öğretimin ne ölçüde yer aldığını incelemektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler, döküman incelemesi yoluyla elde edilmiştir. 2018 yılında Milli Eğitim Bakanlığı’nca uygun görülen ve güncel okutulan, yedi öğretim programı (fen bilimleri, fizik, kimya, biyoloji ve fen lisesi fizik-kimya-biyoloji) ve 47 ders kitabı incelenmiştir. Çalışma sonuçlarına göre, öğretim programlarında okul dışı öğrenmeye yönelik oldukça az yönlendirmenin olduğu tespit edilmiştir. Fen bilimleri ders kitaplarına bakıldığında en fazla yönlendirmenin 5. sınıfta olduğu görülmektedir. Fen lisesi ders kitaplarında okul dışı öğrenme ortamlarına yönelik yönlendirmeler, diğer ortaöğretim ders kitaplarına göre çok daha az sayıdadır. Ortaöğretim ders kitaplarına bakıldığında ise okul dışı öğrenme ortamına yapılan yönlendirmelerin en çok 9. sınıfta olduğu görülmüştür. Bu çalışma ile fen konu alanı öğretim programı hazırlayan uzmanlara, ders kitaplarının yazarlarına ve bu konuda çalışma yapacak araştırmacılara okul dışı öğrenme konusunda mevcut durumun ortaya çıkarılıp, konuya farkındalık yaratılması hedeflenmektedir.

EXAMINATION OF SCIENCE, PHYSICS, CHEMISTRY, BIOLOGY CURRICULA AND TEXTBOOKS IN TERMS OF OUT-OF-SCHOOL LEARNING

Science learning does not only take place in a formal process within school boundaries. It also occurs informally in out-of-school settings. Ideal for teaching, these environments are used together as much as possible. The aim of this study is to examine the extent to which out-of-school learning is included in curriculum programs that guide the implementation of the learning process according to certain objectives and textbooks used as an effective tool in teaching. Qualitative research method was used in the study. The data were obtained through document analysis. Seven curricula which were published in 2017 and updated in 2018, and 47 textbooks approved by the Ministry of Education were evaluated in terms of out-of-school learning. According to the results of the study, there was quite little direction towards out-of-school learning. Most orientations were seen in the 5th grade science textbooks. Guidance towards out-of-school learning environments in science high school textbooks is much less than others. It was found that the most orientations to the out-of-school learning environment were in the 9th grade. It is expected with this study to raise awareness on out-of-school learning for experts, and authors who prepare science curricula and textbooks, and for researchers who will study on this subject.

PDF

___

Aini, W. N. (2013). Instructional media in teaching English to young learners: A case study in elementary schools in Kuningan. Journal of English and Education, 1(1), 196–205.
Akay, F. (2020). Kelebeğin yaşam döngüsünün mobil araçlarla okul dışı ortamda öğrenilmesi: Konya Kelebekler Vadisi örneği. Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Matematik ve Sanat (JSTEAM) Eğitim Dergisi, 3(2), 59-79.
Andersson, C., & Johansson, P. (2013). Social stratification and out-of-school learning. Journal of the Royal Statistical Society: Series A (Statistics in Society), 176(3), 679-701. doi:10.1111/j.1467-985X.2012.01063.x
Arık, A. (1992). Psikolojide bilimsel yöntem. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basımevi. Aslan, A., & Demircioğlu, G. (2019). Etkileşimli sınıf dışı kimya ortamı tasarımı ve katılımcıların deneyimlerinden ortamın etkililiğinin değerlendirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 278-314. doi:10.23891/efdyyu.2019.126
Bakioğlu, B., & Karamustafaoğlu, O. (2020). Okul dışı öğrenme ortamlarının öğretim sürecinde kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 5(1), 80-94.
Balkan-Kıyıcı, F., & Atabek-Yiğit, E. (2010). Sınıf duvarlarının ötesinde fen eğitimi: Rüzgâr santraline teknik gezi. International Online Journal of Educational Sciences, 2(1), 225-243.
Bozdoğan, A. E. (2008). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilim merkezlerini fen öğretimi açısından değerlendirilmesi: Feza Gürsoy Bilim Merkezi örneği. Uludağ Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 19-41.
Bozdoğan, A. E. (2017). Fen eğitiminde informal öğrenme ortamları dersine yönelik öğretmen adaylarının görüşleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2017(8), 1-17.
Braund, M., & Reiss, M. (2004). Learning science outside the classroom. London, UK: RoutledgeFalmer.
Byrd, R. K., Haque, M. T., Tai, L., McLellan, G. K., & Knight, E. J. (2007). Designing a children’s water garden as an outdoor learning lab for environmental education. Applied Environmental Education and Communication, 6(1), 39-47. doi:10.1080/15330150701319859
Coombs, P. H., & Ahmed, M. (1974). Attacking rural poverty: How non-formal education can help. Baltimore and London: Johns Hopkins University Press.
Cooperstein, S. E., & Kocevar-Weidinger, E. (2004). Beyond active learning: A constructivist approach to learning. Reference Services Review, 32(2), 141-148. doi:10.1108/00907320410537658 Çepni, S. (2007). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (3. baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık. Çıray, F., Küçükyılmaz E. A., & Güven M. (2015). Ortaokullar için güncellenen fen bilimleri dersi öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. Dicle üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 31-56. Çiçek, Ö., & Saraç, E. (2017). Fen bilimleri öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarındaki yaşantıları ile ilgili görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18(3), 504-522. Delen, I., & Krajcik, J. (2017). Using mobile devices to connect teachers and museum educators. Research in Science Education, 47(3), 473-496. doi:10.1007/s11165-015-9512-8 Demiralp, N. (2007). Coğrafya eğitiminde materyaller ve 2005 coğrafya dersi öğretim programi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 373-384.
Dinata, A. N., & Amprasto, Y. H. A. (2018). The influence of field trip on high school student’s scientific literacy and attitude towards science in ecosystem concept. Assimilation: Indonesian Journal of Biology Education, 1(1), 8-13.
Dillon, J. (2006). Education! Education!. Primary Science Review, 91, 4-6.
Erbil, B. A., & Doğan, B. (2019). İlkokul hayat bilgisi dersi öğretim programı için öğretmenlerin görüşlerine göre ortaya çıkan ihtiyaçlar. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(1), 14-26.
Ertaş-Kılıç, H., & Şen, A. İ. (2014). Okul dışı öğrenme etkinliklerine ve eleştirel düşünmeye dayalı fizik öğretiminin öğrenci tutumlarına etkisi. Eğitim ve Bilim, 39(176), 13-30. doi:10.15390/EB.2014.3635
Ertaş-Kılıç, H., & Şen, A. İ. (2017), Fizik öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları, A. İ. Şen & A. R. Akdeniz, Fizik öğretimi (s. 413-444) Ankara: Pegem Akademi.
Eshach, H. (2006). Science literacy in primary schools and pre-schools (Vol. 1). Dortrecht, The Netherlands: Springer.
Falk, J. H., & Dierking, L. D. (1997). School field trips: Assessing their long‐term impact. Curator: The Museum Journal, 40(3), 211-218. doi:10.1111/j.2151-6952.1997.tb01304.x Foutsitzi, A. (2018). Images in educational textbooks and educational audiovisual media. European Journal of Language and Literature Studies, 4(2), 30-33. doi:10.26417/ejls.v10i2.p30-33
Gilbert, M. L. (1962). The naturel science museum as a teaching resource for biology (Unpublished Doctoral Dissertation). The Graduate College in The University of Nebraska.Department of Secondary Education.
Good, R. (1993). Editorial: Science textbook analysis. Journal of Research in Science Teaching, 30, 619.
Gorard, S., & See, B. H. (2009) The impact of socio-economic status on participation and attainment in science. Studies in Science Education, 45(1), 93-129. doi:10.1080/03057260802681821
Güvercin O., Tekkaya, C., & Sungur, S. (2010). A cross age study of elementary students’ motivation towards science learning. Hacettepe University Journal of Education 39, 233–243.
Harms, N., & Yager, R. (Eds.). (1980). What research says to the science teacher (Vol. 3). Washington, DC: National Science Teachers Association (ERIC Document Reproduction Service No. ED 205367).
Jayawardana, C., Hewagamage, K. P., & Hirakawa, M. (2001). Personalization tools for active learning in digital libraries. The Journal of Academic Media Librarianship, 8(1), 1-19.
Khine, M. S. (2019). Nature of science in school science textbooks. New York/London: Springer
Kirkby, M. (1989). Nature as refuge in children’s environments. Children’s Environments Quarterly 6(1), 7-12.
Koç, E. S. (2016). Türkiye de ilköğretim programlarının değerlendirilmesine yönelik yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi (2005–2014). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1). 198-216. doi:10.17240/aibuefd.2016.16.1-5000182918
Koçak, C. (2011). Kimya konularının günlük yaşam konsepti içerisinde değerlendirilmesi. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara
Köseoğlu, P., & Türkmen, H. (2020). Fen bilimleri öğretmenlerinin informal ortamlarda fen öğretimine bakış açıları. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 5(1), 44-58
Kubat, U. (2018). Okul dışı öğrenme ortamları hakkında fen bilgisi öğretmen adaylarının görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 111-135. doi:10.21764/maeuefd.429575
Lyons, T. (2006). Different countries, same science classes: Students experiences of school science in their own words. International Journal of Science Education, 28(6), 591–613. doi:10.1080/09500690500339621.
Maarschalk, J. (1988). Scientific literacy and informal science teaching. Journal of Research in Science Teaching, 25(2), 135-146. doi:10.1002/tea.3660250205
Mekonnen, S. (2014) Problems challenging the academic performance of physics students in higher governmental institutions in the case of Arbaminch, Wolayita Sodo, Hawassa and Dilla Universities. Natural Science, 6, 362-375. doi:10.4236/ns.2014.65037
Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB] (2018a). 2023 Eğitim Vizyon Belgesi. 4 Ağustos 2020 tarihinde http://2023vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf adresinden erişilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB] (2018b). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. 6 Haziran 2020 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=325 adresinden erişilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB] (2018c). Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. 6 Haziran 2020 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=351 adresinden erişilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB] (2018d). Ortaöğretim Kimya Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. 6 Haziran 2020 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=350 adresinden erişilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB] (2018e). Ortaöğretim Biyoloji Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. 6 Haziran 2020 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=361 adresinden erişilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB] (2018f). Ortaöğretim Fen Lisesi Fizik Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. 6 Haziran 2020 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=361 adresinden erişilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB] (2018g). Ortaöğretim Fen Lisesi Kimya Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. 6 Haziran 2020 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=361 adresinden erişilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB] (2018h). Ortaöğretim Fen Lisesi Biyoloji Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. 6 Haziran 2020 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=361 adresinden erişilmiştir.
National Research Council, [NRC]. (2009). Learning science in informal environments: People, places and pursuits. Washington, DC: The National Academies Press.
Oktay, Ö. (2019). Akvaryumlar. A. İ. Şen (Edt), Okul dışı öğrenme ortamları. Ankara: Pegem Akademi.
Oktay Ö., Ekinci S., & Sen, A. I. (2020). Investigation of middle school students’ thoughts about a mobile planetarium activity. Elementary Education Online, 19(2), 695-717. doi:10.17051/ilkonline.2020.693202
Ornstein, A. C., & Hunkins, F. P. (1988). Curriculum: Foundations, principles, and issues (pp. 1-348). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Parvin, J., & Stephenson, M. (2004). Learning science at industrial sites. In M. Braund & M. Reiss (Eds.), Learning science outside the classroom, (pp. 129-149). London: Routledge Falmer.
Soong, B. C., & Yager, R. E. (1993). The inclusion of STS material in the most frequently used secondary science textbook in the U.S. Journal of Research in Science Teaching, 30(49), 339-349.
Stake, R. E., Easley, J. A., & Anastasiou, C. J. (1978). Case studies in science education. Center for Instructional Research and Curriculum Evaluation, University of Illinois at Urbana-Champaign.
Starakis, J. & Halkia, K. (2010). Primary school students’ ideas concerning the apparent movement of the moon. Astronomy Education Review, 9(1), 100-109.
Storksdieck, M. (2006). Field trips in environmental education. Berlin, Germany: Berliner Wissenschafts-Verlag.
Şen, A. İ. (2019). Okul dışı öğrenme ortamları. Ankara: Pegem Akademi.
Şen, A. İ., & Oktay, Ö. (2018, Ekim). Fizik öğretmen adaylarına okul dışı ortamlarda fizik derslerinin öğretimi: Tubitak 2237-A projesi örneği. II. Uluslararası Öğretmen Eğitimi ve Akreditasyon Kongresi’nde sunulan bildiri, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
Tal, T., & Morag, O. (2009). Reflective practice as a means for preparing to teach outdoors in an ecological garden. Journal of Science Teacher Education, 20(3), 245-262. doi:10.1007/s10972-009-9131-1
Tamir, P. (1991). Factors associated with the relationship between formal, informal, and nonformal science learning, Journal of Environmental Education, 2(2), 34–42. doi:10.1080/00958964.1991.9943052
Tavşancıl, E., & Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları. Thompson, S., & Gregg, L. (1997). Reculturing middle schools for meaningful change. Middle School Journal, 28(5), 27-31. doi:10.1080/00940771.1997.11494471
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yılmaz, N. Y., & Tabaru, G. (2017). Fen bilimleri 3 ve 4. sınıf öğretim programı ile ders kitaplarının yer temelli eğitim açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1584-1605. doi:10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338849