Faust ve savaş

Kökeni oldukça gerilere uzanan, halk arasında dolaşan bir öykünün dönüştürülmüş bir biçimi olduğu, dolayısıyla da gerçekten var olduğu güçlü bir olasılık olarak karşımıza çıkan, çok sayıda yeni versiyonu yazılan, yenidenyazıldığı her dönemde anlamsal ve biçimsel dönüşümlere uğratılan Faust Batı kültürünün en önemli söylenlerinden birisidir. XX. yüzyılda insanlığın yüz yüze kaldığı krizler (iki büyük savaş) Faust söyleninin hala güncelliğini yitirmediğini yeterince kanıtlamıştır. Birinci Dünya Savaşı sırasında çok sayıda Alman genci çantalarında Goethe’nin Faust’uyla cepheye gitmişlerdir. Savaş başlar başlamaz, Oswald Spengler Batı’nın Çöküşü başlıklı yapıtında Faust’dan Batı kültürünün ‘temel bir simgesi’ olarak söz edecektir, Almanya çökmekte olan bu kültürün son kalesidir. XX. yüzyılda insanlığı derinden yaralayan iki büyük dünya savaşının ardından, Faust bu kez savaşın yıkıcı sonuçlarını, Faust gibi, geçici bir ün uğruna Şeytan’la anlaşma yapmaktan geri durmayan savaş meraklısı yöneticilerin dünyayı ele geçirme istekleri sonucunda yol açtıkları felaketlerin bir simgesi olarak değişik yazarlarca yenidenyazılmıştır. İçinde bulunduğumuz koşullara, başkalarının acılarına bakınca, Faust’un Şeytan’la yeni anlaşmalar yaptığını düşünmekten kendimizi alamıyoruz. Bu çalışmanın Faust’un, savaşlara boğulan insanın dramının bir simgesi olduğunu, olmayı sürdürdüğünü anımsatmaktan öte bir amacı bulunmamaktadır.

Avant d’être le héros ambivalent d’une légende populaire née dans l’Allemagne troublée du XVIe siècle, avant de devenir ensuite l’un des plus grands mythes européens modernes, Faust a bel et bien existé. Les crises du XXe siècle donneront à Faust une actualité immédiate. Lors de la première guerre mondiale, de nombreux combattants allemands partiront au front avec le texte de Goethe dans leurs sacs. Au lendemain du conflit, Oswald Spengler dans Le Déclin de l’Occident présentera Faust comme le « symbole majeur » de la culture occidentale dont l’Allemagne représente le dernier fleuron au milieu de la décadence moderne. Enrichi depuis de nombreuses réminiscences présentes dans l’inconscient collectif, réécrit plusieurs fois par divers auteurs, le mythe de Faust garde encore son actualité de nos jours, où grandes découvertes, racisme, extrémisme, massacres, sida, Internet, et surtout, guerres déterminent grandement notre vie quotidienne. Rien n’a vraiment changé depuis l’histoire de ce Faust dont on dit qu’il avait fait un pacte avec le diable !

___

Bertrand, L. (1915), “Goethe et le germanisme”, Revue des Deux Mondes, 15, Paris.

Bianquis, G. (1955). Faust à travers quatre siècles, Paris: Droz

Dabezies, A. (1967) Visages du Faust au XXe Siècle, literature, Idéologie et Mythe, Paris: PUF.

Dedeyan, C. (1967). Le thème de Faust dans la littérature européenne, 6 vol., Paris: Lettres Modernes

Delfour, L. (1916), La culture latine, Paris: Nouvelle Librairie Nationale Dumiche, B. et BLONDEAU,D., (2006). Faust, Modernisation d’un modèle, [publié par le Centre de recherche sur la transmission des modèles littéraires et esthétiques de l'Université de Reims]

Goethe, J.W von. (2004), Faust I-II, Paris: Larousse

Jung, G. (1958). Les types psychologiques, Genève.

Jung, G. (1938). Le moi et l’inconscient, Paris: Gallimard

Santayana, G. (1917), L’erreur de la philosophie allemande, Paris: Nouvelle Librairie Nationale

Saunders, G. (1916), “Faust and the German Character, Nineteenth century, LXXX.

Mann, T. (2004), le Docteur Faustus, Paris: Livre de Poche

Marlowe, C. (1999), le Docteur Faust, Paris: Flammarion

Valery, P. (1957), Oeuvres t.1, Paris: Pléiade.

Valery, P. (1962), Mon Faust, Paris: Gallimard