Türkiye'de ekonomi politikaları ve ülke mekânında değişim (1980-2012)

Mekân sürekli değişen, statik olmayan bir yapıya sahiptir. Bu değişim mekânı etkileyen etmenlerin değişiminden kaynak- lanmaktadır. Ülke mekânı üzerinde bir inceleme yapıldığında ise ekonomi politikalarının, mekânın değişiminde önemli bir etken olduğu görülmektedir. Bu değişim yerleşmeler özelin- de, yerleşmelerin organizasyonunda, yerleşme merkezlerinin konumlanmasında, merkezlerin etki alanı sınırlarının değişme- sinde gibi farklı şekillerde gerçekleşmektedir. Bu çerçevede, bu çalışmada ekonomi politikalarına bağlı olarak Türkiye ülke mekânın değişimi, merkez ve etki alanı kavramları çerçevesin- de incelenmiştir. Makalede 1960- 1980, 1980- 2002 ve 2002- 2012 dönemleri, Türkiyede farklı ekonomi politikalarının geçerli olduğu dönemler olarak ele alınmıştır. Dönemlerin baş- langıç ve bitiş koşulları, genel yapıları incelenmiş ve karşılaş- tırılmıştır. Ayrıca bu karşılaştırmalar farklı ekonomik ve nüfus göstergeler ile desteklenmiştir. Bu karşılaştırmalar neticesinde dönemlerin ekonomi politikalar ve ekonomik göstergeler kap- samında farklılaştıkları noktalar ortaya konulmuştur. Bu fark- lılaşmaların ülke mekânına yansıması 1980, 2000 ve 2012 yılı kapsamında, nüfus ve kara yolu ulaşım verileri kullanılarak il bazında merkez ve etki alanlarını gösteren haritalar ile analiz edilmiştir. Sonuç olarak 1960- 1980 dönemini yansıtan 1980 yılı haritasında merkez ve etki alanlarının ülke mekânında daha dengeli dağıldığı, ancak 1980-2002 dönemini yansıtan 2000 yılı ve 2002- 2012 dönemini yansıtan 2012 yılı haritala- rında ise bu dengeli yapının giderek kaybolduğu görülmüştür.

Change in economic policies and nation space in Turkey (1980-2012)

Space has a continuously changing and dynamic structure, originating out of the factors that affect it. An examination of nation space reveals that economic policies are an impor- tant factor affecting that space. The change is visible in vari- ous structures, such as in the inner structure of settlement, in the organization of settlements, in the location of center, and at borders of sphere of influence. With this framework, and based on economic policies, this study looked at changing na- tion space through the concepts of center and sphere of influ- ence. The time frames 1960-1980, 1980-2002 and 2002-2012 were evaluated, as they were periods of markedly different economic policies in Turkey. The general structure, and condi- tions at the start and end of each were compared, supported with different economic and demographic indicators. The result is a picture of the factors that differentiate these time frames from each other. Then follows an analysis of the reflec- tion of these differentiations on nation space. This was done using maps with population and road transportation data in the context of the years 1980, 2000 and 2012. As a conclu- sion, it was found that the map of 1980, which reflects the 1960-1980 period, revealed a relatively balanced distribution of center and sphere of influences on the nation space, while in the maps of 2000 and 2012, reflecting the 1980-2002 and 2002-2012 period respectively, this balanced distribution had gradually disappeared.

PDF

___

1. Akyıldız, H. ve Eroğlu, Ö. (2004). Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Uygulanan İktisat Politikaları, Süleyman Demi- rel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayın- ları, C.9, S.1, s. 4362.
2. Bayrak, M. ve Kanca, O., M. (2013). Türkiyede 1970 2011 Yılları Arasında Oluşan Ekonomik ve Siyasi Gelişme- lerin Seyri, Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 35.
3. Boratav, K. (2013). Türkiye İktisat Tarihi 19082009, İmge Kitabevi, Ankara.
4. Christaller, W. (1993) Diezentralen Orte in Süddeutsc- hland, İngilizce Çeviri: Central Places in Southern Ger- many, Baskin, C. W. (1966), Pentice Hall, Englewood Cliffs, New Jersey, ABD.
5. Devlet Planlama Teşkilatı (1963). Kalkınma Planı, Birinci Beş Yıl (1963- 1967).
6. Devlet Planlama Teşkilatı (1968). İkinci Beş Yıllık Kalkın- ma Planı (1968- 1972).
7. Devlet Planlama Teşkilatı (1973). Üçüncü Beş Yıllık Kal- kınma Planı (1973- 1977).
8. Devlet Planlama Teşkilatı (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979- 1983), Yayın No, DPT: 1664.
9. Devlet Planlama Teşkilatı (1985). Beşinci Beş Yıllık Kal- kınma Planı (1985- 1989), Yayın No, DPT: 1974.
10. Devlet Planlama Teşkilatı (1990). Altıncı Beş Yıllık Kalkın- ma Planı (1990- 1994), Yayın No, DPT: 2174.
11. Devlet Planlama Teşkilatı (1996). Yedinci Beş Yıllık Kal- kınma Planı (1996- 2000).
12. Devlet Planlama Teşkilatı (2000). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001- 2005).
13. Dicken, P. ve Lloyd, P. E. (1990). Location in space, Harper Collins Publishers, New York.
14. Dinçer, İ. (1994) Türkiyede Ekonomik Mekân Farklılaş- maları ve Planlama, Basılmamış Doktora Tezi, Yıldız Tek- nik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
15. Dinler, Z. (2008) Bölgesel İktisat, Bursa, Ekin Bası Yayın Dağıtım.
16. DPT (1982) Türkiyede Yerleşme Merkezlerinin Kademe- lenmesi, Cilt I II, Kalkınmada Öncelikli Yöreler Başkan- lığı, Ankara.
17. Eroğlu, N. (2003) Türkiyede İktisat Politikalarının Geli- şimi (19232003), 80. Yılında Türkiye Cumhuriyeti Sem- pozyumu, İstanbul.
18. Karagöl, E. T. (2013). Ak Parti Dönemi Türkiye Ekonomi- si, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı.
19. Karayolları Genel Müdürlüğü (1981) Türkiye Karayolları Haritası, KGM Arşivi.
20. Karayolları Genel Müdürlüğü (2000) Türkiye Karayolları Haritası, KGM Arşivi.
21. Karayolları Genel Müdürlüğü (2012) Türkiye Karayolları Haritası, KGM Arşivi.
22. Resmi Gazete, TBMM (2006). Dokuzuncu Kalkınma Pla- nı (2007- 2013), 1 Temmuz 2006, S. 26215.
23. Sakarya, A. (2013) Değişen Ekonomi, Değişen Teori Kentsel Bölgesel Araştırmalar Ağı Sempozyumu: Neo-li- beralizm Sonrası Mekânsal Müdahale Biçimleri ve Yansı- maları, 28- 30 Kasım 2013, Mersin, s. 525- 537.
24. Sinanoğlu, Z. (2008) Türkiyede Yerleşim Birimlerinin Dağılımı ve Merkezi Yerlerin Nüfuslarındaki Değişim: Dengeli Bir Yerleşim Dağılımı İçin Öneriler, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
25. Suğur, N. (1998) Türkiyede Sosyal ve Ekonomik Değiş- meler, Dünya ve Türkiyenin Yakın Tarihi, Anadolu Üni- versitesi.
26. Takım, A. (2012) Demokrat Parti Döneminde Uygulanan Ekonomi Politikalar ve Sonuçları, Ankara Üniversitesi, SBF Dergisi, C. 67, No. 2, s. 157187.
27. Tekeli, İ. (2005) Türkiyede Nüfusun Mekânsal Dağılımın- da Yaşanan Gelişmeler: (1935- 2000), ODTÜ MFD, 2005/
1, s. 85-102.
İnternet Kaynakları
1. Türkiye İstatistik Enstitüsü (1980) Genel Nüfus Sayımı, http://tuikapp.tuik.gov.tr/nufus80app/idari.zul [Erişim Tarihi 15 Aralık 2013]
2. Türkiye İstatistik Enstitüsü (2000) Genel Nüfus Sayımı, http://tuikapp.tuik.gov.tr/nufusapp/idari.zul [Erişim Ta- rihi 15 Aralık 2013]
3. Türkiye İstatistik Enstitüsü (2012) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/ adnks.zul [Erişim Tarihi 15 Aralık 2013]
4. Kalkınma Bakanlığı Ekonomik ve Sosyal Göstergeler, http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/EkonomikSosyalGos- tergeler.aspx [Erişim Tarihi 3 Ocak 2014]