Türkiye mimarlık araştırmaları ortamında araştırma temelli uygulama ve araştırma merkezleri

1960’lı yıllardan itibaren bilgi ekonomisine dayalı olarak gelişen bilgi toplumu, toplumun tüm bileşenleri için dönüşümü tetiklerken bilginin tanımı, bilginin üretilmesi ve aktarılması da değişmiş; bu değişimin merkezinde konumlanan üniversiteler başta olmak üzere kurumlar ile devletlerin bilgiyi esas alan politikaları da dönüşüme uğramıştır. Bu dönüşümde, disiplinler bilgiyi üretme süreçlerinde, devletler ise politikalarında araştırmayı odağa alan bir anlayışı benimsemiştir. Bilgi toplumu, bilginin yeni üretim süreçleri, üniversitelerin dönüşümü, araştırmayı ön plana alan devlet politikaları, bütün disiplinlerde olduğu gibi mimarlık disiplininde de bilgi üretim süreçlerini ve araştırma yöntemlerini bu gelişmeler ışığında düşünmeye teşvik etmiştir. Bu bağlamda, mimarlık ile araştırma arasında tariflenmesi zor ilişkiyi tartışmak için “mimarlık hakkında araştırma (MHA)”, “mimarlık için araştırma (MİA)” ve “mimarlık yoluyla araştırma (MYA)” kavramları, bu çalışmanın kavramsal çerçevesini oluşturmaktadır. Mimarlık için araştırmayı esas alan hem kamuya hem sektöre açık olan kurumsal bir yapılanmanın etkili kılınmasının uygulama ve akademi özelinde geliştirilen mimari araştırmaları bütünleştirecek önemli bir fırsat olduğu savından hareketle, bu makale mimarlık kuramı ve uygulama ilişkisine dair süregelen anlayışlara güncel bir bakış açısı geliştirmek amacıyla, bilgi toplumunun bir sonucu olarak yükselen ‘araştırma’ kavramını ve edimini mimarlık disiplini özelinde tartışmaktadır. Çalışma, Türkiye’deki çok aktörlü araştırma ağının içinde kurumsal, mesleki ve bilimsel bir yapılanmaya sahip mimarlık özelinde kurulmuş olan uygulama ve araştırma merkezlerini irdeleyerek kavramsal çerçeve bağlamında öneriler geliştirmeyi hedeflemektedir. “Çalışma kapsamında, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu” ile kurulan “uygulama ve araştırma merkezi (UYG-AR)” olarak tanımlanan merkezler arasından “mimarlık için araştırma (MİA)” yaklaşımını benimsemiş olan 17 merkez amaçları, faaliyet alanları, araştırma yapma biçimleri, farklı aktörlerle olan iş birlikleri açılarından irdelenmektedir. Çalışmanın yöntemi için nitel araştırma yönteminin karşılaştırmalı ve yorumlayıcı yaklaşımı benimsenmektedir. Çalışma, mimarlık araştırmaları için tariflenen üçlü kategori üzerinden mimarlık disiplinin kendine özgü bilgi üretim biçimlerini ve araştırma yöntemlerini, mimarlık kuramı, uygulaması ve araştırması arasındaki ilişkiyi, tartışmakta; bunun sonucunda mimarlık araştırmaları ortamının bir aktörü olan uygulama ve araştırma merkezlerine yönelik öneriler sunmaktadır.

Research-based application and research centre (CfRA) in architectural research environment of Turkey

The knowledge-based society, developing through the knowledge economy since the 1960s, has changed the definition, production and share of knowledge, and triggered the transformation of societies in many ways. In knowledge-based societies, the transformation of universities and government policies through the prioritization of new modes of knowledge production and research have prompted to highlight knowledge-production processes and research methods in architecture as in all other disciplines. While architectural theory and practice diverge from each other; the diverged architectural research from the field of practice confines itself within the boundaries of the academic field. Therefore, the discipline of architecture has difficulties in developing its autonomous system of knowledge production and research methods. Within this framework, this study argues that the elusive relationship between architecture and research firmly relies on the concepts of ‘research on architecture (RoA)’, ‘research for architecture (RfA)’ and ‘research through architecture (RtA)’. Besides, adopting 'research for architecture (RfA)' approach, institutions open to both public and private sectors have a great opportunities for integrating architectural research projects developing within the circles of practice and academia. According to these arguments, this study investigates the following questions: What is the role of research in-between architectural theory and practice? In which ways the architects- in-practice can involve in architectural research? How can the application and research centres in universities (UYG-AR) provide proper conditions for realizing the productions in-between architectural theory and practice, and for involving the architects-in-practice in a research process? In line with these research questions, this article constructs a conceptual framework within the existing debates on the new definitions of knowledge within the information society, and three approaches in architectural research. It focuses on the ‘centres for research and application (CfRA)’, with their institutional, professional, and scientific structure, established specifically for architecture among the multi-actor research network in Turkey. This study aims to discuss more particularly on the centres adopting ‘research for architecture (RfA)’ approach, which could possibly light the way for developing the interrelation between architectural theory and practice in Turkey. Within the scope of this study, seventeen centres for research and application (CfRA), established in Turkey by the Higher Education Law dated 4/11/1981 and numbered 2547, are inves- tigated and discussed within the domain of interpretive research. Instead of proposing a new structure for institutional research, this study brings forth these centres regarding their core idea of university-industry cooperation as convenient platforms for architectural research, where the researchers at undergraduate and graduate levels in universities work together easily on various subjects. In this study, 17 centres for research and application in Turkey are selected among 3872 from the 2020 list of Higher Education Information Management System (Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi). Throughout this evaluation process, the centres having the keywords of 'architecture', 'design', 'environment', 'house, 'city', and 'building' are firstly classified. Then, they are re-evaluated according to the correlation established between their actual emphasis on architectural culture, architectural design and built environment, and their aims and fields defined within the regulations published in the Official Gazette of the Republic of Turkey (T.C Resmî Gazete). In line with the tactics of research methodology in this study, the public documents such as development plans, laws, regulations, reports, as well as the official websites of the centres are collected as determinative evidence. They are analytically read with the help of tables and diagrams in terms of their purposes, fields of activity, research methods, and modes of cooperation with different actors. After this contextualization and evaluation by reasoned interpretation, the evidence is discussed. The discussion reveals that the centres (CfRAs) cover some activities that prioritize ‘research into architecture (RiA)’, as they have been established for cooperating between industry and academia rather than establishing relationships between architectural practitioners, the building sector and academia. The centres (CfRAs) with institutional, professional and scientific structures have the potential to offer a unifying and balancing position between the three categories of architectural research. They have both advantages and disadvantages in providing to architectural research. To overcome the possible disadvantages, this study offers three suggestions: The first is to find solutions to the problems resulting from the organizational and institutional structure of the CfRAs. The second is to empower all actors of architecture to adopt ‘research through architecture’ approach. The third is to provide the provision of specialized research policies on architectural research in Turkey.

PDF

___

2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu. (1981). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?Mevzuat- No=2547&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 6550 sayılı Araştırma Altyapılarının Desteklenmesine Dair Kanun. (2014). Erişim adresi: https://www.mevzuat. gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6550.pdf
77 sayılı Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu Kurulmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararname. (1983). Erişim adresi: https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/ files/1844/77_sayili_khk.pdf
Araştırma Merkezleri Etkinlik Değerlendirme Raporu. (2011). Erişim adresi: http://ak.metu.edu.tr/sites/ ak.metu.edu.tr/files/ARMER-RAPORU-13ekim- enson-pdf.pdf
Altunbaşak, Y. (2011). Ulusal yenilik ve girişimcilik sistemi, bilim ve teknoloji yüksek kurulu 23. toplantısı, [PowerPoint slayt]. Erişim adresi: https://tubitak. gov.tr/tubitak_content_files//BTYPD/btyk/23/ BTYK23_TUBITAK_Sunus.pdf
Bayraktutan Y. (2007). Kocaeli Üniversitesi deneyimleri. Yıldız, R. (Ed.), Üniversitelerdeki araştırma ve uygulama merkezlerinin işlevselliği: Üniversite-sanayi işbirliğinin yeniden yapılandırılmasının gereklilikleri, içinde (ss. 209-240). Ankara: Detay.
Bell, D. (1973). The coming of post-industrial society: A venture in social forecasting. New York: Basic Books. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu Kurulmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararname. (1983). Erişim adresi: https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/ files/1844/77_sayili_khk.pdf
Boardman, P. C., & Corley, E. A. (2008). University research centers and the composition of research collaborations. Research Policy, 37(5), 900-913.
Bresnen, M., & Burrell, G. (2013). Journals à la mode? Twenty years of living alongside mode 2 and the new production of knowledge. Organization, 20(1), 25-37.
Carayannis, E.G., & Campbell, D. F. J. (2006). ‘Mode 3’: Meaning and implications from a knowledge systems perspective. Elias G. C. ve Campbell, D. F. J. (Eds.), Knowledge creation, diffusion, and use in innovation networks and knowledge clusters: A comparative systems approach across the United States, Europe and Asia, (içinde ss. 1-25). Westport, Connecticut: Praeger.
Castells, M. (2005). Enformasyon çağı, ekonomi, toplum ve kültür, ağ toplumunun yükselişi. Ebru Kılıç (Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
De Walsche, J. (2018). Eğitim, araştırma, uygulama: Ayrı ama bağlantılı, Tuna, B. (Ed.), Mimarlık ve eğitim kurultayı – IX: Türkiye mimarlık ve eğitim politikaları, içinde (ss. 55-70). İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası.
Drucker, F. P. (1991). The New Productivity Challenge, Harvard Business Review, 69 (6), s. 69–90.
Drucker, P. (1993). Post-capitalist society. Oxford: Butterworth- Heinemann.
Emsen, Ö. S. (2007). Atatürk Üniversitesi deneyimleri. Yıldız, R. (Ed.), Üniversitelerdeki araştırma ve uygulama merkezlerinin işlevselliği: Üniversite-sanayi işbirliğinin yeniden yapılandırılmasının gereklilikleri, içinde (ss. 191-208). Ankara: Detay.
Etzkowitz, H. (1998). The norms of entrepreneurial science: Cognitive effects of the new university–industry linkages, Research Policy, 27, 823–833.
Fendoğlu, M. C. (2018). Türkiye'de Araştırma Altyapılarının Etkinliğinin Arttırılması: Analiz ve Öneriler. T.C. Kalkınma Bakanlığı.
Frankel, L., & Racine, M. (2010). The complex field of research: For design, through design, and about design. Proceedings of the Design Research Society (DRS) International Conference, Montreal.
Frayling, C. (1993). Research in art and design, Royal College of Art, 1(1), 1-5. Gibbons, M., Limoges, C., Nowotny, H., Schwartzman, S.,
Scott, P., & Trow, M. (1994). The new production of knowledge: The dynamics of science and research in contemporary societies. Londra: Sage.
Gibbons, M. (1997). What kind of university?: Research and teaching in the 21st century, [PDF Ders]. Erişim adresi: https://www.westernsydney.edu.au/__data/ assets/pdf_file/0017/405251/Gibbons_What_Kind_ of_University.pdf
Kiper, M. (2007). Bilgi ve teknoloji üretimindeki yeni yaklaşımlar ve bu kapsamda üniversite-sanayi iş birliği. Yıldız, R. (Ed.), Üniversitelerdeki araştırma ve uygulama merkezlerinin işlevselliği: Üniversite-sanayi iş birliğinin yeniden yapılandırılmasının gereklilikleri, içinde (ss.143-164). Ankara: Detay.
Kurtoğlu, M. (2019). Yükseköğretim araştırmalarının akademik bir alan olarak gelişimi ve eleştirel yükseköğretim araştırmaları. Kurtoğlu, M. (Ed.), Neoliberalizm, bilgi ve üniversiteler: Eleştirel yükseköğretim araştırmalarına giriş, içinde (17-32). İstanbul: Notabene.
Kuutti, K. (2007). Design research, disciplines, and new production of knowledge. Hong Kong: International Association of Societies of Design Research (IASDR07), Erişim adresi: http://cc.oulu.fi/~kuutti/Julkaisukansio/ Kuutti_IASDR07_final.pdf
Masuda, Y. (1990). Managing in the information society: Releasing synergy Japanese style. Cambridge, MA: Basil Blackwell.
Merton, R. K. (1973). The normative structure of science. Merton, R. K. (Ed.), The sociology of science: Theoretical and empirical investigations, içinde (ss.267- 278). Chicago: University of Chicago. (İlk baskı 1942).
Öksüz Gül, F., Alpaydın, Y. (2017). Türkiye'deki araştırma ve uygulama merkezleri üzerine bir inceleme, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7 (3), 627-643.
Rendell, J. (2004). Architectural research and disciplinarity. Arq, 8 (2), 141-147.
Samuel, F. (2017). Supporting research in practice. The Journal of Architecture, 22 (1), 4-10.
Seki, İ. (2013). Bilgi Ekonomisinde Yeni Yaklaşımlar: Bilgi Yönetişimi ve Üniversite Ekonomisi. İstanbul: Beta.
Stahler, G. J., & Tash, W. R. (1994). Centers and institutes in the research university: Issues, problems, and prospects. Journal of Higher Education, 65 (5), 540-554.
Steffensen, M., Rogers, E. M., & Speakman, K. (2000). Spinoffs from research centers at a research university. Journal of Business Venturing, 15 (1), 93-111.
Till, J. (2005) What is architectural research? Architectural research: Three myths and one model, Erişim adresi: https://www.architecture.com/Files/RIBAProfessionalServices/ ResearchAndDevelopment/Whatis- Architect
Till, J. (2012). Is doing architecture doing research? 4IAU 4ª Jornadas Internacionales sobre Investigación en Arquitectura y Urbanismo, 1-9.
URL-1: Uygulama ve Araştırma Merkezlerinin Kurulması, Erişim adresi: https://www.yok.gov.tr/kurumsal/ idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/uygulama- ve-arastirma-merkezi
Yıldız, R. (2007). Erciyes Üniversitesi Araştırma Merkezlerinin İşlevselliği. Yıldız, R. (Ed.), Üniversitelerdeki araştırma ve uygulama merkezlerinin işlevselliği: Üniversite-sanayi iş birliğinin yeniden yapılandırılmasının gereklilikleri, içinde (ss. 241-262). Ankara: Detay.
Youtie, J., Libaers, D., & Bozeman, B. (2006). Institutionalization of university research centers: The case of the National Cooperative Program in infertility research. Technovation, 26, 1055-1063.
Ziman, J. (1996). Is science losing its objectivity? Nature, 382, 751-754.